चौंरी गोठमै फर्किंदै व्यवसायी

कञ्चनजंघामा विदेशी पर्यटक ल्याउने र लेक औल नगरी होटलमै बसेर आयआर्जन गर्ने सोचपछि उनले पूरै गोठ बेचेर गेस्ट हाउस सञ्चालनमा ल्याए । तर दुई वर्षयताको पर्यटकीय गतिविधि ठप्पले उनलाई चौंरी गोठतिरै फर्काएको छ । गत वर्षदेखि सुरु गरेको गोठमा अहिले ४२ वटा चौंरी भइसकेका छन् ।

काठमाडौंको ठमेलमा कार्यालय राखेर हिमाल आरोहण गराउँदै आएका छवाङ शेर्पा पनि लेलेपको ग्याब्लामा छन् । कञ्चनजंघा क्षेत्रकै नमुना होटल बनाएका उनको योजना घुन्सा, खम्बाछेन, रामजेललगायत पर्यटकीय मार्गमा होटल बनाउनु थियो । बाबुबाजेको परम्परागत व्यवसाय चटक्क छोडेर काठमाडौं पसेका उनी अहिले पुर्ख्यौली पेसामा फर्किएका छन् । ग्याब्लाका उनले ७० बढी चौंरी जोडेका छन् । त्यसको रेखदेख र हेरचाहका लागि तीन जना कर्मचारी राखेका छन् ।

छेतेन डण्डु र छवाङ मात्रै नभएर पर्यटकीय क्षेत्रका अधिकांशको चाहना चौंरीपालनतिर फर्किएको छ । पशुपालनका लागि गाउँपालिकामा दर्ता गराएका छेतेन डण्डु बैंकले ऋणदिए गाउँका हरेक व्यक्ति फर्कने बताउँछन् । ‘मैले त ४२ वटा चौंरी हेर्न चार जना कर्मचारी नै राखेको छु,’ छेतेन डण्डुले थपे, ‘तर व्यवसाय बढाउने लगानीको उपाय नै छैन ।’

गाउँपालिकाको केन्द्र तापेथोकदेखि सदरमुकाम फुङलिङसम्मका बैंकमा धाउँदा ऋण पाउने आधार नभेटेको छेतेन बताउँछन् । ‘सदरमुकामको धितो खोज्छन्,’ छेतेन डण्डुले भने, ‘बजारमा प्रोपर्टी छैन, घुन्साको धितो र चौंरी राखेर ऋण दिन मानेका छैनन् ।’ इच्छा र सम्भावना भएर पनि राज्यको विभेदकारी नीतिका कारण व्यवसायी बन्न नसकेको उनको गुनासो छ ।

बाँधेर पाल्नु नपर्ने, खर्कमा छोडिदिए पुग्ने चौंरी पालनबाट बाहिरिएको समुदायलाई फर्काउन सके हिमाली गोठ फेरि चौंरीले भरिने फक्ताङलुङ गाउँपालिकाका प्रवक्ता छेतेन वालुङ बताउँछन् । तर यसका लागि बैंकले निर्धक्क भएर ऋण दिन सक्नुपर्छ । ‘शेर्पा जाति बेइमानी हुँदैन, ऋणदेखि डराउँछ,’ छेतेनले थपे, ‘बैंकले विश्वास गरेर ऋण लगानी गरिदिए सबै आफ्नो पुर्ख्यौली व्यवसायमा फर्कन्छन् र त्यसैबाट कमाएर तिर्छन् पनि ।’

केहीलाई जंगली जनावरले आक्रमण गर्ने, हिउँले केही असर गर्नेबाहेक अहिलेसम्म पशुपालनमा जोखिम नरहेको छेतेन बताउँछन् । फक्ताङलुङ गाउँपालिका–७ का वडाध्यक्ष छेतेन शेर्पा भोटे स्थानीय तहको सानो अनुदानले राहत नपुर्‍याउने बताउँछन् । राहत, अनुदानभन्दा पनि ऋण दिए सबैभन्दा राम्रो हुने उनको तर्क छ ।

सदरमुकाम फुङलिङबाट यातायात पुग्दै गएको र चीनसँग पनि सडकले जोडिएकाले चौंरी पालन अब लाभदायी हुने स्थानीयको बुझाइ छ । भोटेका अनुसार चौंरीबाट उत्पादन हुने कुनै पनि सामग्रीको बजार अभाव छैन । सबैभन्दा धेरै चौंरीको घिउको हुन्छ । चीनमा घिउ प्रतिकिलो एक हजार रुपैयाँले बिक्छ । मोहीबाट बनाइएको छुर्पीको पनि उत्तिकै माग छ ।