खेताला अभावमा खेत बाँझै

अरूजस्तै साधारण किसान भएका छन् । जसोतसो २ बिघा खेतमा मात्र बाली लगाएको उनले बताइन् । उबेला जमिनदार भनेर कहलिएका उनका श्रीमान् योगेन्द्र सापकोटा अहिले प्यारालाइसिस भई थला परेका छन् । ४ जना छोरा छुट्टिएर बसेका छन् । उनीहरू आआफ्नै पेसा व्यस्त छन् । नछुट्टिएको अन्तरे छोरा भने वैदेशिक रोजगारीमा गएका छन् । छोरीहरू सबैको विवाह भइसकेको छ । सीतामायालाई अहिले खेती गर्ने मान्छेको अभाव छ ।

पहिले–पहिले अधियाँ गर्नेहरू पनि अहिले त खेती गर्न छाडेर बिदेसिएका छन् । ‘पहिले त मलाई अधियाँ गर्न दिनुस् न । म राम्रोसँग खेती गर्छु । समयमै अधियाँ बुझाउँछु जिम्दार्नी आमा भन्नेहरूको घरमा ताँती नै लाग्थ्यो ,’ उनले भनिन्, ‘अहिले त त्यसैगरी खा भन्दा पनि कोही खेती गर्न मान्दैनन् । दुःख गर्नुभन्दा हामी त विदेश नै जाने हो जिम्दार्नी आमा भन्छन् ।’ अझ थप्दै उनी भन्छिन्, ‘अहिले त यति खेती गर्न पनि कम्ती गाह्रो भाछ र ? घरैबिच्छे जस्तो छोरा मान्छे विदेश गएका छन् । अनि त खेताला नै भेटिँदैन । खेताला खोज्न दस गाउँ डुल्नुपर्छ ।’

सीतामायाको छुट्टिएर बसेका काइला छोरा सुरेन्द्र सापकोटाले भने झन्डै एक बिघा जति खेती गरेका छन् । सबै दाजुभाइले खेती छाडेकाले बाउबाजेको बिँडो थाम्न आफूले खेती गरेको उनी बताउँछन् । ‘त्यही पनि कम्ती गाह्रो भएको छ र ? खेती गर्छु त भन्यो, खेताला नै पाइँदैन,’ उनले भने ।

धेरैजसो युवाहरू साथीभाइको लहलहैमा लागेर, अरूको देखासिखी गरेर त कोही खेतीपाती गर्न लजाई बिदेसिने गरेकाले खेत बाँझै बस्ने समस्या आइपरेको उनी बताउँछन् । ‘आफ्नो ठाउँमा चाहिँ कामलाई ठूलो सानो सम्झने र अरूको ठाउँमा जे पनि गर्न तयार हुन्छन् मान्छेहरू के गर्नु ?’ उनले भने, ‘अब सरकारले छिट्टै नै युवाहरूलाई बिदेसिनबाट रोक्ने गतिलो नीति ल्याउनुपर्छ । नत्र यहाँ भने खेत बाँझै रहिरन्छ, युवाहरू भने विदेश पलायन भइरहन्छन् ।’

कमलामाई नगरपालिका ४ कै शम्भु बस्नेतको पनि झन्डै २ बिघा जमिन बाँझो छ । दुई बूढाबूढी मात्रै रहेका उनीहरूले पनि पहिले भए जति जमिन सबैमा खेती गरेका थिए । कति आफूले खेताला लगाएर त कति अधियाँ दिएर । तर अहिले भने बस्नेत परिवारले न आफूले नै खेती गर्न सकेका छन्, न त अरूले नै खेती गर्न मानेका छन् । जमिन बाँझै बसेकोमा भने बस्नेत निकै नै चिन्तित छन् । भन्छन्, ‘खेती गर्न छाडेपछि त बारीभरि वनमारा उम्रिएको छ । यसले बारी नै रुखो बनाउने भयो । के गर्नु अरूलाई त्यसै गरी खा न त भन्दा पनि कोही मान्नेवाला छैनन् । आफ्नो यति राम्रो बारीमा सबै वनमारा मात्र पलाएको छ ।’

जिल्लाका धेरै खेतीयोग्य जमिन बाँझै छन् । बढदो बेरोजगारीका कारण युवाहरू कामको खोजीमा बिदेसिन थालेपछि जमिन बाँझै बस्न थालेका हुन् । जिल्लामा कुल ६२ हजार ७१३ हेक्टर क्षेत्रफल खेतीयोग्य जमिन रहेको कृषि ज्ञान केन्द्र सिन्धुलीले जनाएको छ ।

जसमा ४८ हजार ७८९ हेक्टर क्षेत्रफल जमिनमा मात्र खेती गरिएको कृषि ज्ञान केन्द्र सिन्धुलीका बागवानी विकास अधिकृत श्रीकृष्ण अधिकारीले बताए । कृषि ज्ञान केन्द्रको तथ्यांकअनुसार जिल्लामा १३ हजार ९२४ हेक्टर क्षेत्रफल खेतीयोग्य जमिन बाँझो रहेको छ ।