कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
१३.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: ४२०

कैदीबन्दीको उपचारमा समस्या

विनु तिम्सिना

(विराटनगर) — बैंक कसुर मुद्दामा मोरङ जिल्ला कारागारमा कैद भक्तानी गरिरहेका लेटाङ ३ मोरङका २८ वर्षीय असोक राईको असोज ९ गते मृत्यु भयो । कारागार प्रशासनका अनुसार वैशाखमा जिल्ला कारागार मोरङ आएका उनको स्वास्थ्यमा यसअघि खासै कुनै समस्या थिएन ।

केही दिनदेखि सास फेर्न अलिक गाह्रो भइरहेको कुरा उनले बताइरहेका थिए । कारागारमा स्वास्थ्यकर्मी नहुँदा उनको समस्यालाई अन्य कर्मचारीले बुझेनन् । सास फेर्न निकै गारो भएपछि उनलाई असोज ९ गते कोशी अञ्चल अस्पताल विराटनगरको आकस्मिक कक्षमा भर्ना गरिएको थियो । भर्ना गरिएकै दिन साँझमा उनको निधन भयो ।


जिल्ला कारागारमा करिब डेढ वर्षदेखि अहेव पद रिक्त छ । लामो समयदेखि दरबन्दीअनुसार स्वास्थ्यकर्मी नहुँदा कारागारमा रहेका कार्यालय सहयोगी गौरी राजवंशीले कैदीबन्दीहरूको औषधि ल्याउने काम गरिरहेका छन् । साथै बिरामी कैदीबन्दीहरूलाई डाक्टरको सल्लाह अनुसारको औषधि दिने काम पनि कार्यालय सहयोगी राजवंशीले नै गरिरहेका छन् ।


स्वास्थ्यकर्मी नहुँदा कारागारमा रहेका कैदीबन्दीलाई सामान्य समस्या आउँदा पनि अस्पताल लैजानुपर्ने बाध्यता रहेको कारागारका निमित्त जेलर रामप्रसाद पोखरेलले बताए । ‘स्वास्थ्यकर्मी हुँदा समान्य स्वास्थ्य समस्याको प्राथमिक उपचार कारागार भित्रै गर्न सकिन्थ्यो,’ उनले भने, ‘तर डेढ वर्षदेखि कारागारमा भएको एउटा अहेवको पद पनि रिक्त छ । कैदीबन्दीहरूलाई सामान्य केही समस्या आयो की अस्पताल कुदाइहाल्नु पर्ने समस्या छ ।’

कारागारमा कार्यरत अहेब अञ्जनीकुमार पोखरेलले २०७५ माघ १० गते राजिनामा दिएपछि हालसम्म उक्त दरबन्दीमा स्वास्थ्यकर्मी नियुक्त गरिएको छैन । आफूहरूले यस विषयमा जिल्ला प्रशासन कार्यालय मोरङमा जानकारी गराए पनि सुनुवाइ नभएको निमित्त जेलर पोखरेलले बताए ।


‘स्वास्थ्यकर्मी नहुँदा हामीलाई निक्कै समस्या छ । स्वास्थ्यकर्मीको काम कार्यालय सहयोगीबाट गराइरहेका छौं,’ उनले भने, ‘यस विषयमा हामीले प्रमुख जिल्ला अधिकारी र कारागार विभागमा पनि जानकारी नगराएको होइनौं तर अहिलेसम्म पदपूर्ति हुन सकेको छैन ।’


कारागारमा स्वास्थ्यकर्मी नहुँदा कैदीबन्दीहरूमा सामान्य स्वास्थ्य समस्या आउँदा पनि अस्पताल पुर्‍याउनुपर्ने र साथमा नेपाल प्रहरीका सुरक्षाकर्मी पनि पठाउँदा कारागारकै सुरक्षा व्यवस्थामा चुनौती थपिएको मोरङका सहायक प्रमुख जिल्ला अधिकारी अनुज भण्डारीले बताए ।


