अन्धविश्वासको जालो तोडौं

यसो हुँदा गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवा उपलब्ध हुनु नसक्दा वैकल्पिक निजी अस्पतालको निदान तथा उपचार खर्च धान्न जोसुकैले सक्दैनन् । एकातिर शिक्षा र चेतनाको स्तर कमी, अर्कोतिर निजी अस्पताल/स्वास्थ्य संस्थाको चर्को शुल्क, कमजोर आर्थिक अवस्थाका कारण विकल्प खोज्ने बिरामी तथा अभिभावकका लागि धामीझाँक्री, झारफुक तथा कथित अलौकिक शक्तिशाली देव/देवीको हातबाट उपचार गराउन भौंतारिने प्रचलनमा फँसेर कतिको ज्यान गएको, ज्यान नगए पनि अंगभंग भएर जटिल स्थितिमा बाँच्नुपरेको छ ।

फलस्वरूप मस्तिष्कमा संक्रमण, झाडापखालाबाट आक्रान्त बझाङका १५ वर्षीया बालिकालाई अस्पताल पुर्‍याइए पनि बिनासल्लाह वार्डबाटै भगाएर पुनः धामीझाँक्रीकै हातमा पुर्‍याइदा मृत्यु भएको र अर्की ४ वर्षीया बालिकाको समेत धामीझाँक्रीकै कारणले मृत्यु भएको समाचार छ । यस्ता समस्याले मुलुककै प्रतिनिधित्व गर्छन् । अझ पछिल्ला दिनमा त यस्ता धामीझाँक्रीका अलौकिक उपचार (हात र मुख हेरेर रोगको निदान गर्ने, पेट चुसेर पत्थर निकाल्ने, झारफुकबाटै ढाड भाँचिएको, क्यान्सर आदि) गर्ने अपत्यारिला हरकत नै भाइरल बनेका छन् । र त्यसको पछाडि लाग्नेहरूमा अशिक्षित, आर्थिक अवस्था कमजोर भएका बढी छन् ।

अन्यत्र त परैको कुरा, राजधानी सहर काठमाडौंमा यस्ता धामीझाँक्री, अलौकिक शक्तिधारी, सडकपेटीमा गन्हाउने जडीबुटी, हाडका टुक्रा लिएर सोझा जनता ठग्नेहरू कम छैनन् । यस्तै कुरीति र अन्धविश्वासका कारण स्वास्थ्य समस्याको निदान तथा उपचार हुन सकेको छैन, कुपोषणका संक्रमणबाट थुप्रैको ज्यानसमेत गएको छ । स्वास्थ्य सेवा प्रणाली खस्केको छ, स्वास्थ्य संरचना, जनशक्ति, औषधि, परामर्शको अत्यन्त खाँचो छ । यिनै कुराको फाइदा उठाएर धामीझाँक्री, अन्धविश्वासले जरो गाडेका छन् ।

हरेक कार्यक्रममा स्वास्थ्य सेवा प्रणालीबारे गुनासो, पृण्ठपोषण आउँछ, तर त्यसपट्टि सम्बोधन गर्ने चासो हुँदैन, दरबन्दी भएका संस्थामा जनशक्ति नपुगेर समस्या छ, दरबन्दी नभएको स्वास्थ्यचौकीमा मेडिकल अधिकृत पठाउने असम्भव वाचा गरिन्छ, र यस्ता घटना सुन्नुपरेको छ ।

त्यसकारण अन्धविश्वास, धामीझाँक्रीको जालो तोडेर नागरिकको आर्थिक दुरवस्था तथा अकाल मृत्यु जोगाउने हो भने हरेक समुदायस्तरसम्म सामुदायिक कार्यकर्ता (अहेब, अनमी) खटाउने, गाउँघर क्लिनिकलाई सुधार्ने, स्वास्थ्य चौकीमा हेअ वा सीअहेब, अनमीलाई खटाउने, प्राथमिक अस्पतालमा मेडिकल अधिकृतलाई अनिवार्य पठाउने, संरचनागत निर्माण वा सुधार औषधि, उपकरणको आपूर्ति, विद्यालय स्वास्थ्य कार्यक्रममा स्वास्थ्य समस्याबारे पाठ्यक्रम, स्वास्थ्य प्रवर्द्धनका लागि हरेक पालिकास्तरमा स्वास्थ्य प्रवर्द्धन शक्तिको व्यवस्था, धामीझाँक्रीलाई अभिमुखीकरण गरी फुकफाक गरेपछि तुरुन्त स्वास्थ्य संस्थामा प्रेषण गर्ने व्यवस्था गर्नु नितान्त जरुरी छ ।
– गंगाराज अर्याल, पाणिनि–८, अर्घाखाँची

कान्तिपुरको सम्पादकीयबाट नेपाल सरकारले शिक्षा लिनु आवश्यक छ । धामीझाँक्री तथा अन्य ठगहरूको अन्धविश्वासमा पर्दा बर्सेनि सयौ नेपालीले अनाहकमा सम्पत्ति मात्र होइन ज्यानसमेत गुमाउनुपरेको छ । पछिल्लो उदाहरण बनेको छ— सीमान्त गुरु भन्ने ठग प्रकरण । यस्ता विकृति विसंगति र अन्धविश्वासलाई टुलुटुलु हेरी बस्ने कि जनताको जनधन र जीवन रक्षाका लागि सरकारले अग्रसरता पनि लिने ? धामीझाँक्री र अन्धविश्वासले सीमा नाघ्यो ।

अब त अति नै भैसक्यो । यसर्थ जनताको जनधनको सुरक्षाको खातिर सरकारले धामीझाँक्रीको भर पर्नुपर्ने अवस्था अन्त्य गरोस् । त्यस्ता पसलहरूमा ताला लगाओस् ।लुकीछिपी गर्नेलाई कानुनको कठघरामा उभ्याओस् । अनि मात्र सरकार जनकल्याणकारी सरकार कहलाउन सक्छ ।
– गोपाल देवकोटा, जोरपाटी, काठमाडौं