कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
२३.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५५

नम्बर होइन, सृजनशीलता

हरेक विद्यार्थीको क्षमता अलगअलग हुन्छ, र उनीहरूको आफ्नो क्षमता अनुरूप हुर्कने वातावरण अभिभावक र विद्यालयले बनाउनुपर्छ ।
मञ्जु भट्ट

साउनमा एसईईको परीक्षाफल प्रकाशित भयो । यसपालि विद्यार्थीहरूको नजिता निकै कमजोर आयो । एसईई उत्तीर्ण गरेका विद्यार्थीहरूले ९ कक्षा वर्षभरि नै लकडाउन भोग्नुपर्‍यो । दस कक्षामा पनि राम्ररी पढ्न सकेनन् । लकडाउन अवधिभर कतिपय विद्यालयले अनलाइन कक्षा सञ्चालन गरे ।

नम्बर होइन, सृजनशीलता

धेरै अभिभावकलाई अनलाइन कक्षाका लागि उपकरण, इन्टरनेट जुटाउँदैमा समय बित्यो । एक त नियमित कक्षा भएन अर्को अनलाइन कक्षा लिए पनि त्यति फलदायी देखिएन । अझ सामुदायिक विद्यालयका लाखौं विद्यार्थीले त अनलाइन कक्षा पनि लिन पाएनन्, केही महिना पढेर परीक्षा दिनुपर्‍यो । शिक्षकहरूले हतारहतारमा पाठहरू सकाउँदा विद्यार्थीहरूले राम्रोसँग दोहोर्‍याउनसमेत पाएनन् । यसको प्रत्यक्ष असर एसईईको परीक्षाफलमा देखियो ।

कक्षामा एकचोटि सिकाउँदा नबुझ्ने, शिक्षकलाई सोध्न डराउने, घरमा पढ्न अल्छी गर्ने, उपकरणहरूमा भुल्ने, अभिभावकलाई नटेर्ने विद्यार्थीहरूका लागि ट्युसन कक्षा पनि धेरै उपलब्धिमूलक हुन्छन् । घरमा एक्लै बसेर पढ्न अल्छी गर्ने आभिभावकहरूलाई ‘पढिरहेको छु’ भनेर ढाँट्ने, चुकुल लगाएर पढेको बहाना बनाउने विद्यार्थीहरूलाई ट्युसन राख्दा शिक्षकको डरले नै भए पनि धेरै कुराहरू सिक्थे । तर लकडाउनका कारण न विद्यार्थीले अनलाइन कक्षामा मन लगाएर पढ्न सके न अतिरिक्त कक्षाहरू पढ्न पाए न त आफैंले घरमा पढ्ने कोसिस नै गरे । कतिले त लामो समय पढाइबाट टाढिँदा, लकडाउन अघि पढेको पनि बिर्सिए, जसका कारण एसईईमा कमजोर भए । यो एसईईमा गणितमा कम अंक आएको पाइयो, नियमित अभ्यासको अभावमा यस्तो भएको हो ।

सोचे अनुसारको परीक्षाफल नपाएपछि कतिपय विद्यार्थी निराश भएका छन् । धादिङकी ईशा सुवेदीले त नतिजा राम्रो नआएका कारण आत्महत्या नै गरिन् । यस्तो अप्रिय घटना पहिले पनि हुँदै आएका थिए । एसईईलाई हाउगुजी बनाइएका कारण विद्यार्थीहरूलाई ‘जसरी पनि परीक्षामा राम्रो गर्नुपर्छ’ भन्ने धारणा बसिसकेको छ । अभिभावक, विद्यालय, कलेज तथा सरकारका तर्फबाट पनि विद्यार्थीहरूलाई यस्तो दबाब दिइन्छ । तर अब समय त्यस्तो छैन । कक्षा बाह्रको बोर्ड परीक्षालाई बरु पहिलेको एसईईजस्तो मान्यता दिने भनिएको छ । अब एसईईलाई फलामे ढोका सम्झिनु पर्दैन । पास नभए आफ्नै हत्या गर्नु पर्दैन । एक पटकको जीवनलाई जाबो एसईईका लागि बलिदान दिनु कदापि हुँदैन । जीवन बाँच्ने हजार कला, लाखौं उपाय छन् । यस्ता विषयमा पनि विद्यालयले सिकाउनुपर्छ, अभिभावकले ध्यान दिनुपर्छ ।

एसईईपछि कक्षा ११ मा छोराछोरी भर्ना गर्न अभिभावकलाई सकस भइरहेको छ । सहरी भेगका प्रायः कजेलले लाख रुपैयाँभन्दा कममा विद्यार्थीहरूलाई भर्ना गर्न मानिरहेका छैनन् । कापीकिताब, पोसाक, बस भाडा, खाजा खर्च, भर्नाशुल्क सुनेर अभिभावकको होस उड्न थालेको छ । विद्यार्थीहरूलाई चर्को शुल्क तिरेर पढ्न निकै गाह्रै भइरहेको छ । सरकारले यस्तो विषयमा ध्यान दिन नसकेकाले अभिभावकले नै छोराछोरीको पढाइमा विशेष ध्यान दिनुपर्छ । उच्च शिक्षामा निकै लगानी गर्नुपर्ने हुँदा, बेलैमा छोराछोरीको पढाइमा रुचि नदेखाए अन्तमा पछुताउनुभन्दा अरू उपाय रहन्न ।

