बहाना बनाउँदै ठेकदारले काम नगरेपछि लामोसाँघु–जिरी सडकको बिजोग

कुनै गाडीलाई डोजरले तानिरहेको भेटिन्छ । यात्रुहरू जुत्ता हातमा समातेर कपडा घुँडासम्म सारेर हिलोमा हिँडिरहेका हुन्छन् । यात्रुहरू नै आफू चढेर आएको बसलाई हिलो र खाल्डोबाट उतार्न अनेक जुक्ति निकालिरहेका हुन्छन् ।

बुधबार दसैंमा परिवार नै लिएर घर फर्कंदै गरेका दोलखा बजारका हरि श्रेष्ठले सिन्धुपाल्चोकको पाखरमा फसेको बस उतार्न ढुंगा बोकेर बसको चक्का छेउमा हाल्दै थिए । कोही भने धकेल्दै थिए । ‘बाटो बिग्रिएका कारणले अरू बेला नआईकन दसैंका बेला आएको तर यस्तो हालत भयो,’ उनले भने ।

स्तरोन्नतिको नाममा बिगारे अलपत्र छाडिएको सडक एकपछि अर्को गर्दै निर्माण थालेको चौथो वर्ष बित्न लागि सक्दा पनि खराब हालतमै छ । त्यसैले दसैंमा घर आएका यात्रुहरू गन्तव्यमा कहिले पुग्ने भन्नेमा कसैले पनि यकिनपूर्वक भन्न सक्दैनन् ।

सामान्यत:सार्वजनिक बसमा ६ घन्टा लाग्ने यात्रा अहिले दिनभरि लागेको उदाहरण पनि छन् । फसेको बसबाट नानी च्याप्दै ओर्लिएकी दोलखा सुन्द्रावतीकी हीरा थामी भन्छिन्, ‘गाडी अघि बढ्यो कि फसिहाल्छ । कतिखेर घर पुगिएला ठेगान नै भएन ।’

अहिले उक्त मार्गबाट अरनिको र रोल्वालिङ यातायात प्रालिका करिब दैनिक एक सयवटा बस काठमाडौंबाट छुट्छ । उक्त बसहरू र अन्य सावारीसाधनबाट दैनिक सरदर १० हजारका दरले यात्रु घर फर्किरहेको अरनिको चरिकोट काउन्टरका रविन चौलागाईं बताउँछन् ।

सत्ता पक्षकै सांसद आन्दोलित

दोलखाको लाइफ लाइन सडकमा सरकारले बेवास्ता गरेको भन्दै सत्ता पक्षकै सांसदहरूले सरकारविरुद्ध सडक आन्दोलन गर्ने घोषणा बुधबार गरेका छन् ।

उनीहरूले बुधबार आयोजित कार्यक्रममा भनेका छन्, ‘हामीले सरकारको विभिन्न तहमा भन्यौं, वास्ता भएन अब पनि सडक निर्माण नसकिएर सडकमै उत्रिएर आन्दोलन गर्छौं ।’ नेकपाका प्रदेशसभाका दुई जना सांसदहरू पशुपति चौलागाईं र विशाल खड्काले उक्त सडकका सम्बन्धमा सरकारविरुद्ध त्यस्तो आक्रोश पोखेका हुन् । त्यस्तै भाषा बिहीबारको कुराकानीमा पनि दोहोर्‍याएका छन् ।

सरकारी निकाय भने उक्त सडक ढिलासुस्ती हुनुको सम्पूर्ण कारण ठेकेदार कम्पनीमाथि थोपर्छन् । ‘अनेक बाहनामा ठेकेदारले काम नगरेको अवस्था छ,’ उक्त आयोजना प्रमुख धर्मेन्द्र झा बताउँछन् । ठेकेदारलाई काम लागाउन नसकेकै कारण उनी उक्त आयोजनाबाट फिर्ता हुन प्रयासरत छन् ।

खाडीचौरदेखि चरिकोटसम्मको ५५ किलोमिटर सडकले दोलखाका हरेक क्षेत्रमा दुरगामी खराव असर परिरहेको छ । जनजीवन आर्थिक र सामाजिक दृष्टिले क्रमिक रूपले खराब असर पारिरहेको उक्त सडक समयमै नबन्नुको दोषी सरकार भएको निष्कर्ष सांसदहरूको छ ।

भारतीय एक्जिम बैंकको सहयोगमा भारतीय दुई कम्पनी सकिल हैदर र सीमाञ्चलले नेपाली साझेदार कम्पनी लिएर उक्त कामको जिम्मेवारी लिएका थिए । घटाघटमा सुरुको रकम १ अर्ब १० करोडको ठेक्कालाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा बोलपत्र दर्ता गर्दै हिँड्ने उक्त दुई भारतीय कम्पनीका लागि अत्यन्तै सानो काम थियो । तथापि उक्त सडकमा ढिलासुस्ती हुनुमा अन्य कारणहरू जोडिएको आँकलन पनि गर्न थालिएको छ ।

