१७.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५८
सम्पादकीय

ट्राफिक बत्ती व्यवस्थित बनाऊ

सम्पादकीय

पछिल्ला दुई दशकयता काठमाडौं उपत्यकामा सवारीसाधनको संख्या अत्यधिक रूपमा बढिरहेको छ, सँगै व्यवस्थित यातायात प्रणालीको माग पनि । तर सहरवासीको व्यस्त दैनिकी र आवतजावतको आवश्यकतालाई मध्यनजर गरी यातायात प्रणालीको सुधारका लागि न्यूनतम कामसम्म हुन सकेको देखिन्न ।

ट्राफिक बत्ती व्यवस्थित बनाऊ

अन्य ठूला योजना त परै जाऊन्, कम लगानीमै व्यवस्थापनको पाटोमा थोरै ध्यान दिएमा काठमाडौंका अधिकांश चोक–चोकका ‘ट्राफिक कन्ट्रोल सिग्नल’ (ट्राफिक बत्ती) को प्रयोगलाई व्यवस्थित गर्न सकिन्थ्यो । सरकारले यति काम पनि नगर्दा सहरका मुख्य चोकमै ट्राफिक प्रहरी हात हल्लाएरै सवारीलाई संकेत दिइरहेका हुन्छन् । सहरभरि एकीकृत ट्राफिक बत्ती अभावमा एउटै सवारीसाधन हरेकजसो चोकमा जतिखेर पनि जाममा पर्नुपर्ने समस्या छ ।

ट्राफिक प्रहरी कार्यालय अनुसार, काठमाडौं उपत्यकामा १७ लाखको हाराहारीमा सवारीसाधन छन्, जसको दुई प्रतिशत हिस्सा मात्र सार्वजनिक सवारीसाधनले ओगट्छन् । निजी सवारीसाधनमा पनि दुईपांग्रे साधन ज्यादा छन् । यो तथ्यांकले काठमाडौंको यातायात प्रणालीलाई सहज बनाउन सरकारले ध्यानै दिन नचाहेको तस्बिर देखाउँछ । काठमाडौंमा सडक जाम बढ्दै जानुमा बढ्दो निजी सवारी र खस्कँदो सार्वजनिक यातायात प्रणाली मुख्य कारण बनिरहेका छन् । अहिले कार्यालय समयमा काठमाडौंमा ५–७ किलोमिटरको दूरी छिचोल्न पनि कम्तीमा एक घण्टा लाग्ने गर्छ । यस्तो वास्तविकताले सहरी जीवनको यातायात सकसलाई प्रतिविम्बित गर्छ । सार्वजनिक यातायातको हिस्सेदारी बढाउँदै निजी सवारीसाधन घटाउन दीर्घकालीन योजना अघि सार्न र तत्कालै ट्राफिक बत्तीको चुस्त व्यवस्थापन गर्न सके मात्रै सहरी आवागमनलाई अलि सहज बनाउन सकिन्छ ।

मुख्य चोक तथा सडकमा सडक विभाग, स्थानीय तह तथा विभिन्न संघसंस्थाले ट्राफिक बत्ती जडान गरेका छन् । जडानपछि भने तिनको नियमित मर्मतसम्भार, सञ्चालन भए–नभएको ख्याल कुन निकायले गर्ने, स्पष्ट छैन । ट्राफिक प्रहरी कार्यालय र जडान गरिदिने संस्थाहरूले एकअर्कालाई देखाउँछन्, यही हानथापमा एकपटक बिग्रेपछि ट्राफिक बत्ती बन्दैनन् । कतै ट्राफिक प्रहरीले नै ‘फ्ल्यास मोड’ मा राखिदिँदा ट्राफिक बत्ती नै नभएजस्तो देखिन्छ । त्यस्तै, सञ्चालनमा भएका बत्तीहरूबीच एकीकृत प्रणाली बनाउन ध्यान दिइएको छैन, जुन अर्को ठूलो समस्या बनिरहेको छ । सामान्यतः कुनै एउटा चोकमा जाममा परेको सवारीसाधन त्यहाँबाट अघि बढेपछि लगत्तैका अन्य दुइटा चोकका जाममा पर्नु हुन्न भन्ने मान्यता छ । तर यहाँ एक त ट्राफिक बत्ती नै नियमित छैन, भए पनि तिनमा एकअर्काबीच समन्वय छैन । यस्तो दुरवस्थालाई हटाउँदै सवारीसाधनको आवागमनलाई समयबद्ध गर्न एकीकृत ट्राफिक बत्ती प्रणालीको खाँचो छ ।

