चारैतिर सी चिनफिङ मात्रै
चीनमा फेरि अचम्मै भयो । विश्व नै चकित भयो । दस वर्षदेखिका राष्ट्रपति सी चिनफिङ अब लगभग जीवनभरिकै लागि राष्ट्रपति रहने भए । चीन सन् १९४९ मा गणतान्त्रिक राष्ट्र भएपछि केवल माओ त्सेतुङले यस्तो स्थान ओगटेका थिए । दस दिनअघि बेइजिङको तियानमेन स्क्वायरमा अवस्थित ग्रेट हलमा आयोजित कम्युनिस्ट पार्टीको २० औं कंग्रेसमा उपस्थित चीनका विभिन्न क्षेत्रका २ हजार ३ सय प्रतिनिधिले २ सय जना केन्द्रीय समिति सदस्य चुने । यिनीहरूले फेरि २५ जना पोलिटब्युरो सदस्य चुने । यी २५ जनाले अन्त्यमा गएर सातसदस्यीय सर्वोच्च पोलिटब्युरोको स्ट्यान्डिङ कमिटी चुने जहाँ प्रथम नेता फेरि सी चिनफिङ नै हुने भए, सी चिनफिङले फेरि चीनको सबैभन्दा माथिका तीन महत्त्वपूर्ण स्थान ओगट्ने भए ।
गत दस वर्षमा झैं, सी चिनफिङ कम्युनिस्ट पार्टीका मुख्य सचिव, चीनका राष्ट्रपति अनि चीनको सेन्ट्रल मिलिटरी कमिसनका अध्यक्ष हुने भए । अर्थात्, पार्टी, राष्ट्र र मिलिटरी सबैका अगुवा सी चिनफिङ नै हुने भए । कम्युनिस्ट पार्टीको सन् २०१७ को १९ औं कंग्रेसले, हरेक दस वर्षमा पार्टीको नेतृत्व परिवर्तन गर्ने चलिआएको संवैधानिक प्रावधानलाई हटाएपछि सी चिनफिङले त्यति बेलै आफू सधैं रहनका लागि संवैधानिक र कानुनी अड्चनहरू हटाएका थिए । र, आफूलाई माओ त्सेतुङकै बराबरी गराउँदै पार्टीको एक्लो–सर्वोच्च–सर्वमान्य (कोर) नेता घोषणा गरेका थिए । त्यसपछि सी चिनफिङका विचारहरू (थट) लाई व्यापक प्रचारप्रसार गर्दै कम्युनिस्ट पार्टीमा एउटा नयाँ शृंखला–सोच सुरु गरिएको थियो ।
भर्खरै भएको २० औं पार्टी कंग्रेसमा विश्वलाई नै थर्काउने छ–सातवटा कामकुरा भए । प्रथमतः, चीनमा रहेको एउटै राजनीतिक दल कम्युनिस्ट पार्टीमा अबोप्रान्त केवल सी चिनफिङमाथि पूर्ण आस्था–श्रद्धा–भरोसा राख्ने उच्चस्तरका सदस्यहरू मात्रै रहने भए । पार्टीलाई नै फुटाएर सी चिनफिङलाई हटाउँछौं भन्ने सदस्यहरूलाई एकएक गरी पछारियो । र, पार्टी नै तहसनहस पारेर चीनलाई सोभियत संघझैं टुक्राटुक्रा बनाउँछु भन्ने अमेरिकाको सपनालाई चकनाचुर बनाइयो । दोस्रो, सी चिनफिङलाई चुनौती दिने मुहान–संस्था–झुन्ड आदिलाई जरैबाट उखेल्ने स्थितिमा राष्ट्रलाई पुर्यायो यो २० औं कंग्रेसले । सी चिनफिङअघि दस वर्ष पार्टीका महासचिव र चीनका राष्ट्रपति रहेका, सबैले मानेका नेता हु चिन्ताओलाई कंग्रेसको मुख्य अधिवेशनबाट निकालियो, यो अति नै मर्माहत दृश्य थियो । उनीको छेवैमा बसेका राष्ट्रपति सी चिनफिङ र अलिक परतिर बसेका प्रधानमन्त्री ली खछ्याङले ट्वाल्ल परेर हेर्दै शिर हल्लाए पनि, हु चिन्ताओलाई यसरी लगभग अभद्रतापूर्वक बाहिर