जोखिमपूर्ण ढुंगो हटाइँदा गाउँले ढुक्क
(गणेस्थान, सिन्धुली) — सुनकोसी गाउँपालिका १ गणेस्थान बेसारेकी ७५ वर्षीया सुकमाया मोक्तानलाई यतिखेर सहज भएको छ । नेपालीहरूको महानचाड बडादसैंसमेत अरूको घरमा मनाउन पर्दा उनलाई कम्ता दु:ख लागेको थिएन ।
चाडबाड नै थातथलो छोडेर बाहिर मनाउन पर्ने गरी दु:ख दिने ढुंगालाई फोडेर तह लगाएपछि सुकमायालगायत सिंगो गणेस्थानवासीलाई यतिखेर शान्ति मिलेको छ ।
‘कतिखेर ढुंगा झरेर किच्ने हो भन्ने सधैंको त्रास थियो,’ सुकमायाले भनिन्, ‘अनाहकमा मरिने चिन्ताले वर्षौंदेखि हामीलाई सताइरहेको थियो । कहिले छिमेकीकोमा त कहिले ओडारमा समेत रात काटियो ।’ दसैंअगाडिको वर्षाद्ले ढुंगा उप्किएपछि बढी त्रासदीमा उनीहरू थिए । सुकमायाकै श्रीमान् ८० वर्ष पुग्न लागेका खड्गबहादुरले ढुंगाका कारण धेरै दु:ख पाएको सुनाए ।
घरको सिधा माथि जंगलमा घरभन्दा ठूलो एउटा अजंगको ढुंगा थियो । ६ दशकअघिदेखि नै गणेशस्थानमा घरजम गरेर बसेका खड्गबहादुरलाई त्यसको मतलब थिएन । उनीहरूको दैनिकी चलिरहेको थियो । ०७२ को भूकम्पले पनि ढुंगा डेग चलेको थिएन । अब ढुंगा खस्दैन भन्नेमा उनी ढुक्क थिए । तर दसैं नजिक भएको वर्षादले ढुंगा उप्किएर सरेपछि भने उनीलगायत पूरै गाउँमा सन्त्रास छायो । ‘ढुंगा २ मिटर जति सरेपछि जुनसुकै बेला खस्छ भनेर हामी त्रासमा थियौं,’ खड्गबहादुरले भने, ‘त्यो ढुंगा खसेको भए धेरै ठूलो क्षति हुने निश्चित थियो ।’
खड्गबहादुरको परिवारले घ्याम्पेखोला पारि काभ्रेको रोशी गाउँपालिकाको बाँसघारीमा रहेको सम्धीको घरमा शरण लिएर यसपालिको दसैं मनाए । अघिपछि दिउँसो काम गरेर राति छिमेकीको घरमा सुत्न जाने गरेका उनीहरू दसैं भने चिन्तामुक्त भएर मनाउन घरपरिवारका सदस्य, बस्तुभाउ र चाहिने अन्नपात, लत्ताकपडा लिएर नै घर छाडेका थिए ।
बर्दबहादुर गणका सेनाले साता लगाएर ढुंगा फोडेर गणेशस्थानलाई यतिखेर सुरक्षित बनाएको छ । फुटाएर तह नलगाउँदा स्थानीयहरू दैनिक ढुंगाको अवस्था बुझ्न जंगल जाने गर्थे ।
छिमेकी गाउँका वासिन्दा तथा सुनकोशी गाउँपालिकाका उपाध्यक्ष दिर्वुसिङ मोक्तानलाई ढुंगाका कारण गाउँ नै विस्थापित हुने सुनाएपछि स्थानीय प्रहरी चौकी हुँदै जिल्ला प्रशासन कार्यालयमार्फत सेनाको बर्दबहादुर गणमा खबर पुग्यो । बेसारे गणेस्थानका बासिन्दालाई सुरक्षित गर्न जोखिम मोलेर ढुंगा फोडेर हटाएको बर्दबहादुर गणका गणपति राजीव थापाले बताए । भन्छन्, ‘ढुंगा उप्किएर सरेकाले पार्टपार्ट गरेर फोरियो ।
एकैपटक फुटाउँदा गाउँमा क्षति हुने सम्भावना थियो ।’ अहिले गणेस्थानका २१ घरपरिवार आफन्तको शरण र ओडारको बासबाट मुक्त भएका छन् । उनीहरूले गाउँमै रहेको गणेस्थान मन्दिरमा ढुंगा झरेर घरपरिवार तथा गाउँमा क्षति नहोस् भनेर भाकलसमेत गरेका थिए । बीपी राजमार्गको नेपालथोकबाट घ्याम्पेखोला हुँदै करिब १० किलोमिटर माथितिर गएपछि गणेस्थान पुगिन्छ ।