फस्टाउँदै सुपारी खेती
इलाम — मेची राजमार्गको किटेनी खण्डबाट करिब ५ किलोमिटर पश्चिम छिरेपछि हराभरा कालीटार पुगिन्छ । अन्य क्षेत्रबाट खासै नदेखिने रोङ गाउँपालिका–४ को कालीटार क्षेत्रलाई हराभरा बनाउने मुख्य खेती हो सुपारी ।
आसपासको बाक्लो सखुवाघारी छिचोलेर कालीटार पुग्दा आँखाले भ्याएसम्मको क्षेत्र सुपारी बगानले भरिएको छ । बगानभित्रकै घरमा भेटिएकी विष्णुमाया तामाङ सिंगो गाउँ नै सुपारीको उत्पादनले धानेको बताउँछिन् ।
रोङ–२ बदामटारका सन्तबहादुर तामाङको मुख्य आम्दानीको स्रोत सुपारी हो । एक पटक रोपेपछि सामान्य गोडमेल मात्र गर्नुपर्ने र बजारको पनि चिन्ता नभएकाले उनले सुपारी खेती गरेका छन् । वार्षिक ५ लाख रुपैयाँसम्मको सुपारी बिक्री गर्ने उनी झापाको सुपारी खेती देखेर प्रभावित भएका थिए । झापा सीमावर्ती क्षेत्रमा सुपारीबाट वार्षिक लाखौं रुपैयाँ आम्दानी गर्ने उल्लेख्य छन् । अहिले घरघरै सुपारी रोपेर आम्दानी लिने क्रम बढेको छ । रोङ–२ बरफल्याङका रघुनाथ ढुंगेलको आर्थिक भरोसा पनि सुपारी नै रहेको छ । बोट हुर्किएपछि कम मिहिनेत र लगानीमा निरन्तर आम्दानी हुने भएकै कारण उनको रोजाइमा पनि सुपारी खेती परेको हो ।
इलामको रोड, चुलाचुली, र माङसेवुङ गाउँपालिकाको तल्लो क्षेत्र तथा माई नगरपालिकाका किसानले सुपारी खेती विस्तार गरी आम्दानी बढाएका छन् । समतल टारवारी र पाखा भित्तामा पनि सुपारी बगान विस्तार हुने क्रममा छ । सम्बन्धित पालिकाले खेती प्रवर्द्धनका लागि बिरुवासमेत सहुलियतमा दिन थालेपछि कृषकको उत्साह थप बढेको हो । बहुवर्षे बालीका रूपमा सुपारी खेती गरेर एकै बोटबाट ५० केजीसम्म उत्पादन गर्न सकिने किसानको अनुभव छ । सुपारी खेतीले तरकारी र अन्य बालीलाई क्षति नपुर्याउने र छहारीको काम गर्ने भएपछि पनि गतिलो आम्दानीको स्रोतका रूपमा सुपारी खेतीमा कृषकको रुचि बढेको हो ।
सुपारी बिक्रीका लागि बजार चाहर्नुपर्ने झन्झट छैन । झापाबाट व्यापारीहरू बगानमा नै आइपुग्छन् । ‘सुपारीको आन्तरिक बजार नै पर्याप्त छ,’ व्यवसायी रामप्यारा गुप्ताले भने । बोटबाटै काँचो सुपारी बिक्री हुने भएकाले यसको प्रशोधन गरेर थप मूल्य लिन सकिने सम्भावना प्रशस्तै छ । तर कृषकले प्रशोधन उद्योग भने खोल्न सकेका छैनन् । सुपारीको खपटाबाट टपारा निर्माण हुन्छ । झापामा खोलिएका यस्ता उद्योगमा उत्पादित टपराको माग बढ्दो छ । सुपारीको बगान बर्सेनि बढ्दै गएकाले रोङ गाउँपालिकाले खपटा बनाउने उद्योग सञ्चालनको तयारी गरेको अध्यक्ष मणिकुमार (सुवास) श्याङवोले बताए । वैदेशिक रोजगारप्रतिको आकर्षणलगायत कारणले हरेक क्षेत्रमा श्रमिक पाउन समस्या छ । धान मकैलगायत खेतीमा श्रमिक धेरै लाग्ने र खर्चिलो पनि बन्दै गएको अवस्थामा जिल्लाको दक्षिणी क्षेत्रका कृषकले विकल्पका रूपमा सुपारीलाई लिएका हुन् ।
प्रकाशित : श्रावण १, २०७९ ०७:३५