निकालिएको भिडियोले गर्दा विश्वमै अनेकन् अडकल काटिए । कसैले अस्वस्थ भए होलान् भने, कसैले सी चिनफिङले हु चिन्ताओलाई पोलिटब्युरोका नामहरू लेखिएको बन्द लिफाफा खोल्न नदिने प्रयास गरेका हुन् भने, कसैले वृद्ध हु चिन्ताओलाई त्यसरी निकाल्ने योजना पहिल्यैदेखि थियो पनि भने । तर कोही सदस्य उठेनन्, आक्रोश–संशय जनाएनन्, यति ठूलो जमघटमा सबै केही नभएझैं मौन धारण गरेरै अचल भएर बसिरहे । चीनमा कम्युनिस्ट पार्टी यति अनुशासित हुन्छ, एकएक मिनेटको कार्यक्रम पहिल्यै तय गरिन्छ । त फेरि राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय मिडियाका पत्रकारहरू त्यहाँ त्यस समय किन थिए भन्ने प्रश्नहरू पनि उठाइए ।
अन्तमा प्रायः सबैको चूडान्त यही थियो— सी चिनफिङ पहिले चिनियाँहरूलाई अनि विश्वसमुदायलाई नै आफूलाई कसैले कहीँ कहिल्यै चुनौती–धम्की दिन सक्तैन भन्ने सन्देश दिन चाहन्थे । हु चिन्ताओले कम्युनिस्ट पार्टीभित्रकै शक्तिशाली युथ लिगलाई नेतृत्व दिएका थिए तर सी चिनफिङ युथ लिगलाई पटक्क मन पराउँदैनन् । अबोप्रान्त पार्टीभित्र युथ लिगको अन्त नै भएको अर्को सन्देश सी चिनफिङले दिए ।
तेस्रो, सी चिनफिङले चीनभित्र कोरोना महामारीलाई लिएर भयानक अनि व्यापक रूपमा चलाइएको ‘शून्य सहनशीलता’ (जिरो टोलरेन्स) अभियान जारी नै रहनेछ भन्ने अर्को सन्देश दिए । बेइजिङदेखि सांघाई र तिब्बतदेखि फुचियानसम्मै हप्तौंहप्ता पूर्ण रूपले लकडाउन भएकाले चिनियाँहरू छटपटाए । कामधन्धा बन्दै भयो । एउटा नगरदेखि अर्को नगर पस्नासाथ क्वारेन्टिनमा थुन्न थालियो । खाने–घुम्ने सब कुरामा हाहाकार भयो । बेइजिङदेखि ल्हासासम्मै विरोध प्रदर्शनहरू भए तर चीन सरकार हल्लिएन, हल्लिएकै छैन । यस्तै स्थितिमा बेइजिङमा यो २० औं कंग्रेस भयो । सांघाईमा लकडाउन लगाएर जनताका आँखाको छारो बनेका, कम्युनिस्ट पार्टीको त्यहाँका सचिव ली चियाङ अब प्रधानमन्त्री हुने भए । कहिल्यै राष्ट्रिय स्तरमा कार्यभार नसम्हालेका ली चियाङमाथि सी चिनफिङको आशीर्वाद थियो । एउटा अर्को तीतो र सग्लो सन्देश हो— अबोप्रान्त सी चिनफिङको शक्ति सीमाहीन–अपरिमेय–बेरोकटोक हुनेछ । जसले टक्कर दिन्छ, ऊ विलीन हुन्छ ।
चौथो, राष्ट्रपति सी चिनफिङले चीनमा रहेको समाजवादमा चिनियाँ तौरतरिका–तत्त्व नै हुन्छ भन्ने एउटा सिद्धान्तलाई अघि बढाएपछि अबोप्रान्त चीनमा आर्थिक विकासको रूपरेखा र दिशा नै परिवर्तन हुने सम्भावना देखिन्छ । सन् २०००–२०२० को अवधिमा चीनको सबैभन्दा बढी आर्थिक वृद्धिदर राष्ट्रपति हु चिन्ताओको दसवर्षे कार्यकाल (सन् २००२–२०१२) मा थियो । त्यति बेला चिनियाँ आर्थिक वृद्धिदरले १४ प्रतिशतको उचाइ छोएको थियो । तर सी चिनफिङ राष्ट्रपति भएपछि यो विकासदर द्रुत गतिमा घट्दै गएर कोरोना महामारीको समय सन् २०२० मा २ प्रतिशत रह्यो । चीनलाई अमेरिकाको राष्ट्रिय आयलाई उछिन्न आर्थिक वृद्धिदर कमसेकम ५ प्रतिशत चाहिन्छ । सबैले भन्थे सन् २०२०–२०३० को अवधिमा चीन नै विश्वको अग्रिम राष्ट्र हुन्छ भनेर, तर आजको स्थितिमा चीनले अमेरिकालाई उछिन्न अझै ४० वर्षै लाग्न सक्ने अडकल पनि गरिन्छ ।
पाँचौं, सी चिनफिङले गत दस वर्षमा अति नै महत्त्वपूर्ण कार्यहरू गरे । राष्ट्रलाई चीनभित्र गरिबीको नामोनिसान नराख्ने स्थितिमा पुर्याए । विश्वभरि नै बेल्ट एन्ड रोडको व्यापक परियोजना अघि बढाए । एसिया, युरोप, अफ्रिका, दक्षिण अमेरिका कहाँ पुगेन यो ! बर्मादेखि पाकिस्तानसम्म, नेपालदेखि श्रीलंकासम्म बीआरआई (बेल्ट एन्ड रोड इनिसिएटिभ) को नारा गुन्जियो । भारत लगायतका अन्य छिमेकी राष्ट्रहरू चकित भए, अन्योलमा परे । अझै घतलाग्दो काम त, सी चिनफिङले चीनमा भ्रष्टाचारको विरोधमा यति भीषण अभियान चलाए कि भ्रष्टाचारीहरू हाम फालेर मर्न थाले । कम्युनिस्ट पार्टीका १ सयभन्दा बढी उच्चस्तरीय सदस्य, मध्य र निम्नस्तरका १ लाखभन्दा बढी कर्मचारी आदिलाई थुनिदिए । भ्रष्टाचार गरेको धन वापस गर्न लगाए । पूर्वप्रधानमन्त्री वेन चियाबाओकी श्रीमती झाङ पेली, चोङकिङका शक्तिशाली नेता बो जिलाई, सर्वोच्च पदमा रहेका सुरक्षा कर्मचारी सबै भ्रष्टाचारीलाई एउटै डोकामा हालिदिए । देङ स्याओपिङले सन् १९७९ मा विकास ल्याउने अभियान द्रुत गतिमा सुरु गरेपछि चीनमा भ्रष्टाचारले जरै गाड्यो । पार्टीका सदस्यहरू, सरकारी अधिकारी–कर्मचारी र निजी कम्पनीबीच भ्रष्टाचारको गठबन्धन नै सुरु भयो । सी चिनफिङले नाङ्लोको चामलबाट घुन र बिया निफनेझैं, सबैलाई एकएक गरी फालिदिए । यी सब गरेर सी चिनफिङले चीन र विश्वलाई सन्देश दिए— भ्रष्टाचार र भ्रष्टाचारीहरू राष्ट्रका निम्ति संक्रामक रोग मात्रै नभएर बोझ पनि हुन् । यो अभियान अझै चर्कने नै भयो ।
छैटौं, २० औं कंग्रेसमा सी चिनफिङले दिएको कार्य रिपोर्ट सम्भाषणले अर्को के कुरो स्पष्ट गर्यो भने, चीन आफ्नो सार्वभौमिकता र राष्ट्रिय भौगोलिक एकतालाई बचाउन कुनै पनि हदसम्म जान तयार रहनेछ । राष्ट्र गणतन्त्र भएको १ सय वर्ष अर्थात् सन् २०४९ भित्र ताइवानलाई अभिन्न अंग बनाउने अभिप्रायमा कसैले अड्चन पुर्याए त्यसको भीषण र सामरिक रूपमा विरोध गर्ने कुराले अमेरिका र युरोप फेरि काम्न थाले । सी चिनफिङले यस्तो सन्देश पहिल्यै दिइसकेका थिए, रुसलाई युक्रेन हमलामा साथ दिएर । चीनको यस्तो घोषणाले अमेरिका अतालिएको छ । र नै, चीन र अमेरिकाबीच तीनवटा क्षेत्र (व्यापार, टेक्नोलजी, सामरिक) लाई