१७.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५८

समय साइकलको

ऋण निकालेर सवारीसाधन किन्नुको सट्टा पन्ध्र–बीस हजार रुपैयाँमै राम्रो साइकल किने रचलाउने लाखौं युवाको धोको छ । युवायुवतीको यो इच्छा साइकल मार्ग नभएकै कारण पूरा भएको छैन ।
मञ्जु भट्ट

बढ्दो तापमान र यसले थपेका चुनौतीहरू मानव जातिका लागि मुख्य समस्या बनिरहेका छन् । हालै युरोपका कतिपय देशले ५ सय वर्षयताकै कडा खडेरी भोग्नुपर्‍यो । खानेपानीको समस्या पनि झेलिरहेका छन् । त्यहाँको माटामा चिसो हराउँदै गएको छ । नेपालमा पनि विश्वव्यापी तापमान वृद्धिको असर देखा परिरहेको छ ।

समय साइकलको

पृृथ्वी तातिनुको एउटा मुख्य कारण इन्धनको अचाक्ली प्रयोग हो । विश्वभरि नै इन्धनबाट चल्ने सवारीसाधनको संख्या घटाउन सकिएको छैन । नेपालमा त झन् आजभोलि इन्धनबाट चल्ने सावारीसाधन अत्याधिक रूपमा बढिरहेका छन् । विदेश जाने चलन बढेसँगै हरेकको घरमा मोटरसाइकल, स्कुटर हुन्छन् । साइकल कमैको घरमा देखिन्छ । यसप्रति युवायुवतीको पनि त्यति आकर्षण छैन ।

बैंकहरूले सवारीसाधनका लागि किस्तामा ऋण उपलब्ध गराएसँगै आफ्नो सोख पूरा गर्न युवायुवतीले मोटरसाइकल, स्कुटर, कार किन्ने गरेका छन् । यसले इन्धनको दोहन हुनुका साथै वातावरण प्रदूषणमा समेत मुख्य भूमिका खेल्दै आएको छ ।

यदि साइकल मार्गले प्राथमिकता पाउँथ्यो भने यस्ता युवायुवती तथा विद्यालय, कलेज जाने लाखौं बालबालिकाले साइकलको प्रयोग गर्थे होलान् । यसले इन्धनबाट चल्ने सवारीसाधन धेरै हदसम्म कम गर्थ्यो, स्कुल, कलेज बसहरू पनि कम हुन्थे । एकातिर इन्धनको कम प्रयोग अर्कातिर वातावरण प्रदूषण पनि कम हुने । साइकल चलाउँदा व्यायाम हुने भएकाले शरीरलाई फाइदासमेत पुर्‍याउँथ्यो । अफिस वा आफ्नो व्यापार–व्यवसाय भएकाहरू साइकल चलाउँदै, व्यायाम गर्दै, स्वस्थ रहँदै आफ्नो गन्तव्यतिर लाग्थे ।

सरकारले देशका मुख्य सहरमा साइकल मार्ग बनाउन सके इन्धन आयात कम हुने थियो । कतिपय युवायुवती ऋण निकालेरै सवारीसाधन किन्न बाध्य हुने थिएनन् । ऋण निकालेर सवारीसाधन किन्नुको सट्टा पन्ध्र–बीस हजार रुपैयाँमै राम्रो साइकल किनेर चलाउने लाखौं युवाको धोको छ । युवायुवतीको यो इच्छा साइकल मार्ग नभएकै कारण पूरा भएको छैन । १.५ देखि २ मिटरको चौडाइ भए डबल लेनको सुरक्षित साइकल मार्ग बन्ने रहेछ । साइकल मार्ग बनाउन सरकारको सक्रियता चाहिन्छ । बाहिर विकसित देशमा साइकलले प्राथमिकता पाउँछ । एक तथ्यांक अनुसार नेदरल्यान्डमा ९९ प्रतिशतसम्म जनताले साइकल प्रयोग गर्छन् । त्यसै गरी डेनमार्कमा १२ हजार किलोमिटर साइकल मार्ग बनेको छ, त्यहाँ ८० प्रतिशत बासिन्दाले साइकल चलाउँछन् । जर्मनीका ७५ प्रतिशत, जापानका ५६ प्रतिशत तथा चीनका ३७ प्रतिशत नागरिकले साइकल प्रयोग गर्छन् । वातावरण जगेर्ना गर्न तथा विश्वव्यापी तापमान वृद्धिमा कमी ल्याउन जापानले सन् २०३० सम्म इन्धनले चल्ने साधनहरूमा पूर्ण रूपमा बन्देज गर्ने जनाइसकेको छ । यस्तो योजना अन्य विकसित देशहरूले पनि बनाइरहेका छन् । अबका दिनमा विश्वलाई जोगाउन विद्युतीय साधनहरूलाई प्राथमिकता दिनैपर्छ, इन्धन प्रयोग हुने सवारीसाधन विस्थापित हुनैपर्छ । यसका लागि नेपाल सरकारले पनि पहल गर्न ढिला भइसकेको छ ।

