‘मकै स्टेसन’ बन्यो राधानगर

यात्रुका लागि थकाइ मार्ने र भोक मोट्ने थलो बन्दै गएको छ । शीतल छहारीमा बसेर मकै खानुको स्वाद लिन टाढाबाट समेत आउने गर्छन् ।

यस क्षेत्रमा मकै पोल्न थालेको पहिलो लकडाउनदेखि मात्र हो । सुरुमा यस स्थानमा स्थानीयले फाटफुट निगुरो बेच्ने गर्थे । सडकदेखि तल्लो साइड गहिरो थियो । व्यापारीहरूले रकम संकलन गरेर गिट्टी, ढुंगा हालेर राधानगर मकै स्टेसन बसाएका हुन् । अहिले भने स्थानीयले उत्पादन गरेको सागसब्जी, फलफूलसमेत बेच्ने स्थान भएको छ । यहाँ बिहान ५ बजेदेखि साँझसम्म मकै खानेको चहलपहल हुन्छ ।

बेलबारी नगरपालिका १० निवासी रामबहादुर जोगी सुरुमा निगुर बेच्थे । दुई वर्षदेखी भने मकै पोल्न थालेका छन् । लकडाउन सुरु हुनुभन्दा पहिले घरको काममा समय बित्ने गर्थ्यो । आम्दानीको हिसाबले निगुरोभन्दा राम्रो हुने भएकाले यही पेसा रोजेका हुन् । लकडाउनले आम्दानीको स्रोत ठप्प भएपछि विकल्पमा यो पेसा अँगालेका हुन् । बिहान ७ बजेदेखि साँझसम्म उनी मकै पोल्ने गर्छन् ।

४९ वर्षीय खिलबहादुर बस्नेतले मकै पोल्न थालेको एक वर्ष भयो । सुरुमा उनीसमेत जोगीले जस्तै व्यापारीहरूलाई मकै पुर्‍याउन आउर्थे । तर उधारोमा बिक्री गर्नुपर्दा पन्ध्र हजार रुपैयाँ डुब्यो । लगानी उठाउन नसक्दा खसी बेचेर साहुलाई क्रण तिरे । गरिरहेको व्यापार चटक्क छाड्न मन मानेन । अनि आगोले पोलेको घाउ, आगोले नै सेकाउँदा हुन्छ अरे भन्ने पुर्खाको भनाइलाई सम्झे । उनले त्यही स्थानमा मकै पोल्न थाले । एक सय वटा मकैबाट सुरुवात गरेका थिए । ‘सुरुमा १ सय वटा मकै बेच्दा ३ हजार पैसा बनाए,’ उनले भने, ‘उधारोमा मकै बेच्नुभन्दा दिनभरि मकै पोल्दा राम्रो भयो ।’ उनी मकै पोलेर मासिक मुनाफा मात्र ३० हजारदेखि ३५ हजारसम्म कमाउने गर्छन् ।

मुनाफा सँगै समाजको सेवामुखी काम गर्न पाएको बस्नेत निकै खुसी छन् । उनी भन्छन्, ‘सुन किनेर पितलमा बेच्ने ठाउँ थियो । यो ठाउँमा यसरी कमाइ होला भन्ने लागेको थिएन ।’ मकै ओसारपसारका लागि सिटी सफारी खरिद गरेका छन् । ४० वर्षीया अन्जना बस्नेत भाउन्नेको थापा चोकमा होटल सञ्चालन गर्थीन् ।

अहिले उनी काचो र पोलेको गरी दैनिक १ सय ५० वटा मकै बेच्ने गरेकी छन् । दैनिक आठ सय रुपैयाँ नाफा हुन्छ । सिटी सफारीबाट मकै ल्याउँदा दैनिक भाडा ६ सय ५० रुपैयाँ तिर्नुपर्छ । खर्च कटाएर भए पनि आम्दानी हुने उनी बताउँछिन् । वैदेशिक रोजगारबाट फर्केका बेलबारी १० का मित्रबहादुर बस्नेत घर बनाउने काम गर्थे । सामान्य आम्दानी थियो, एक्लो ज्यान चलेको थियो । लकडाउन सुरु भएदेखि काम रोकियो । घरखर्च जुटाउनका लागि साइकलमा सागसब्जी राखेर बेच्थे । यही क्रममा उनले किसानसँग मकै ठेक्का गरेर व्यापारीलाई दिन थाले । उधारो बढी जाने भएकाले तिन वर्षदेखि आफैं मकै पोल्न सुरु गरे । जंगलबाट दाउरा ल्याएर अधिकांश व्यापारीले पोल्ने गर्छन् । सुगर र प्रेसरको बिरामी मकै खानका लागि टाढाबाट समेत आउँछन् ।

लकडाउनले मकै पोल्न सिकाएको बताउँदै उनी भन्छन्, ‘यात्रा गर्नेहरू र स्थानीयले गर्दा हाम्रो गुजारा चलेको छ । आम्दानी चित बुझ्दो छ ।’ साताको शनिबार अरू बेलाभन्दा दोब्बर भीडभाड हुने गर्छ । नाफा मात्र दैनिक ९ सय रुपैयाँ बचाउँछन् । झापा बिर्तामोडका डिल्लीराम दाहाल भाउन्नेसम्मको यात्रामा थिए । बाटोमा मकै पोलेको देखेपछि मन मानेन । ओर्लेर परिवारको साथ ूजंगलबीचमा बसेर मकै आए । जंगलमा बसेर खादा आरामका साथ रमाइलो लागेको उनी बताउँछन् । लक्ष्मीमार्गका भूपू भारतीय सेना देशराज चाम्लिङ राईले तीन कट्ठामा पोल्ने मकै खेती लगाएका छन् । अवकाशपछि उनले चार वर्ष धान, दाल र माछापालन गरे । चार वर्षदेखि पोलिखाने मकै रोप्दै आएका छन् ।

उनी भन्छन्, ‘दाल रोप्नुभन्दा मकै रोप्दा अत्यधिक राम्रो हुन्छ । चार वर्षदेखि मकैले राम्रो भाउ पाएको छ ।’ पुस पहिलो साता निस्केको मकैले राम्रो भाउ पाइने उनले बताए । मकैलाई औषधिका रूपमा खाने भएकाले काँचो मकै लिन गाउँमै ग्राहक आउने गरेका छन् । भाउन्ने र लक्ष्मीमार्गमा उत्पादन भएको मकै केही वर्षअघिसम्म जोगबनी, धरान, इटहरी जाने गर्थ्यो । राधानगरमा मकै पोल्न थालेपछि बजारको समस्या छैन ।