कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
२०.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५७

चुरे विनाशको असर : खहरे खोलामा पानी सुक्दै

डिल्लीराम खतिवडा

उदयपुर — असारदेखि झन्डै ५ महिना पानी बग्ने द्वारे खोलामा एक महिना पनि राम्ररी पानी बगेन । घेरखोला, सिवाई, मुसहरिनिया, कंग खोलामा पनि पानी बग्न छाडेको छ ।

चुरे विनाशको असर : खहरे खोलामा पानी सुक्दै

चुरे क्षेत्रमा मुहान भएका यी खोलामा दुई/तीन वर्षअघिसम्म असारदेखि माघसम्म पानी बग्ने गरेको थियो । तर यो वर्ष भदौ लाग्दै पानी बग्न छोडेको हो ।


बढ्दो चुरे वन विनाशसँगै भू क्षयका कारण बर्सेनि पानीको स्रोत सुक्दा भदौ/असोजमै पानीको संकट पर्दै गएको छ । पानीका स्रोत सुकेपछि चुरे तलका दजनौं बस्तीमा पशुपालन संकटमा परेको छ ।


बस्ती छेउका पानीका स्रोत सुकेपछि त्रियुगा, चौदण्डीगढी र वेलक नगरपालिकाको तल्लो तटीय क्षेत्रका दजनौं बस्तीका सर्वसाधरण समस्यामा परेका हुन् । ‘घर नजिकैका खोला खहरे भदौमै सुकेका छन्,’ स्थानीयले भने, ‘खोलमा पानी सुक्दै जाँदा घाँससमेत राम्रोसँग पलाएको छैन ।’ पानी अभावमा पशुपालन व्यवसाय चौपट भएको छ ।


चुरेमा पानीको स्रोत सुक्दै जाँदा उदयपुरमात्रै होइन सिरहा, सप्तरीमा समेत समस्या भएको हो । उदयपुर तर्फको त्रियुगा नदीसँगै चुरेबाट झर्ने दजनौं खोलामा भदौ पहिलो सातामै पानी सुकेको छ । कतिपय खोलामा मुहनामा समेत पानी छैन । खहरेमा वर्षातको समयमा समेत पानी आउन छोडेको सर्वसाधरणले बताए ।


चुरेबाट बग्ने द्वार, घेर, मुसहरनिया, कंग, लगायतका खोलामा वर्षातको समयमा पानीभन्दा बढी बलुवा र माटोको लेदो बग्ने गरेको छ । जमिन मुनिको पानीको स्रोत भासिँदै गएको र बालुवा थुप्रिँदा त्रियुगा नदी तटीय क्षेत्रमा हजारौं हेक्टर खेती योग्य जमिनमा खेती हुन छोडेको किसान बताउँछन् ।


चुरेबाट उदयपुरतर्फ मात्रै झन्डै १९ खोला खहरे बग्ने गरेका छन् । त्यसैगरी सिराहा र सप्तरीमा पनि दर्जनभन्दा बढी खोलाको मुहान चुरेमै पर्छ । पानीका स्रोत सुक्दै जाँदा उदयपुरको कटारी, त्रियुगा, चौदण्डीगढी र वेलका नररपालिकाका चुरे तलका बस्ती रित्तिँदै गएका छन् ।


पशुपालन र मानवका लागि पानी नहुँदा सर्वसाधरणलाई गुजारामै समस्या हुँदै गएको चौदण्डीगढी नगरपालिका ५ सुन्दरपुरका राधेश्याम प्रसाईले बताए । तत्कालीन सुन्दरपुर गाविसका उपाध्यक्ष प्रसाईंले भने, ‘भदौमै पानी खोज्दै हिंडनु पर्ने अवस्था आयो ।’ झन्डै तीन वर्षयता चुरेबाट बग्ने खोलामा पानी बग्न छोडेको, भदौमा खोला सुकेपछि हिउँदमा खानेपानी कै अभाव हुने निश्चित रहेको उनले बताए ।


कटारीदेखि सप्तकोसीसम्मको तल्लो क्षेत्रका अधिकांश स्थानमा अपेक्षित मूल नै नफुटेको स्थानीय बताउँछन् । वर्षातम पानीको मुहान फुट्ने र हिउँदमा फागुन अन्तिमदेखि सुख्खा हुने यस क्षेत्रमा भदौमा नै सुख्खा लागेको उनीहरूले बताए ।


‘पहिलेको जस्तो जताजतै पानीको स्रोत पाउन छोडिसक्यो,’ कटारी नगरपालिका १ त्रिवेणकी रञ्जना कार्कीले भनिन, ‘४/५ वर्ष पहिले जस्तो सिंचाइ गर्ने अवस्था अहिले छैन, सिंचाइ गर्ने पानी अहिले पिउनमात्रै प्रयोग गर्न पुग्छ ।’ बढ्दो जनसंख्यासँगै वन विनाश र जलवायु परिवर्तनले असर गर्दा खोला खहरेको मुहान सुक्दै गएको उनले बताए ।


‘भदौमै खोला खहरेमा पानी सुकेपछि रिस्कु, मुसहरिनिया, खोरिया, सुन्दपुर, सिर्वानी लगायका ठूलो जनघनत्व भएका बस्तीका सर्वसाधरण अन्यत्रै जानेकी भन्ने सोचमा पुगेका छन्,’ चौदण्डीगढी नगरपालिका ६ सिर्वानीका मानबहादुर राउतले भने, ‘नदीमा पानी सुक्दै जाँदा स्थानीय जनजीवन र कृषिमा असर परेको छ ।’


चुरे विनाशका कारण प्राकृतिक नियममा पनि व्यापक परिवर्तन देखिएको छ । जलाधर सुकेका कारण चुरे तलका खोलामा पानीको सतह भासिँंदै गएको विज्ञहरू बताउँछन् । सिराहा, सप्तरी र उदयपुरका सिमानामा पूर्व–पश्चिम फैलियको चुरे पहाडको कमलादेखि कोसीसम्मको भावर क्षेत्रका गाउँमा भूमिगत पानीको स्रोत सुक्दै गएकोमा सर्वसाधरण चिन्तित छन् ।

प्रकाशित : भाद्र ५, २०७६ १०:४२
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?