एक अध्ययन अनुसार अहिले विश्वका एक अर्ब मानिसको यातायातको साधन साइकल छ । त्यस्तै सन् २०५० सम्म साइकलको प्रयोग अहिलेको भन्दा ५० प्रतिशतले बढ्ने अनुमान छ । साइकल प्रयोगकर्ता बढाउन नेपालजस्तो विश्वव्यापी तापमान वृद्धिको चपेटामा परेको देशले निकै काम गर्न बाँकी छ । विद्युत् उत्पादन पनि बढिरहेको बेला, विद्युतीय सवारीसाधनको प्रयोगलाई जोड दिन सरकारले विभिन्न योजना बनाउन ढिला भइसकेको छ । यद्यपि तराईतिर भने अहिले पनि धेरैजसो परिवारले साइकल चलाउने गर्छन् । विद्यालय, कलेज जान मुख्यतः साइकलकै प्रयोग गरिन्छ । तर पछिल्लो समय सडक सञ्जालको विस्तार तथा बढ्दो सहरीकरणका कारण त्यहाँ पनि साइकल देख्न मुस्किल भइरहेको छ । साइकल चलाउनका फाइदा धेरै भए पनि युवायुवती अचेल लाज मान्छन् ।

देशका ठूला सहरहरूमा पनि कतैकतै साइकल चलाएको देखिन्छ । सबै सवारीसाधनका लागि एउटै सडक भएका कारण पनि दुर्घटनामा परिने डरले दुईपांग्रे विद्युतीय सवारी चलाउन तथा साइकल चलाउन मन भएकाहरू रोकिएका छन् । साइकलयात्रुलाई अन्य सवारीधनीले हेप्ने गरेको अनुभव पनि छ । केही वर्षअघिसम्म काठमाडौंस्थित बौद्ध स्तूप घुमेर साइकलमा गुहेश्वरी, पशुपति गइरहेका विदेशी पर्यटकहरू प्रशस्त देखिन्थे । भाडामा साइकल पनि पाइन्थ्यो । सरकारले साइकल मार्ग नबनाउँदा अहिले परिस्थति यस्तो छैन ।

नेपालमा विभिन्न ठाउँमा विभिन्न समूहले साइकलको प्रयोग बढाउनुपर्ने माग राख्न थालेको धेरै भएको छैन । केही काम पनि भएका छन् । जस्तो, जनकपुरधाम उपमहानगरले शुक्रबार पैदल वा साइकलमा मात्रै कार्यालय आउने अभियान सुरु गरेको छ । पेट्रोलियम पदार्थबाट चल्ने सवारीसाधनमा कमी ल्याउन तथा साइकलको प्रयोगलाई प्राथमिकता दिन नेपाल साइकल सोसाइटी कीर्तिपुरले साइकल घोषणापत्र, २०७९ नै सार्वजनिक गर्‍यो । त्यसै गरी ललितपुर महानगरले पनि छुट्टै साइकल लेन बनाउँदै छ । केही निजी बैंकहरूले कर्मचारीहरूलाई कार्यालय आवतजावत गर्दा हिँडेर वा साइकल प्रयोग गर्न उत्प्रेरित गर्न विभिन्न योजना ल्याएका छन् । पर्यटकीय क्षेत्र इलाममा सिसाको पुलसहितको साइकलमार्ग बनाउन १० करोड रुपैयाँ छुट्याइएको छ ।

समय अनुसार चल्न सक्नुपर्ने नियमलाई देशको बागडोर सम्हालेका नेताहरूले बुझ्नुपर्छ । जनचाहना र देशको प्रगतिका लागि साइकल मार्गसँगै हर प्रकारका विद्यतीय साधन तथा उपकरण प्रयोगका लागि उपयुक्त वातावरण बनाइदिनुपर्छ । स्थानीय तहहरूले आफ्ना क्षेत्रमा साइकल चलाउन प्रोत्साहन गर्नुपर्छ । चिटिक्क परेका, हेर्दै लोभलाग्दा साइकल मार्गहरू तयार गरिदिनेजस्ता योजना अघि सार्नुपर्छ । त्यस्तै निजी कार्यालयहरूले पनि सधैं साइकल चलाएर कार्यालय जानेलाई नयाँ साइकल उपहार दिने, अन्य कर्मचारीभन्दा कार्यलय पुग्ने समय १० मिनेट थपिदिने, साइकल किन्नकै लागि सस्तोमा ऋण उपलब्ध गराउने लगायत सहयोग गर्न सक्छन् । अर्को व्यायामको अभाव तथा प्रदूषणका कारण विभिन्न स्वास्थ्य समस्या भोग्नेहरूको संख्या बढ्दो छ, त्यसैले साइकल चलाउनु सबै दृष्टिले फाइदाजनक छ ।

प्रकाशित : भाद्र ३०, २०७९ ०८:१२
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?