देश छाड्ने खेलाडीको ताँतीले सरकारको मन रुँदैन ?

अझ दुःखलाग्दो त सबैजसो खेलाडीले आफ्नो खेल जीवन उत्कर्षमा छँदै देश छाडिरहेका छन् । यो प्रवृत्तिले नेपाली फुटबलमा एक प्रकारको रिक्तता छाएको छ । अर्को महिना नेपाली फुटबलको सबभन्दा ठूलो प्रतियोगिताका रूपमा सहिद स्मारक लिग ए डिभिजनको आयोजना हुँदै गर्दा देखिएको यो दृश्य विरक्तलाग्दो छ । अहिले नै त्यस प्रतियोगितामा खेल्ने खेलाडीको अभाव हुन थालेको छ । क्लबमा अनुबन्धित खेलाडी नै बाहिर गइरहँदा माथिल्लो दर्जामा खेल्ने खेलाडीको अभाव अझै चर्को हुने निश्चित छ । त्यस लिगको समाप्तिमा फ्रेन्चाइज लिगका रूपमा नेपाल सुपर लिग हुने कार्यक्रम पनि छ । खेलाडी अभावकै कारण उक्त प्रतियोगिता पनि प्रभावित हुने निश्चित छ ।

एउटा खेलाडी उत्पादनका लागि लाखौं रुपैयाँ मात्र होइन, उत्तिकै समय पनि खर्च भएको हुन्छ । यसका निम्ति अन्य क्षेत्रको पनि त्यत्तिकै योगदान परेको हुन्छ । तिनै खेलाडी विदेश पलायन हुँदा स्वाभाविक रूपमा खेल जगत्मा अकल्पनीय क्षति भइरहेको छ । राम्रा खेलाडीले देश छाडेपछि त्यसको सबभन्दा ठूलो असर नेपाली राष्ट्रिय टिममा पर्छ । केही महिनापछि साफ च्याम्पियनसिपको अर्को संस्करणको तालिका छ । त्यसअगाडि नेपालले भारतमा हुने एउटा अर्को अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता खेल्दै छ । त्यसका लागि नेपाली टिम निर्माणमा कठिनाइ आउने देखिन्छ । अहिले टिममा रहेका केही प्रमुख खेलाडीहरू लगभग संन्यासको संघारमा पुगिसकेको स्थितिमा तिनको स्थान लिने खेलाडी पनि नहुने चिन्ता उत्तिकै छ ।

खेलाडीको पलायनले नेपाली फुटबलप्रतिको आकर्षण र लोकप्रियता पनि घट्ने देखिन्छ । यो रिक्तताका कारण फुटबललाई एउटा उद्योगका रूपमा व्यावसायिक ढंगले सञ्चालन गर्न पनि व्यवधान आउनेछ । यो दुरवस्था अन्त्यका लागि सम्बन्धित निकायले गहिरो चिन्तन गरी खेलाडी टिकाउन नीतिगत व्यवस्था गर्नुपर्ने हो । तर ठीक यही बेला नेपाली फुटबलको सर्वोच्च निकाय अखिल नेपाल फुटबल संघ (एन्फा) मौनप्रायः छ । राष्ट्रिय खेलकुद परिषद् र युवा तथा खेलकुद मन्त्रालय पनि चुपचाप देखिन्छन् ।

खेलाडी व्यक्तिगत कारणले पलायन भएको औंल्याउँदै त्यसलाई रोक्न नसकिने तर्क एन्फा अधिकारीहरूको छ । खेलाडीहरू किन पलायन भैरहेका छन्, त्यसपछाडिका सामाजिक–आर्थिक कारणहरू के–के हुन्, यो अवस्था सच्याउन के गर्न सकिन्छ, एन्फाले यसको खोजी गर्न र सुधारका उपायहरू अवलम्बन गर्न जरुरी छ । त्यसो त, यति बेला देशको ठूलो युवाशक्ति अध्ययन वा रोजगारीका सिलसिलामा बिदेसिने गरेको छ । कारणहरू पक्कै उही र उस्तै होलान्, तर आम युवाजसरी नै राष्ट्रिय जीवन बनाइसकेका खेलाडीहरू पनि पलायन हुनुलाई उत्तिकै स्वाभाविक रूपमा लिनु हुन्न । आम युवाकै हकमा पनि अहिले भैरहेको पलायन रोक्न मुलुकले विस्तृत सुधारको बाटो समात्नैपर्छ, त्यसको पहिलो सुरुआत भने खेलाडीहरूमा केन्द्रित भएर हुन सक्छ ।

शंकै छैन, खेलाडी पलायन हुनुको प्रमुख तत्कालीन कारण खेलेर देशमा कुनै भविष्य नदेख्नु नै हो । एक त खेलाडीले पाउने पारिश्रमिक–सुविधा अति न्यून छ, त्यसमाथि यो अनियमित पनि छ । फेरि, खेलाडीहरूलाई व्यस्त राख्न र निरन्तर आम्दानी सुनिश्चित गर्न फुटबलका प्रतियोगिताहरू पनि नियमित भैरहेका छैनन् । र, यो अवस्था एकाएक आएको भने होइन । लामो समयदेखि जिम्मेवार निकायहरूको अदूरदर्शिता र व्यवस्थापनहीनताका कारण यस्तो परिस्थिति निम्तिएको हो ।

यसअघि पनि फुटबल खेलाडीहरू विदेश पलायन नभएका होइनन्, तर संख्यात्मक हिसाबले हालको अवस्था अकल्पनीय छ । फेरि अहिले फुटबल मात्र होइन, अन्य खेलका खेलाडी पनि बाहिरिने क्रम बढ्दो छ । नेपालमै भएको पछिल्लो दक्षिण एसियाली खेलकुदमा पदक जितेका खेलाडीसमेत धेरै विदेश पुगिसकेका छन् । धेरै पदक जितेका दुई खेल तेक्वान्दो र करातेका लगभग सबै पदकविजेता पलायन भइसकेका छन् । अहिले नेपाली खेलकुदमा जताततै भताभुंग चाला छ । नेपाली खेलकुदमा जति पनि संघहरू छन्, ती सबैमा अनुचित राजनीतिले प्रवेश पाएको छ, जहाँ विवाद, अन्योल र अनिश्चितताबाहेक अर्थोक छैन । त्यसैले सम्बन्धित खेल संघ मात्र होइन, युवा तथा खेलकुद मन्त्रालय र समग्र सरकारकै यसतर्फ गम्भीर ध्यानाकर्षण हुनुपर्छ । खेलाडीहरू आफ्नो खेल जीवनको सबैभन्दा उत्कृष्ट क्षणमै किन देश छाड्न बाध्य छन्, यसका यथोचित कारणहरू पहिल्याई समस्याको समाधान गर्न जरुरी छ । खेलाडीलाई राष्ट्रिय गहना भन्ने तर त्यो गहनालाई राष्ट्रमै अड्याइराख्न नसक्ने विडम्बनाको अन्त्य हुनुपर्छ ।