लिएर लगभग युद्ध नै हुने सम्भावना अघि आएको छ । अमेरिकामा राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले सुरु गरेको यो अघोषित युद्धमा हालका राष्ट्रपति बाइडेनले माथिल्लो स्तरका सेमी–कन्डक्टर बनाउने, निर्यात गर्ने, अन्वेषण गर्ने टेक्नोलजीमा भर्खरै धेरै नियन्त्रण र प्रतिबन्ध लगाएपछि र चीनले ‘मेड इन चाइना–२०२५’ को कार्यक्रम अघि ल्याएपछि, युद्ध सुरु नै भएको महसुस गरिन्छ । अमेरिकाका विभिन्न वैज्ञानिक प्रयोगशाला, विशिष्ट विश्वविद्यालय र तकनिकी संस्थाहरूमा अध्ययनरत–कार्यरत चिनियाँहरूमाथि कडा निगरानी राखिने रोग अब युरोप र अन्य राष्ट्रमा पनि फैलिने सम्भावना छ । भारतले त कैयन् चिनियाँ एप्सहरू बन्दै गरिदियो, ठूला मोबाइल कम्पनीहरू सियोमी आदिलाई सरकारी वित्तीय कानुन उल्लंघन गरेकामा करोडौंको जरिवाना र चीनबाट आउने विदेशी पुँजी निवेशमाथि लगभग प्रतिबन्ध नै लगाइदियो । भारत–चीन मित्रता र सद्भाव सर्वोच्च स्तरमा पुग्दापुग्दै जस्तो प्रकारले चीनले भारतीय भूमि हत्याउने दुष्प्रयास गर्यो, भारतको चीनमाथिको विश्वसनीयता नै छिन्नभिन्न भयो ।
अनि सातौं, चीनभित्रै र बाहिर अड्डै जमाउने चिनियाँ कम्पनीहरू पनि अब राष्ट्र, राष्ट्रपति र कम्युनिस्ट पार्टीको चपेटा र नियन्त्रणमा पर्ने नै भए । विश्वप्रसिद्ध अलिबाबा कम्पनीका मालिक ज्याक मा, उनकी दिदी, मिनहाङ शैक्षिक प्रणाली आदि बिजिनेसहरूलाई निकै आघात पुग्यो । यति मात्रै कहाँ हो र, बुद्धिजीवी–पार्टी–सरकारबीचको मेलमिलाप अब नरहला जस्तो छ ! रेन चियाचिङजस्ता बुद्धिजीवीलाई सी चिनफिङको कार्यशैली मन नपराएको बारे लेख लेख्दा र कम्युनिस्ट पार्टीकै शिक्षादीक्षा स्कुलका अध्यक्ष साई पनि कारबाहीको चपेटामा परे । रेलाई कारावासमा हालियो, साई राष्ट्र नै छोडेर हिँडे । अर्कातिर, फालुङ गोङ, ख्रिस्टान धर्मावलम्बीहरू तिरस्कृत छन् ।
सी चिनफिङको आगामी दशक कस्तो होला भन्ने विषयमा व्यापक चर्चा–परिचर्चा हुँदै छ । सी चिनफिङले सोभियत संघ टुक्राटुक्रा हुनुका कारणहरू अनि यसमा अमेरिका र युरोपेली राष्ट्रहरूको भूमिकालाई नियालेर हेरेका पनि छन् । तसर्थ उनी माओ त्सेतुङले चीनलाई ‘सांस्कृतिक क्रान्ति’ को दसवर्षे अवधि (सन् १९६६–१९७६) मा छियाछिया बनाएका भए पनि त्यो कदमलाई कदापि धिक्कार्दैनन् । किनकि उनलाई सोभियत संघका नेता ख्रुस्चेभले अर्का महान् नेता स्टालिनलाई धिक्कार्दाको प्रतिफल थाहा छ । सी चिनफिङलाई सोभियत संघ टुक्राउनमा त्यहाँको कम्युनिस्ट पार्टीभित्रकै धनाढ्य र भ्रष्टाचारी ओलीगार्कीहरूको भूमिका थाहा थियो र नै उनले चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीमा रहेका ओलीगार्कीहरूको झुन्डलाई लगभग शेष नै गरिदिए । यसभित्र अलिबाबा कम्पनीका ज्याक मा पनि पर्ने नै भए । अमेरिकाले सोभियत संघका तिनताकका नेता मिखाइल गोर्वाचोभलाई कसरी ग्लासनोस्त (खुलापन) र पेरेस्त्रोइका (पुनःसंरचना) अन्तर्गत राष्ट्रव्यापी कार्यक्रम चलाउन लगायो र जनताका आँखा उग्रिएपछि कसरी आआफ्नै राष्ट्रहरूको माग गर्दै सोभियत संघ नै टुक्रा पारिदियो भन्नेबारे पनि सी चिनफिङ पूर्ण रूपमा अवगत छन् । चिनियाँहरूलाई खोंगीभित्र राख्ता नै राष्ट्रिय एकता रहन्छ भन्नेमा पनि उनी सायद विश्वास गर्छन् । र नै, चीनमा ‘यो गर, त्यो गर, सब गर, तर राजनीति नगर’ भन्दै सरकारले सबै सुविधा हरेक चिनियाँका घरमै पुर्याइदिने गरेको छ । यो सायद प्रजातान्त्रिक राष्ट्रहरूमा हुनै सक्तैन ।
सी चिनफिङले आफ्नो सर्वशक्तिमान् ओहोदालाई कुन दिशातर्फ लैजालान्, यो विषय नै चाखलाग्दो छ । ‘यहाँ हमला, त्यहाँ आक्रमण गर्छु’ भन्नासाथ इन्डो–प्यासिफिकका प्रमुख राष्ट्रहरू अमेरिका, जापान, भारत, अस्ट्रेलिया र युरोप एकत्रित हुनेछन् । आजको रुसले यही कारण युक्रेनजस्तो सानो राष्ट्रलाई पनि जित्नै सकेको छैन । ‘मार्क्सवादी कम्युनिस्ट विचारधाराले संसार र छरछिमेकी पिट्छु र भिजाउँछु’ भन्नासाथ प्रजातान्त्रिक राष्ट्रहरू एकत्रित भएर सी चिनफिङको खेदो गर्नेछन् । र चीनभित्रै कम्युनिस्ट पार्टीलाई फुटाउने षड्यन्त्र रच्नेछन् । ‘विश्वकै अर्थव्यवस्था नियन्त्रणमा ल्याउँछु’ भन्नासाथ विश्व व्यापार संघ, अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष, विश्व बैंकदेखि अमेरिका र जापानसम्मले व्यापार वाणिज्यमा रोकटोक आदि गर्नेछन् । ‘बीआरआईलाई, चीनको विदेशनीतिलाई अझै व्यापक रूपमा अघि बढाउँछु’ भन्नासाथ श्रीलंका र पाकिस्तानमा चिनियाँ ऋणको बोझले ल्याएको राजनीतिक उथलपुथलको कथाव्यथा अघि आउने नै छ ।
सी चिनफिङको अघि–बढाई सबैले ध्यानै लाएर हेर्दै छन् । अमेरिकाजस्तो निर्धक्क हमला गर्ने राष्ट्र, युक्रेनलाई उल्काएर विध्वंसमा हालिदिने देश अनि विश्व अर्थव्यवस्था र सञ्चारमञ्चलाई आफ्ना बहुराष्ट्रिय कम्पनीद्वारा आफूमुनि राख्ने शक्ति–प्रवृत्तिलाई ठीक गर्न सी चिनफिङजस्तै नेता चाहिन्छन् भन्ने मत पनि चारैतिर फैलिँदै छ । चीन र सी चिनफिङ साँच्चै अघि बढ्ने हो भने आफ्ना छिमेकी राष्ट्रहरूलाई अति नै नजिक राखेर निःस्वार्थ रूपमा काम गर्नैपर्छ । भारतसँगको सीमा विवादलाई समयसीमा तोकेर सद्भावनाका साथ सुल्झाउनैपर्ने हुन्छ । चीन अघि बढ्दा, भारत माथि पुग्दा हरेक एसियाली खुसी–गर्वित हुन्छन् । अनि पो एसियाली शताब्दीको सुरुआत भएको महसुस गर्छन् !
प्रकाशित : कार्तिक १५, २०७९ ०८:३५
