पाँचथर — विद्यार्थीलाई पिउने पानीको समस्या भएपछि तुम्बेवा गाउँपालिकामा रहेको सरस्वती आधारभूत विद्यालयले पानी ल्याउन एक जना कर्मचारी नियुक्त गरेको छ ।

विद्यालयमा दैनिक तीन गाग्री पानी बोकेर ल्याउने शर्तमा स्थानीय चन्द्रकुमारी तामाङलाई मासिक ३ हजार तलब दिने गरी नियुक्त गरेको हो ।

कक्षा ८ सम्म पढाइ हुने विद्यालयमा पानी बोक्ने कर्मचारीलाई तलब खुवाउन अभिभावकले चन्दा संकलन गरी १ लाख रूपैयाको अक्षयकोष स्थापना गरिदिएका छन् । सोही कोषमा राखिएको पैसाबाट पानी बोकेर ल्याउने कर्मचारीलाई तलब दिने गरिएको प्रधानाध्यापक तिलक दाहालले बताए ।

व्याजले मात्र कर्मचारीलाई तलब खुवाउन नपुग्ने भएकाले कुनै महिना ऋण खोजेर पनि पानी बोकेर विद्यार्थीलाई खुवाउने कर्मचारीलाई तलब दिने गरिएको दाहालले बताए । पिउने पानी अभावमा विद्यार्थी र शिक्षकलाई समस्या भएकाले यसो गरिएको जनाइएको छ । केही वर्ष अघिसम्म विद्यालय परिसरमै केही टाढा रहेको रजया खोलाको पानी आउथ्यो ।

तीन वर्षयता सोही मुहानमा पानी सुकेपछि विद्यार्थी र शिक्षक समेतलाई पिउने पानीको समस्या भएको प्रअ दाहालको भनाइ छ । पानीको मुहान नै सुकेपछि विद्यालय आसपासका बस्तीमा पनि अहिले पानी छैन ।

विद्यालयमा आउने पानीको मुहान सुकेको र अन्यन्त्रबाट ल्याउन अर्को पानी मुहान समेत नभएकाले पानीको ठूलो समस्या भएको विद्यालयले जनाएको छ । पानीको अभाव भएपछि विद्यालय व्यवस्थापन समितिको बैठकको निर्णयअनुसार नै गत वर्षदेखि पानी बोक्ने कर्मचारी नियुक्ति गरिएको प्रअ दाहालले बताए ।

विद्यालयले पानी बोक्न नियुक्त गरिएकी कर्मचारी चन्द्रकुमारीलाई टाढा रहेको तीनधारे खोला र घिसिङ गाउँको सुक्न लागेको धाराबाट एक गाग्री पानी ल्याउन ३ घण्टा समय लाग्ने गरेको छ । विद्यालयबाट पानी लिन जाँदा ४५ मिनेट ओरालो झर्नुपर्छ ।

पानी भरेर उकालो आउँदा २ घण्टा समय लाग्ने गरेको उनले बताइन् । पानी भर्न पालोमा बस्नुपर्ने भएकाले कुनै दिन त थप समय लाग्ने गरेको उनको भनाइ छ । बोकेर भए पनि विद्यालयमा पिउने पानीको व्यवस्था गरिएपछि पठनपाठनमा केही सहज भएको विद्यालयले जनाएको छ ।

समय र खर्च गरेर टाढादेखि बोकेर ल्याएको पानी विद्यार्थीलाई एकदमै फारू गरेर पिउन दिने गरिएको छ । विद्यालयमा अध्ययनका लागि आएका विद्यार्थी पिउने पानी नपाएपछि पानी खोज्दै तल रहेको तीनधारे खोलासम्म पुग्ने गरेका थिए । तिर्खा लागेर विद्यालय नजिक रहेका गाउँका घरमा पानी माग्न जाँदा समेत नदिने गरेको कक्षा ४ मा अध्ययनरत सुनिल तामाङले बताए ।

पानी खोज्दै टाढा पुग्नु पर्दा कक्षा कोठाको पढाइ र हाजिरी समेत छुट्ने गरेको र शिक्षकले समेत पढाइ छुटाएको भन्दै पिट्ने गरेको उनले पीडा सुनाए । विद्यालयमा पिउने पानीको समस्या समाधानका लागि सम्बन्धित वडा, गाउँपालिका र जिल्ला समन्वय समिति समक्ष माग गरेको तर कुनै सुनुवाइ नभएको विद्यालयको भनाइ छ । वडाध्यक्ष मोतिराज तामाङले सरस्वती आधारभूत विद्यालय जस्तै वडामा रहेका गर्भवती आधारभूत विद्यालय र जनता आधारभूत विद्यालयमा पनि पिउने पानीको चरम समस्या रहेको बताए ।