जिल्ला कारागारमा २२ जना नेपाल प्रहरी र ६० जना सशस्त्र प्रहरीको दरबन्दी छ । तर, हाल करिब १० जना नेपाल प्रहरी र ३५ जना सशस्त्र प्रहरी मात्रै कार्यरत रहेको उनले बताए । साथै हरेक दिन कुनै न कुनै बन्दीको अदालतमा पेसी परिरहेको हुन्छ । त्यता पनि नेपाल प्रहरीका सुरक्षा कर्मी खटाउनुपर्ने हुन्छ । यस्तोमा बिरामी भएका कैदीबन्दीलाई सुरक्षाकर्मीको अभावमा अस्पताल लैजान थप समस्या हुने गरेको छ । ‘एउटा बिरामीलाई अस्पताल लैजान पाँचजना सुरक्षाकर्मी खटाउनु पर्छ,’ उनले भने, ‘दरबन्दी अनुसारको सुरक्षाकर्मी नभएका बेला सामान्य समस्या आउँदा पनि पाँचजना सुरक्षाकर्मी खटाएर कैदीबन्दी अस्पताल पुर्‍याउँदा कारागारकै सुरक्षा व्यवस्थामा चुनौती हुन्छ ।’ कारागार विभागलाई पटक–पटक यो विषय जानकारी गराएको उनले बताए । कारागारमा स्वास्थ्य मन्त्रालयले उक्त पदपूर्ति गर्नुपर्ने हुन्छ ।


क्षमताभन्दा बढी कैदीबन्दी कोचेर राखिएका कारण कारागारमा भएका अधिकांश कैदीबन्दीमा स्वासप्रश्वास र छालाको समस्या छ । यस्ता बिरामीले नियमित रूपमा डाक्टरको सल्लाहबमोजिमको औषधि प्रयोग गर्नुपर्ने हुन्छ । स्वास्थ्यकर्मीको अभावमा सामान्य समस्यामा अस्पताल दौडाइहाल्नुपर्ने झन्झट त छँदैछ तर नियमित रूपमा औषधि खाइरहनुपर्ने अन्य बिरामीलाई दिनुपर्ने औषधि ल्याउन र कुन समयमा कुन औषधि खाने हो त्यो ख्वाउन समेत समस्या छ । यस्तोमा गलत औषधिको प्रयोग हुने खतरा रहेको कारागारका प्रशासनले जनाएको छ ।


२ सय ५० जनाको क्षमता रहेको कारागारमा हाल ८ सय ९६ जना कैदीबन्दी छन् । जसलेगर्दा सरुवा रोग छिट्टै सर्ने चौकीदार नवीन राईले बताए । एक त क्षमताभन्दा बढी कैदीबन्दी त्यसमाथि स्वास्थ्यकर्मी समेत नहुँदा निकै समस्या हुने गरेको उनले गुनासो गरे । कारागारमा रहेका ८ जना कैदीबन्दी क्षयरोग र ८ जना मानसिक रोगको औषधि नियमित सेवन गरिरहेका छन् । अन्य अधिकांश कैदीबन्दीमा स्वासप्रस्वास, छाला चिलाउने, हातखुट्टा सुन्निने लगायतका स्वास्थ्यसमस्या रहेको उनले बताए । कारागारमा स्वास्थ्यकर्मी नहुँदा कारागारमै कैद भुक्तान गरिरहेका स्वास्थ्य क्षेत्रका जानकारहरूसँग परामर्स गरेर औषधि ख्वाउने गरेको उनले बताए ।


‘लागु औषध प्रयोग मुद्दामा कैद भुक्तानी गरिरहेका कैदीको कहिले काहीं एक्कासि शरीर सुन्निने समस्या देखापर्छ,’ उनले भने, ‘एक त लागु औषध खान नपाएर विक्षिप्त बनिरहेका हुन्छन् त्यसमाथि शरीर सुन्निएपछि डराउँछन् । यस्तोमा उनीहरूलाई परामर्श दिने कोही नहुँदा समस्या हुन्छ ।’


महिला कैदीबन्दीमा समेत छालाको समस्या विकराल रहेको महिला कैदीबन्दीकी चौकीदार जन्नत खातुनले बताइन् । एकजनालाई भएपछि सबैलाई सर्ने गरेका कारण अहिले महिला कैदीबन्दी सबैजसोलाई छाला छिलाउने, दादको समस्या छ । ५० जना महिला कैदीबन्दीको क्षमता रहेको जिल्ला कारागारमा हाल ९१ जना महिला र ७ जना बालबालिका छन् ।


प्रकाशित : कार्तिक २९, २०७६ ०९:५६
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

पूर्वउपराष्ट्रपतिका छोरा तथा अखिल क्रान्तिकारीका महासचिव दिपेश पुनपछि सत्तारूढ माओवादीका उपाध्यक्ष तथा पूर्वसभामुख कृष्णबहादुर महरा सुन तस्करी अनुसन्धानमा पक्राउ परेका छन् । के सरकारले भ्रष्टाचारविरुद्ध शून्य सहनशीलता अपनाएकै हो त ?