विभेद गरिएको भन्दै दलित आन्दोलित

गाउँमा चैत ८ देखि १६ सम्म ९ दिने सतचण्डी महायज्ञ आयोजन हुँदै छ । स्थानीयले सामूहिक रूपमा तथा चन्दा संकलन गरी महायज्ञ आयोजना गरेका हुन् । आयोजक समितिमा सहभागी नगराइएको र महायज्ञको बेदीमा बस्न नदिने थाहा पाएपछि संघर्षमा उत्रिनुपरेको दलित अगुवा खुबलाल महराले बताए । २०५७ सालमा पनि महायज्ञ आयोजन गर्दा विभेद गरिएको उनको भनाइ छ ।

‘सुरुमा महायज्ञ आयोजना गर्ने तयारी भएपछि हामीसँग राम्रैसँग छलफल गरियो । आयोजक समितिमा पनि हाम्रो प्रतिनिधित्व गराउने बताइयो तर पछि राखिएन,’ उनले भने, ‘हामी दलित पनि महायज्ञको बेदीमा बस्न इच्छुक छौं । २/३ जनालाई भए पनि बेदीमा बस्न दिनुपर्‍यो भनी माग गर्दा समाज र पुरोहितसँग छलफल गर्नुपर्छ भनेर टारियो ।’

अर्का स्थानीय उमाशंकर रामले आफूहरू हिन्दु भएको र महायज्ञमा आर्थिक तथा शारीरिक रूपले सहयोग गर्न तयार भए पनि ‘अछूत’ भन्दै पाखा लगाइएको बताए । ‘के हामी हिन्दु होइनौं ?’ उनले प्रश्न गरे, ‘कि उहाँहरूको भगवान् र हाम्रो भगवान् फरक हुन् ?’ ३५ सदस्यीय महायज्ञ आयोजक समितिमा एक जना पनि दलितको सहभागिता नहुनुले अपमान र विभेद महसुस गरेको उनले बताए । उनका अनुसार टोलका १ सय ३ घरधुरीमा ८ पासवान र बाँकी सबै घरधुरी चमार छन् ।

महायज्ञ आयोजक मूल समितिका संयोजक रमेश चौधरीले दलित समुदायले आरोप लगाएजस्तो भेदभाव र छुवाछूत नगरिएको जिकिर गरे । शनिबार यज्ञका लागि ध्वजा गाड्दा दलित र गैरदलित दुवै समुदायको प्रत्यक्ष सहभागिता रहेको उनले बताए । ‘हनुमानजीको ध्वजा गाड्दा दलित समुदायले पनि ध्वजामा समान रूपमा हात लगाएका छन्,’ उनले भने, ‘हामीले टीका र रक्षाबन्धन सँगै लगायौं, प्रसाद पनि सँगै खायौं । बेदीमा दलित समुदायलाई बस्नमा पनि हामीले रोक लगाएका छैनौं ।’

आफू सधैं छुवाछूत र विभेदको विरुद्धमा उभिने गरेको भन्दै उनले बताए । आयोजक समितिमा सुरुमा २ सय ७० जनाको नाम रहेको र एक सातापछि अन्तिम बैठकमा दलित समुदायका अगुवा नआएको उनको भनाइ छ । महायज्ञको ध्वजा गाड्ने दिन सहनाई बजाउन चमार पुरुषलाई बोलाइएकामा उनीहरू आफैं नआएको चौधरीले दाबी गरे ।

वडा नं १७ का अध्यक्ष सञ्जीवबहादुर क्षेत्रीले महायज्ञ सामाजिक काम भएको र गाउँका सबै जातजाति समुदायको समान सहभागिता रहेको बताए । ‘व्यक्तिगत रूपमा मेरा लागि सबै बराबर हुन्, विभेद र छुवाछूत हुने कुरा कल्पना पनि गर्न सक्दिनँ,’ उनले भने, ‘समस्या समाधानका लागि २/३ चरणमा कुरा भइसकेको छ, मैले चन्दा उठाउन र महायज्ञको तयारीमा सहभागिता जनाउन दलित समुदायलाई पनि आग्रह गर्दै आएको छु ।’

जिल्ला प्रहरी कार्यालयका प्रवक्ता डीएसपी दीपक गिरीले जिल्ला प्रशासन कार्यालयबाट तोक लागेर ठाडो निवेदन आफ्नो कार्यालयमा आइपुगेको जानकारी दिए । उनले भने, ‘हामीले दुवै पक्षलाई छलफलका लागि बोलाएका छौं, विवाद समाधानको प्रयास भइरहेको छ ।’