१४.०६°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५७

मन्दिरले वन्यजन्तु प्रभावित

शंकर आचार्य

पर्सा — रामभौरीभाठामा लाग्ने मेला निकुञ्ज प्रशासनलाई टाउको दुखाई बन्दै गएको छ । पर्सा राष्ट्रिय निकुञ्ज भित्र पर्ने दुग्धेश्वर महादेवको दर्शन गर्न बर्सेनि साउन महिनाभर, माघमा श्रीपञ्चमी र फागुनमा महाशिवरात्रिको बेला ठूलो मेला लाग्छ । यस वर्ष पनि साउन महिनाभरि मेला लागेको थियो ।

अघिल्ला वर्षभन्दा यस वर्ष साउने मेलामा बढी दर्शनार्थी मेला भर्न आएको पाइयो । निकुञ्ज प्रशासनले उक्त मेलालाई व्यवस्थित गरी निकुञ्जमा मानवीय गतिविधि न्यून गर्दै लग्न चाहे पनि त्यो सम्भव हुन सकिरहेको छैन ।


परम्परागत रूपमा लाग्दै आएको र धार्मिक आस्थासँग जोडिएको मेलालाई निकुञ्ज प्रशासनले पूर्ण रूपमा रोक लगाउन नसक्ने अवस्था छ । मेला लाग्ने क्षेत्र निकुञ्जको महत्त्वपूर्ण तथा अतिसंवेदनशील क्षेत्र मध्ये एक हो ।


यस वर्ष साउनको तेस्रो सोमबार अत्यधिक भिडभाड भई मन्दिर चढ्ने भर्‍याङ भत्केर उक्त दुर्घर्टना समेत हुन गयो । जसमा एक भारतीय समेत गरी ३ जना घाइते भएका थिए ।


नेपालका विभिन्न जिल्ला मात्र नभई भारतबाट समेत ठूलो संख्यामा सर्वसाधारण मेला भर्न निकुञ्जमा प्रवेश गर्ने र दर्शनार्थीको संख्या बर्सेनि बढ्दै गएकाले यो निकुञ्जको मात्र नभई मेला व्यवस्थापन समितिको समेत चिन्ताको विषय बन्दै गएको छ ।


निकुञ्जका प्रमुख संरक्षण अधिकृत समीर महर्जन पछिल्ला केही वर्ष यता निकुञ्जमा वर्षमा ३ पटक मेला लाग्ने र त्यसबाट निकुञ्जमा ठूलो बाधा पर्दै गएको बताउँछन् । ‘जुन प्रयोजनका लागि मेलास्थलबाट मानव बस्ती नै हटाइयो त्यो प्रयोजन पूरा हुन सकिरहेको छैन,’ उनले भने, ‘निकुञ्जकै अति संवेदनशील क्षेत्रमा वर्षमा ३ पटक मेलै लागेपछि त्यसले वन्यजन्तुको बासस्थानमा अत्यन्त नकारात्मक असर पर्न जान्छ ।’


मेलाका कारण चोरी सिकारी तथा चोरी निकासी जस्ता अवैध क्रियाकलाप बढ्ने जोखिम पनि अत्यधिक रहन्छ । मानवीय गतिविधिकै कारण वन्यजन्तु र मानव दुवैको ज्यान जोखिममा पर्न सक्ने सम्भावना पनि रहन्छ । २ वर्ष अघि माघ महिनामा लागेको श्रीपञ्चमी मेलामा जल चढाउन भनी जाँदै गरेका एक वृद्धको जंगली हात्तीको आक्रमणमा परी मृत्यु समेत भएको थियो । गत वर्ष वैशाखी मेला अघि भाठा क्षेत्रमै जंगली हात्तीको आक्रममा परी ३ जनाको ज्यान गएको थियो ।


मेलाको समयमा लाखौं मानिस निकुञ्ज क्षेत्रमा प्रवेश गर्नाले मानव र वन्यजन्तुबीच द्वन्द्व बढेर मानवीय क्षति, पशुधनको क्षति, भाठा क्षेत्रमा बस्ने वन्यजन्तु त्यहाँबाट विस्थापन भई निकुञ्जको मध्यवर्ती क्षेत्रका बासिन्दाको बालीनाली र भण्डारण गरेको अन्नको हानीनोक्सानी गर्ने प्रवृत्ति बढदै गएको छ ।


मेला लाग्ने वन क्षेत्रमा विगतमा रहेको ठूलो मानव बस्तीलार्ई ०६५/६६ मा सोनवर्षा ९ सुन्दरपुरमा स्थानान्तरण गरिएको थियो । कुल ९१ घरधुरीलाई यसरी स्थानान्तरण गरेर त्यहाँको मानव गतिविधिलाई पूर्ण रूपमा समाप्त पार्ने प्रयास गरिएको थियो । वन्यजन्तुको बासस्थान विस्तार गर्ने तथा तीनको बासस्थानमा खलल कम गर्ने उद्देश्यले बस्ती स्थानान्तरण गरिएको भए तापनि मेलाको कारण त्यहाँबाट मानव गतिविधि पूर्ण रूपमा अन्त्य भने हुन सकेको छैन ।

प्रकाशित : भाद्र १०, २०७६ ०९:१२
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?