‘उक्त सडकको ढिलासुस्तीले माथिल्लो तामाकोसी जलविद्युत् आयोजनाको लागतलाई झन्डै दोब्बर बनाउने एउटा कारणको

रूपमा लिन्छन् प्रदेश सांसद पशुपति चौलागाईं । उनले भने, ‘उक्त सडकको संवदेनशीलताका बारेमा सरकारले वास्ता नगरेकाले तामाकोसी आयोजनाका ठूला सामान ढुवानी समयमै हुन सकेन । सामान नभएपछि तामाकोसी आयोजना समयमै सम्पन्न हुन नसक्दा लागत बढ्दै छ ।’

नाटकीय ढंगले ठेकेदारले ढिला गर्ने र त्यसलाई सरकारको निकायहरूले आँखा चिम्लिएर बस्दा उक्त सडकले गति लिन नसकेको आरोप अर्का प्रदेश सांसद विशाल खड्काले लगाए ।

उक्त सडक र दोलखा जिल्लाका लागि सरकारको चरम हेपाहा प्रवृत्तिले जिल्ला नै पछि परिरहेको उनले बताए । ‘आयोजनका कर्मचारी भ्रष्टाचारमा डुब्ने, ठेकेदार ढिला गर्ने र सरकारले नयाँ निर्णय लिन नसक्दा उक्त सडक बेवारिसे बन्यो,’ सांसद खड्काले भने ।

उक्त सडक स्तरोन्नतिका लागि भत्काएर अलपत्र छाडिएको सडकको कारण केहीले ज्यानसमेत गुमाइसकेका छन् । अनगिन्ती सास्ती खेपिएका घटना विभिन्न माध्यमबाट बाहिर आइरहेका छन् । पर्यावरणीय समस्याले सडक वरपरका बस्ती र खेतीयोग्य जमिन बाढी, पहिरो र धुलोले समस्यामा फसेको छ ।

सडक बिग्रिएपछि दोलखाको जीवनयापन झन्झन् खस्कँदो छ । चार वर्षअघि र अहिलेको तुलना गर्दा पर्यटन उद्योगमा ठूलो गिरावट आएको छ । बाटो राम्रो नभएका कारण पर्यटक नआउँदा कालिञ्चोक केवल कारले दिनमा दुई जना मात्रैका लागि पनि सेवा सञ्चालन गर्नुपरेको यात्रु अभिलेखबाट खुल्छ । केही सयमअघिसम्म सरदर दैनिक पाँच/सात सय यात्रुले केवलकारको उपभोग गरेको अभिलेख छ । कालिञ्चोक दर्शन प्रालि अध्यक्ष बालकृष्ण शिवाकोटीले वाटोकै कारण यात्रु घटेको बताउँछन् ।

तीन दर्जन स्तरीय होटलहरूले थेग्न नसक्ने पाहुना आउने कालिञ्चोक अहिले सुनसान छ । ठूला लगानीका होटलले अहिले कर्मचारी र सेवासुविधा कटौटी गरिरहेका छन् । होटल सुनपातीका प्रमुख हरि वलीले बाटोमा सुधार नआएसम्म होटल सञ्चालन गर्न कठिनाइ परिरहने बताए ।

राजधानीसँग दोलखा जोडिने दुई विकल्प छन । छोटो दूरी र सुरिक्षत लामोसाँघुदेखिको मार्ग खाल्डाखुल्डी, हिलो नै छ । ठाउँठाउँमा राखिएका डोजरको सहायतामा बस र मालबाहक सवारीसाधनलाई तानेर उतार्नुपर्छ । साना सवारीसाधन उक्त मार्गबाट लगभग चल्न छाडेका छन् ।

खुर्कोट, मन्थली हुँदै आउजाउ गर्ने मार्ग लामो दूरी र असुरिक्षत छ । उक्त मार्ग प्रयोग गर्दा भएको दुर्घटनामा गतवर्ष एक जनाको ज्यान गयो । पटकपटक घटना दोहोरिरहने उक्त मार्गबाट बाध्यताबाहेक रमाइलोका लागि आउने पर्यटक यात्रा गर्दैनन् ।

पर्यटक नआएपछि सदरमुकाम चरिकोटका एक सय स्तरीय होटलहरू केही वर्षअघिका चापाचाप पाहुनाका संख्या सम्झिएर बस्छन् । फेरि पहिलेकै जस्तो होटलबाट कसरी आम्दानी निकाल्न सकिएला भन्ने सोचमा छन् । ‘जब लामोसाँघु जिरी सडक सडक चौडा ठूला पार्न भनेर बिगारियो तब होटलमा पाहुना कम हुँदै गयो,’ होटल कुवेरका सञ्चालक कुवेर थापाले बताए ।