इलामको रोङमा लोपोन्मुख लेप्चा भाषामा पढाइ सुरु

गाउँपालिकाले २ वर्षअघि कक्षा १ देखि ५ सम्मका लागि उक्त भाषामा तयार पारेको पाठ्यक्रम नेपालको पहिलो मानिएको छ । उक्त जातिको बसोबास इलामका केही पालिका र झापाको बुद्धशान्ति गाउँपालिकामा मात्र छ । रोङ गाउँपालिकाको नाम लाप्चाको मातृभाषा रोङबाट गरिएको हो । यो पालिकामा अन्यत्रभन्दा उक्त जातिको बसोबास बाक्लो छ । गाउँपालिकाले कक्षा १ को पाठ्यपुस्तक लेखन गरी पढाइ सुरु गरेको हो । उक्त भाषाको पाठ्यपुस्तक र स्थानीय पाठ्यक्रम संयुक्त रूपमा भाषा आयोगका अध्यक्ष डा. लवदेव अवस्थीले लोकार्पण गरेका हुन् ।

उनले रोङ भाषा संरक्षणका लागि पुस्तान्तरण गर्दै लैजान आवश्यक रहेको बताए । उनले मातृ भाषाको जगले नेपाली र अंग्रेजी भाषा बनाउन सहज हुने धारणा राखे । कार्यक्रममा पूर्व संविधासभा सदस्य टीकाराम सुब्बा लाप्चा र शकुन्तला लाप्चाले आफ्नो समुदाय एकै स्थानमा लामो समय बस्न नसक्दा कला संस्कृति लोप हुँदै गएको धारणा राखे । खोजकर्ता युद्धप्रसाद वैद्यले रोङ गाउँपालिकाले भाषाको पाठ्यक्रम बनाएर जीवन्त राख्ने महत्त्वपूर्ण काम गरेको बताए । लाप्चाको बाहुल्य रहेको रोङ ३ चिण्डेपानीस्थित शारदा आधारभूत विद्यालयमा लाप्चा भाषामा पढाइ सुरु भएको हो । त्यस विद्यालयमा लाप्चासहित भुजेल र अन्य समुदायका विद्यार्थीले समेत लाप्चा भाषा पठनपाठन गरिरहेका छन् ।

कक्षा २ र ३ को समेत पाठ्यपुस्तक लेखन र छपाइ भइरहेको गाउँपालिकाका अध्यक्ष शमशेर राईले बताए । ‘लोपोन्मुख जातिको भाषालाई उजागर गर्दै भाषा संरक्षणका लागि कक्षा १ देखि ५ सम्म रोङ भाषामा अध्यापन गराउन योजना हो,’ उनले भने, ‘यो जातिकाको बाहुल्य रहेका विद्यालयमा ऐच्छिक विषयका रूपमा लाप्चा भाषा अध्यापन हुने र कक्षा ४/५ को पाठ्यपुस्तक लेखन र छपाइ आगामी आवमा सम्पन्न गर्ने लक्ष्य छ ।’ इलामको रोङ गाउँपालिका, सूर्योदय नगरपालिका र माइजोगमाई गाउँपालिकाका विभिन्न वडाहरुमा लाप्चा समुदायको बसोबास छ । जनगणना २०६८ अनुसार लाप्चाको जनसंख्या ३ हजार ४ सय ४५ छ । यीमध्ये ३ हजार २ सय ६४ जना ग्रामीण र १ सय ८१ जना सहरी क्षेत्रमा बस्ने गरेको तथ्यांक छ ।

छिमेकी भारतको दार्जिलिङ, सिक्किम, कालेङबुङलगायत विभिन्न विद्यालयमा लाप्चा भाषाको पढाइ हुने भएकाले यिनै विद्यालयबाट पाठ्यक्रम तयार गर्नका लागि पाठ्य सामग्रीहरुसमेत संकलन गरेर ल्याइएको पालिकाले जनाएको छ । रोङ गाउँपालिकाले स्थानीय पाठ्यक्रमसमेत निर्माण गरेको छ । स्थानीय संस्कृति, जनजीवन, भूगोललगायतका पक्षलाई समेटेर तयार गरेको पाठ्यक्रम १ देखि ८ कक्षासम्म कार्यान्वयनमा ल्याएको छ । पालिकाले १, ४ र ६ को पाठ्यपुस्तक ‘हाम्रो रोङ गाउँपालिका’ लेखन गरी छपाइ सम्पन्न गरेको छ । पालिकामा ३० सामुदायिक र दुई संस्थागत विद्यालय छन् ।