अधिकांश स्थानीय तहले सार्वजनिक गरेनन् बजेट

पालिकाको वेबसाइटमा राख्नुपर्छ । तर बजेट आउन थालेको छ वर्षमा पनि प्रक्रियागत रूपमा भएको पाइएको छैन ।

फुङलिङ नगरपालिकाका प्रमुख अमिर मादेनले प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत तिलोचन रिमाललाई यो आर्थिक वर्षको बजेट कार्यान्वयनका लागि साउन १७ मा अख्तियारी दिए । स्थानीय तहको वार्षिक योजना तथा बजेट दिग्दर्शन २०७४ अनुसार हरेक स्थानीय तहका प्रमुखले बजेट पारित भएको साताभित्र प्रमुख प्रशासकीय अधिकृतलाई कार्यान्वयनको अख्तियारी दिनुपर्छ । मादेनले आव २०७९/८० सुरु भएको १७ औं दिनमा अख्तियारी दिएका हुन् ।

बजेट दिग्दर्शन अनुसार प्रशासकीय अधिकृतले अख्तियारी प्राप्त भएको १५ दिनभित्र अनुसूचीअनुसार कार्यक्रम स्वीकृत गरी विभाग, महाशाखा, शाखा, इकाइ प्रमुख र वडा सचिवलाई योजना कार्यान्वयनको जिम्मा लिखित रूपले नै दिनुपर्छ । जिल्लाका अधिकांश स्थानीय तहले साउन १५ सम्ममा पालिकाको नीति तथा कार्यक्रम र बजेट वेबसाइटमा राखेनन् । फुङलिङ नगरपालिकाका अधिकृत रिमाल भने प्रक्रियामा गइसकेको बताउँछन् ।

एक नगरपालिका र आठ गाउँपालिका रहेको ताप्लेजुङको मैवाखोला र सिदिङवा गाउँपालिकाले मात्रै नीति तथा कार्यक्रम र बजेट विधिवत् सार्वजनिक गरेका छन् । आठराई त्रिवेणी गाउँपालिकाले अध्यक्षले स्वीकृत गरेको नीति तथा कार्यक्रमको प्रमाणित लिपि नै राखे पनि बजेट भने देखिएको छैन । पाथीभरा याङवरक, फक्ताङलुङ, सिरिजंगा, मिक्वाखोला र मेरिङदेन गाउँपालिकाले राखेका छैनन् । मेरिङदेन गाउँपालिकाले आर्थिक ऐन २०७९ राखेको छ । हरेकजसो स्थानीय तहमा आईटीको दरबन्दी र कर्मचारी भएर पनि बजेट प्रक्रियाको विषयमा ध्यान नपुगेको देखिएको छ । बजेटको किताब नै निकाल्ने गरेको र प्रेसमा हुने ढिलाइले समय लाग्ने गरेको नगरपालिकाका एक कर्मचारी बताउँछन् । तर वेबसाइटमा भने पारित भएको बजेट राखिदिए मात्रै पुग्छ ।

बजेट सार्वजनिक गर्ने र पारित गर्ने बीचको समय २० दिनको छ । तर अहिले पनि अधिकांश पालिकाले नीति तथा कार्यक्रम र बजेट एकै दिन ल्याउने र सकेसम्म त्यसै दिन पारित गर्ने प्रचलन छ । यो वर्ष पनि जिल्लाका सबैजसो स्थानीय तहले असार १० मा ल्याएको बजेट भोलिपल्टै पारित गरिसकेका थिए । नीति तथा कार्यक्रम र बजेट एकै दिन ल्याइएको र त्यसको भोलिपल्टसम्म पारित भएको स्वयं प्रमुखहरू स्वीकार्छन् । पाथीभरा याङवरकका अध्यक्ष केशर मेन्याङवो त्यो समय खेती लगाउने समय हुने र गाउँसभाका सदस्यले धेरै दिन समय दिन नसक्ने भएकाले छिटो पारित गर्नुपर्ने बाध्यता पनि रहेको दाबी गर्छन् ।

‘सभा सदस्यका क्षमता विकास गर्नु जरुरी छ,’ उनले थपे, ‘बजेट ल्याउने र खेतीपातीको समय एकै पटक पर्दा पनि केही समस्या छ ।’ पहाडी जिल्लाका वडासदस्यहरूले पालिकामा बस्ने गरी आउनुपर्ने र धेरै दिन बस्न नरुचाएको मिक्वाखोला गाउँपालिका अध्यक्ष भक्त कार्की बताउँछन् । ‘मेरो त पहिलो पटकको अनुभव हो,’ कार्कीले भने, ‘मज्जाले छलफल गर्नुहोस् है भन्दा तपाईंहरूले गरे भइहाल्छ नि भन्ने पनि धेरै हुँदा रहेछन् ।’ फुङलिङका प्रमुख मादेनले बजेटका विषयमा जम्मा एक जना सदस्यले प्रश्न उठाएको त्यो पनि नगरपालिकाले ल्याएको बजेटमा नभई हाङदेवाको पहिरोको विषयमा भएको बताउँछन् । कानुनको विषयमा अध्ययन गर्ने र त्यो अनुसारको काम किन भएन भनेर खबरदारी गर्ने जनप्रतिनिधि नहुँदा पनि कतिपय काममा ढिलाइ हुने स्वयं प्रमुखहरू बताउँछन् ।