जनकपुर — शैक्षिक सत्र सुरु भएको १० महिना बित्दा पनि सामुदायिक विद्यालयमा पाठ्यपुस्तकको अभाव छँदै छ । कतिपय विद्यार्थी कबाडीबालासँग पुराना पुस्तक किनेर, साथीसँग आलोपालो गरेर अनि पाठ्यपुस्तकबिनै पढ्न र परीक्षाको तयारी गर्न बाध्य छन् । चैत दोस्रो सातादेखि अन्तिम परीक्षा हुँदै छ । तर, धनुषाका सामुदायिक विद्यालयमा अझै पाठ्यपुस्तककै रोइलो छ ।

जनकपुर–४ स्थित संकटमोचन देवशरण रामरती उच्च माध्यमिक विद्यालयमा कक्षा–८ मा अध्ययनरत सुरजकुमार शर्माले धेरैजसो विद्यार्थीसँग पाठ्यक्रमअनुसारको सबै किताब नरहेको बताए । ‘जेठमा नामांकन गराए । तर, भदौ–असोजमा मात्र सबै किताब पाए । अझै केही साथीसँग सबै किताब छैनन्,’ शर्माले भने । पाठ्यपुस्तक नहुँदा एसर्ईईको तयारी गर्न कठिनाइ भएको गुनासो सोही विद्यालयकी कक्षा–१० की छात्रा मिली गुप्ताको छ । ‘बुबाले किताब किनेर ल्याइदिन्छु भन्नुभयो तर बजारमा किताबै पाइएन । किताब नहुँदा होमवर्क गर्न पनि समस्या छ ।’

संकटमोचन देवशरण रामरती माविका प्रधानाध्यापक बलराम साहले गुणस्तरीय शिक्षाका पाठ्यपुस्तकको उपलब्धता अनिवार्य रहेको बताउँछन् । समयमा पाठ्यपुस्तक उपलब्ध नहुनु यस वर्षको समस्या मात्र होइन, सामुदायिक विद्यालयलाई सरकारले पाठ्यपुस्तक उपलब्ध गराउन थालेकै वर्षदेखिकै हो । तर, अन्य वर्ष शैक्षिक सत्र सुरु भएको दुई–तीन महिनाभित्र पाठ्यपुस्तक उपलब्ध भइसक्थ्यो । यस वर्ष भने वार्षिक परीक्षा सकिन दुई महिना मात्र बाँकी छँदा पनि सबै विद्यार्थीले पाठ्यपुस्तक पाएका छैनन् ।

कक्षा १ देखि ३ सम्मको पाठ्यपुस्तक उत्पादन तथा बिक्री वितरणको जिम्मा निजी क्षेत्रलाई पनि दिइएको छ । कक्षा ४ देखि १२ सम्मको पाठ्यपुस्तक भने जनक शिक्षा सामग्री केन्द्रले प्रकाशन गर्छ । निजी क्षेत्रले उपलब्ध गराउने पाठ्यपुस्तक समयमै उपलब्ध हुन्छ । तर, सरकारी निकायबाट उत्पादन तथा बिक्री वितरण हुने पाठ्यपुस्तकको सधैंभरि अभाव हुन्छ । जनक शिक्षा सामग्री केन्द्रको विक्रेता एवं नेपाल पुस्तक तथा स्टेसनरी व्यवसायी महासंघ जनकपुरका पूर्वअध्यक्ष नितेश साहले जनक शिक्षाले समयमा पाठ्यपुस्तक उपलब्ध गराउन नसकेको बताए ।

‘कक्षा ८ को सामाजिक, नेपाली, अंग्रेजी र स्वास्थ्य तथा कक्षा ६ को गणित असोज र कात्तिकमा मात्र आएको थियो । कक्षा ११ को अध्यापन भदौदेखि सुरु हुन्छ । तर पाठ्यपुस्तक भने पुसमा मात्र आइपुगेको छ,’ उनले भने । रुस–युक्रेन युद्धको कारण समयमा कागज उपलब्ध हुन नसकेकाले जनक शिक्षा सामग्री केन्द्रले समयमा पाठ्यपुस्तक प्रकाशन गर्न नसकेको बताइएको छ । नेपालको संविधान २०७४ ले माध्यमिक स्तरसम्मको शिक्षाको अधिकार स्थानीय पालिकालाई सुम्पेको छ । तर, केही पालिका पाठ्यपुस्तक शीर्षकको बजेट समयमा उपलब्ध गराउँदैनन् । बजेट उपलब्ध गराए पनि किस्ता–किस्तामा उपलब्ध गराउँछन् । पाठ्यपुस्तक खरिदमा ढिलाइ हुने यो पनि एउटा कारण भएको जनकपुर–१७ कटरैतस्थित सरस्वती माध्यमिक विद्यालयका प्रधानाध्यापक बद्रीनारायण यादवको भनाइ छ ।

‘मेरै विद्यालयमा पहिलो किस्तामा प्राप्त बजेटबाट आधा विद्यार्थीलाई पुग्ने पुस्तक पनि खरिद गर्न सकिएन । खरिद बिल नबुझाएसम्म पालिकाले भुक्तानी दिँदैन । उता पुस्तक विक्रेता उधारो बिक्री गर्न मान्दैनन्,’ उनले भने । झन्डै ३३ वर्ष अध्यापन गरेकी जनकनन्दनी गाउँपालिकाकी उपाध्यक्ष कमला सहगलले शिक्षक हुँदा पनि र जनप्रतिनिधि हुँदा पनि एउटै अभिभावक पाठ्यपुस्तकको अभाव भयो भनेर गुनासो गर्न नआएको बताइन् ।