एकीकृत ट्राफिक बत्ती प्रणाली बनाउन त्यति सहज भने छैन । हाम्रोमा हचुवाका भरमा जता मन लाग्यो त्यता ट्राफिक बत्ती राखिदिने चलन छ । सडक सर्वेक्षण वा सवारी आवागमनको ढाँचा सम्बन्धी व्यवस्थित अध्ययन कुनै पनि सरकारी निकायले गरेको छैन । ट्राफिक बत्तीहरूबीचको दूरी निर्क्योल गर्ने आधार, तिनको आवश्यकता, सडकको अवस्था र सवारीसाधनको आवागमन, यात्रुको चाप लगायतका तथ्यांक संकलन गरी सो अनुसार योजना नबनाउनाले उपत्यकाको यातायात प्रणाली यति विघ्न अस्तव्यस्त भएको हो । ट्राफिक बत्ती प्रणाली सुधार्न मात्र होइन, काठमाडौंको समग्र यातायात प्रणाली खास गरी यात्रुको मागअनुरूप कति संख्यामा, कति क्षमताको सार्वजनिक सवारीसाधन वा कस्तो खालको सार्वजनिक यातायात प्रणाली आवश्यक पर्छ भन्न पनि यस्तो सर्वेक्षण चाहिन्छ ।

अर्को, प्रयोगकर्तालाई ट्राफिक बत्तीको महत्त्व र सडक अनुशासनका बारेमा सचेत बनाउन पनि सकिएको छैन । ट्राफिक बत्ती भएका स्थानमा सामान्यतः अन्य सहरमा ट्राफिक प्रहरी बस्दैनन् । तर, हाम्रोमा भने अझै पनि ट्राफिक बत्ती मात्रैले सवारीसाधन रोक्दैन । बत्ती भएकै स्थानमा पनि ट्राफिक प्रहरीहरूले बिहानदेखि साँझ अबेरसम्म असिनपसिन भएर सवारीलाई संकेत गरिरहन्छन् । ट्राफिक प्रहरीबिना ट्राफिक बत्ती प्रभावकारी रूपमा सञ्चालन नहुनुले नागरिक पनि कति लापरबाह छन् भन्ने झल्काइरहेको छ । सडक व्यवस्थापनसँगै कानुन कार्यान्वयनको जिम्मा ट्राफिक प्रहरीले पाएको छ । ट्राफिक प्रहरीलाई छल्न सकेदेखि सडक अनुशासन उल्लंघन गरे पनि उन्मुक्ति पाइन्छ भन्ने मानसिकता हावी छ । एक त, सडक व्यवस्थापन अझै हाते इसारामै सीमित हुनु र अर्को आधुनिक बन्दै गएको काठमाडौंजस्तो सहरका ‘सभ्य’ बासिन्दालाई ट्राफिक बत्तीको नियम पालना गराउन ‘सचेतनामूलक कार्यक्रम’ कै आवश्यकता पर्नु आफैंमा लज्जाको विषय हो । सडक प्रणालीलाई सुधार्न भौतिक पूर्वाधारको स्वतः सञ्चालनका लागि चुस्त व्यवस्थापनका अतिरिक्त, नागरिकको चेतनास्तरमा पनि वृद्धि हुन जरुरी छ ।

प्रकाशित : श्रावण २३, २०७९ ०७:१३
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा बारम्बार परीक्षार्थीको उत्तरपुस्तिका हराउने गरेको छ। यसको समाधान कसरी हुन्छ?