जथाभावी उत्खननले बस्ती कटान

लगातारको वर्षापछि आएको बाढीले बुधबार रौतहटको माधवनारायण र राजदेवी नगरपालिकाका विभिन्न क्षेत्रमा कटान सुरु गरेको छ ।

चन्द्रपुर र वृन्दावन नगरपालिकाले बाग्मती नदीमा हचुवाको भरमा नदीजन्य पदार्थ उत्खननको ठेक्का लगाएका र ठेकेदारले पनि जथाभावी उत्खनन गर्दा समनपुर, राजदेवीलगायत क्षेत्रमा ठूला–ठूला खाडल बनेका थिए । जसका कारण नदीले धार परिवर्तन गरी धमाधम कटान थालेको प्रमुख जिल्ला अधिकारी कृष्णबहादुर शाहीले बताए । ‘चुरे क्षेत्रमा पानी पर्ने क्रम जारी छ । वाग्मतीको बहाव बढ्दो छ । स्थानीय तहले जथाभावी नदी खन्न दिएपछि धार परिवर्तन गरेर रौतहट क्षेत्रमा व्यापक कटान सुरु भएको छ,’ उनले भने, ‘उत्खनन गर्न दिँदा हेक्का नराखेपछि परिणाम गम्भीर हुने देखिएको छ ।’ जलस्तर बढ्दै गएकाले वाग्मतीको पश्चिम क्षेत्रमा भारतले बनाएको बाँधमा समेत क्षति हुने देखिएको उनको भनाइ छ ।

प्रजिअ शाही जनप्रतिनिधि, सुरक्षा अधिकारीसहित बुधबार वाग्मती र लालबकैया नदीले कटान सुरु गरेको र जोखिमको क्षेत्रको स्थलगत अवलोकनमा निस्किएका थिए । अवलोकनपछि उनले स्थानीय तहले उत्खनन गर्न खुला छोडिदिएकाले सर्लाही हुँदै बग्ने वाग्मतीले धार परिवर्तन गरी रौतहटतर्फ कटान थालेको भन्दै आक्रोस पोखेका थिए । गत वर्ष पनि वाग्मती र लालबकैया नदीले छेउको स्परलगायत जमिन कटान गरेको थियो । कटानले सदरमुकाम गौरसमेत जोखिममा परेको थियो । गत वर्षको बाढीले राजदेवी नगरपालिकाको ब्रह्मपुरी क्षेत्रको २ वटा स्परमा क्षति पुर्‍याएको थियो । गढो, पिपरा राजवडा, धर्मपुर, ब्रह्मपुरी, लक्ष्मीपुर, बडहर्वा, समनपुरलगायतका स्थानमा कटान गरेको थियो ।

यस वर्ष पनि उस्तै समस्या दोहोरिने जोखिम बढेको हो । सदरमुकाम गौरसहित ब्रम्हपुरी, बेलबिछुवा, मुडवलवा, लक्ष्मीपुर, वसन्तपुर, भषेढवा, पिप्रालगायत दर्जन बढी गाउँमा बाढी पस्न सक्ने जोखिम बढेको भन्दै स्थानीय त्रासमा छन् ।

२ वर्षअघि चन्द्रपुर नगरपालिका–१ स्थित वाग्मती नदीमा उत्खनन् गर्दा मापदण्डविपरीत खाडल बनाइएको भन्दै स्थानीयले बिरोध जनाएपछि तत्कालीन प्रजिअ गोविन्द रिजालसहितको टोलीले स्थलगत अनुगमन गरेको थियो । ठेकेदार नागेन्द्र साहले सम्झौताविपरीत गहिरो खाडल बनाई गिट्टी, बालुवा उत्खनन गरेको पाइएपछि टोलीले तत्कालै खाडल पुर्न लगाएको थियो । तर, त्यसयता पनि उक्त क्षेत्रमा मापदण्डविपरीत उत्खनन गर्न छाडिएको छैन ।

चन्द्रपुरका नगर प्रमुख सञ्जय कार्कीले यसपालि ठेक्का लगाउँदा मापदण्ड र नियमभन्दा एक इन्च पनि दायाँबायाँ हुन नदिने दाबी गरे । ‘हामीले समयमै निगरानी र नियमअनुसार उत्खनन गर्न दियौं भने समस्या आउँदैन,’ उनले भने, ‘जथाभावी खाडल बनाउँदा बाढीको जोखिम बढ्छ । यसपालि त्यो कदापि हुन दिन्नँ ।’