विद्यालयमा अहिले १ सय ७८ विद्यार्थी अध्ययनरत छन् । सवै विद्यार्थीलाई एक जनाले दैनिक बोकेको तीन गाग्री पानीले पिउन नपुग्ने गरेको विद्यालयले जनाएको छ । पानी बोक्न राखेको कर्मचारीलाई दिनमा तीन गाग्री पानी ल्याउदा रात पर्ने गरेको छ । योभन्दा बढी पानी बोकेर ल्याउन नसक्ने अवस्था रहेको स्थानीय सुदिप सम्बाहाम्फले बताए । बेंसीको यो विद्यालयमा पिउने पानी समेत नपाएपछि विद्यार्थीले बीचमै पढाइ छोड्ने गरेको विद्यालयले जनाएको छ ।

गाउँपालिका पानी बेच्दै

कुम्मायक गाउँपालिकाले स्थानीय बासिन्दालाई पानी बिक्री गरेर झन्डै ५ लाख रूपैयाँ आम्दानी गरेको छ । गाउँपालिकाले अढाई महिनामा टयाक्टरमा जडान गरिएको ट्याङकरबाट ओसारेको पानी बेचेर ४ लाख ७५ हजार रूपैयाँ आम्दानी गरेको हो ।

गाउँपालिकाले यासोक बजार र आसपास क्षेत्रका बासिन्दालाई यो अवधिमा ६ लाख ६८ हजार लिटर पानी बिक्री गरेको जनाएको छ । गाउँपालिकाले ६० पैसा प्रतिलिटर दरमा उपभोक्तालाई पानी बिक्री गर्दै आएको छ ।

टयाक्टरमार्फत टाढाबाट ल्याइएको पानी उपभोक्ताको घरमै पुर्‍याइदिने गरेको गाउँपालिका अध्यक्ष जयबहादुर चेम्जोङले बतााए । सुख्खा क्षेत्रका बासिन्दालाई पिउने पानीको समस्या भएकाले नोक्सान सहेरै भए पानी बोकेर खुवाएको अध्यक्ष चेम्जोङको भनाइ छ ।

पानी बिक्रीबाट आएको पैसाले टयाक्टर मर्मत, इन्धन तथा चालक र सहयोगी कर्मचारीका लागि समेत पैसा नपुग्ने गरेको गाउँपालिकाले जनाएको छ । स्थानीयको पानीको माग धान्न नसकेपछि गाउँपालिकाले अर्को ट्यांकर जडित टयाक्टर खरिद गर्ने तयारी गरिरहेको प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत कमलप्रसाद भट्टराईले बताए । खरिद गर्न रकम अभाव भए भाडाको टयाक्टर भए पनि खोजेर पानी ल्याएर सुक्खा क्षेत्रका बासिन्दालाई वितरण गरिने अधिकृत भट्टराईले बताए ।

सुख्खायाम सुरु भएसँगै भएका पानीका मुहान पनि सुकेकाले अघिल्लो वर्षभन्दा यो वर्ष पानीको थप समस्या भएको गाउँपालिकाले जनाएको छ । स्थानीयले दिनहुँ पानीको माग गर्दै तोकिएको पानीको मूल्य तिरेर गाउँपालिकामा रसिद कटाउने गरेका छन् । गाउँपालिका कार्यालयमा एकैदिन १ लाख ५० हजार लिटर बढी पानीको माग गर्दै स्थानीयले तोकिएको शुल्क तिरेर निवेदन दिने गरेको गाउँपालिकाले जनाएको छ ।

पानीको मुहान टाढा भएको र पानी बोकेर ल्याउने साधन एउटा मात्र भएकाले उपभोक्ताले मागेजती पानी पुर्‍याउन समस्या भएको गाउँपालिका अध्यक्ष चेम्जोङले बताए । ‘पानीको माग धान्नै नसक्ने अवस्था छ,’ अध्यक्ष चेम्जोङले भने । अध्यक्ष चेम्जोङका अनुसार गाउँपालिकाले उपभोक्तालाई प्रतिदिन २० हजार लिटर मात्र पानी ल्याएर वितरण गर्दै आएको छ ।