सबै विद्यार्थीको पढ्ने क्षमता उस्तै हुँदैन । शिक्षकहरूलाई विद्यार्थीहरूले परीक्षामा कस्तो गर्न सक्छन् भन्ने राम्रोसँग थाहा हुन्छ । तर कतिपय अभिभावकलाई थाहा हुँदैन । सबै विद्यार्थीको पढ्न सक्ने क्षमता एउटै नभए पनि अभिभावकले छोराछोरीलाई, परीक्षामा राम्रो अंक ल्याउने अरू विद्यार्थीसँग तुलना गरिदिँदा उनीहरूमा नैराश्यता उत्पन्न हुन्छ । कमजोर विद्यार्थीलाई जसरी पनि राम्रो नतिजा ल्याउनैपर्छ भनेर अभिभावकले दबाब दिँदा विद्यार्थीहरू ‘डिप्रेसन’ मा समेत जान सक्छन् । कतिपय पढे–लेखेका अभिभावकलाई यो कुरा थाहा भए पनि निरक्षर अभिभावक अनभिज्ञ हुन्छन् । उनीहरू अरूका छोराछोरीले राम्रो गरेको देखेपछि आफ्नाले पनि त्यस्तै गर्नुपर्छ भनेर दबाब दिन्छन् । अभिभावकले सोचेजस्तो गर्न नसकेपछि छोराछोरी अप्रिय कदम उठाउन पुग्छन् । कुनै विद्यार्थी गणितमा कमजोर छ भने अंग्रेजीमा राम्रो हुन सक्छ । वक्तृत्व कलामा राम्रो हुन सक्छ, राम्रो चित्र बनाउन सक्छ, गीत गाउन–बाजा बजाउन सक्छ, खेलकुदमा अगाडि हुन सक्छ । हरेकको क्षमता अलगअलग हुन्छ, र उनीहरूको आफ्नो क्षमता अनुरूप हुर्कने वातावरण अभिभावक र विद्यालयले बनाउनुपर्छ । शिक्षकले विद्यार्थीहरूले यतिसम्म सजिलै गर्न सक्छन्, योभन्दा बढी थोपर्दा गाह्रो हुन सक्छ भनेर खुलस्त रूपमा अभिभावकलाई बताउनुपर्छ । अभिभावकले पनि आफ्ना विद्यार्थीले कति गर्न सक्छ भन्ने बुझेर मात्र सो अनुरूपको अपेक्षा राख्नुपर्छ ।

सबै विद्यार्थी पढेर डाक्टर, इन्जिनियर नै बन्नुपर्छ भन्ने छैन । उनीहरूको क्षमता र रुचि अनुसार नै हुर्कन दिनुपर्छ । तर शिक्षक, अभिभावकहरूले पढाइको महत्त्व भने बुझाइरहनुपर्छ । एउटै आमाबुबाका छोराछोरीमा समेत पढ्ने क्षमता फरकफरक हुन्छ । दाइले राम्रो गर्‍यो भन्दैमा बहिनीले पनि राम्रो गर्न सक्छे भन्ने हुन्न । यस्तोमा दाइले कति राम्रो परीक्षाफल ल्यायो, तिमीले त्योभन्दा राम्रो ल्याउनुपर्छ है भनिरहनु हुँदैन । बरु राम्रो पढ्नुपर्छ, मिहिनेत गर्‍यो भने असम्भव केही छैन भनेर दबाब नदिई सम्झाउन सकिन्छ । ताकि कुनै अप्रिय घटना नहोस् ।

यतिखेर धेरै विद्यार्थी आफ्नो परीक्षाफल देखेर दुःखी भएका छन् । कक्षामा पनि ध्यान दिएर नपढ्ने, अनलाइन कक्षा पढ्ने समयमा पनि मोबाइल चलाएर बसेका तथा घरमा मिहिनेत नगर्नेहरूको परीक्षाफल राम्रो हुन सकेन । अन्तमा आएर दुःखी हुनुभन्दा सुरुमै बुझेर पढ्न सकेमा कहिले पनि पछुताउनु पर्दैन । अभिभावकहरूले पनि परीक्षाफल हेरेर गाली गर्नुभन्दा ‘मिहिनेत गरेर पढेका थियौ’ यस्तो नतिजा आयो भनेर सम्झाउनुपर्छ । उनीहरूलाई आफूलाई सुधार्ने अवसरहरू सृजना गर्नुपर्छ । कक्षा दस नै पढाइको अन्तिम खुड्किलो होइन ।

प्रकाशित : भाद्र ६, २०७९ ०७:४६
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?