१९.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १४७

उद्योगले ठगेपछि खाँडसरीलाई उखु

मिलले प्रतिक्विन्टल ५३६ रूपैयाँ मूल्य तोके पनि भुक्तानी दिएन । किसानहरुलाई अझै ३२ करोड रूपैयाँ तिर्न बाँकी छ । तत्काल नगद मिल्ने भएकाले उनीहरु अहिले प्रतिक्विन्टल २५० रूपैयाँमा खााडसरीलाई उखु बेचिरहेका छन् ।
शिव पुरी

(रौतहट) — गरुडा बजारबाट झन्डै ७ किलोमिटर पूर्व लागेपछि सुन्दरपुर गाउँ आउँछ । गाउँको आडैमा दर्जनौं खाँडसरीमा उखुको चाङ देखिन्छ । ती उखु स्थानीय किसानले बेचेका हुन्, सस्तो दाममा ।

उद्योगले ठगेपछि खाँडसरीलाई उखु

चिनी मिलले समयमा भुक्तानी नदिएकाले खाँडसारीलाई उखु बेचेको उनीहरू बताउँछन् । उखुलाई नगदे बालीको रुपमा लिईन्छ । तर पछिल्लो एक दशकयता गरुडास्थित श्रीराम सुगर मिलले भुक्तानीमा झमेला दिन थालेको किसानको भनाइ छ ।


जिल्लाभित्र करिब डेढ दर्जन खाँडसरी उद्योग छन् । उनीहरूले उखुको अवस्था हेरी मुल्य लगाउँछन् । जति किन्छन्, तत्काल नगदै दिन्छन् । गढीमाई ४ सुन्दरपुरमा रहेका खाँडसरी (मिठ्ठा उद्योग)ले प्रतिक्विन्टल २ सय ५० देखि ३ सय रुपैयाँसम्ममा उखु किनिरहेका छन् । खेत खाली गरेर रबि बाली लगाउनुपर्ने भएकाले पनि किसान हतारिइरहेका छन् ।


मिलले पैसा दिन छाडेपछि सस्तो मूल्यमा उखु बिक्रि गर्न लागेको बिश्रामपुरका सुखलरायले बताए । ‘नगदे बाली भनेर के गर्नु । एक बर्षसम्म पनि उद्योगले पैसा दिदैन,’ उनले भने, ‘नगद पाइन्छ । त्यही भएर खाँडसरीलाई दिएका हौं ।’ उनले १० कठ्ठामा लगाएको उखु सुन्दरपुरको उद्योगलाई ३ सय रुपैया प्रतिक्विन्टलमा बेचेका छन् ।


जिल्लामा अहिले श्रीराम र बाबा बैजुनाथ गरी दुईवटा चिनी मिल छन् । बर्षेनी भुक्तानीमै झमेला हुन थालेपछि मिल र किसानबीच द्वन्द्व छ । यसको फाइदा खाडसरीले लिइरहेका छन् । चिनिमिलमा गत बर्ष उखुको मुल्य ५ सय ३६ रुपैया प्रतिक्विन्टल थियो । यस वर्ष मुल्य तय भईसकेको छैन् । ‘समयमा पैसा नभए ब्यवहार टार्न कठिन हुन्छ । नगद पाईने आसमा किशानले उखु ल्याइरहेका छन्,’ सुन्दरपुरका खाँडसरी संचालक कृष्णनन्दन साहले भने, ‘५ बर्षयता चिनिमिलले पैसा दिन सकेको छैन ।’ मिठ्ठा (सख्खर) को मूल्यमा गिरावट आएको भन्दै खाडसरी संचालकउखुको मूल्य बढाउन चाहँदैनन् । चाडपर्वका बेला सख्खर प्रतिक्वीन्टल ५ हजारका दरले बिक्री भइरहेको थियो । अहिले केही खस्किएको उनीहरू बताउछन् । १० क्वीन्टल उखुबाट एक क्वीन्टल सख्खर तयार हुन्छ ।


सख्खरको तुलनामा उखु निकै सस्तो भएको किसानको गुनासो छ । समयमा मिल सञ्चालन नहुने र उधारोमा दिनुपरेकाले खाडसरीलाई सस्तोमा बेच्न बाध्य भएको उखु उत्पादक संघ रौतहटका कोषाध्यक्ष मनोजकुमार सहनीले बताए । ‘भनेको बेला मिलले भुक्तानी दिँदैन,’ उनले भने, ‘बर्षेनी उखुको रकम लिन मिल धाउनुपर्ने बाध्यताले किसान पीडामा छन् ।’ किसानहरू उखुको साटो गहु, दलहन, तेलहनलगायत बाली लगाउन थालेका छन् ।


भुक्तानीमै झमेला

श्रीराम सुगर मिलले उखु किसानलाई ६ बर्षदेखिको झन्डै ४२ करोड रुपैयाँ तिर्न बाँकी छ । दशै, तिहार, छठजस्ता पर्वमा समेत किसानले भुक्तानी पाएनन् । संघले केही दिनअघि प्रजिअ किरण थापालाई भुक्तानीका लागी पहल गरिदिन अनुरोध गर्दै ज्ञापनपत्र बुझाएको थियो । मिल सञ्चालकलाई जति अनुरोध गर्दा पनि नसुनेको किसानको गुनासो छ । भुक्तानीका लागि अनुरोध गर्दा सञ्चालकले मिल बन्द गर्ने चेतावनी दिएको संघका कोषाध्यक्ष सहनीले बताए ।


मिलले २०७१ सालदेखिको रकम बाँकी राखेको छ । २०७१/०७२ सालको १२ करोड भुक्तानी बाँकी थियो । २०७५/०७६ मा झण्डै ६४ करोडको उखु खरिद गरेकोमा ढिला गरी ३२ करोड दिइएको थियो । त्यसपछि किसानको ४४ करोड बाँकी रहेकोमा पर्वका बेला मिलले केही भुक्तानी गरेको थियो । अझै ३२ करोड बाँकी छ । पर्वका बेला केही रकम दिएजस्तो गरेर झुक्याएको सहनीले बताए । उनका अनुसार उद्योगले १ लाख १३ हजार क्विन्टल बढी चिनी उत्पादन गरेको थियो ।


श्रीराम सुगर मिलका निमित्त प्रमुख एनके गुप्ताले किशानको बक्यौताबारे बोल्न चाहेनन् । ‘उखुको मुल्य तोक्ने सबालमा माथि वार्ता हुदै छ,’ उनले भने, ‘भुक्तानी समयमा हुन नसक्नुको कारण म भन्न सक्दिनँ ।’ प्रजिअ थापाले किसानको पीडा माथिल्लो निकायमा पुर्‍याउने बताए ।


२०५० सालमा गरुडा नगरपालिकामा चिनी उद्योग स्थापना भएको हो । कटहरिया नगरपालिकामा एक वर्षअघि मात्र नयाँ उद्योग संचालनमा आएको छ । यी मिलले छिमेकी बारा, पर्सा, सर्लाहीसम्मका किसानको उखु क्रसिङ गर्ने योजना बनाएका छन् । तर पछिल्लो समय गरुडाले सोचेजसरी क्रसिङ गर्न सकेको छैन । सुरुका बर्षमा २५ लाख भन्दा बढी क्विन्टल उखु क्रसिङ गरेको थियो ।


प्रकाशित : मंसिर ९, २०७६ १०:०४
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा बारम्बार परीक्षार्थीको उत्तरपुस्तिका हराउने गरेको छ। यसको समाधान कसरी हुन्छ?