कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
२२.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५५

हिजो किन ढाँट्यौ ? सोधौं

राजनीतिलाई विश्वासयोग्य बनाउन पनि हामीले अब प्रश्न गर्नुपर्छ । अन्यथा, राजनीति फेरिन्छ कसरी ? अन्यथा, जनप्रतिनिधिहरू जिम्मेवार बन्छन् कसरी ? सबै कुरा चुपचाप सहने हो भने अवस्था फेरिन्छ कसरी ?
केशव दाहाल

वरिपरि स्थानीय चुनावको उमंग छ । कतै यो उमंगमा रमाइरहँदा तपाईंले पुराना ती दिनहरू त भुल्नुभएको छैन ? अर्थात्, कोभिड–१९ ले कायल बनाएका दिनहरू । सम्झनुहुन्छ ती अत्यासलाग्दा क्षण, जति बेला गरिखानेका घरमा चामल सबैभन्दा चर्को थियो ? चिसा चुला, रित्ता कराही ? सम्झनुहुन्छ भ्रष्टाचारका कथाहरू, जुन बेला केही मान्छेहरू औषधिमा समेत कमिसन खाइरहेका थिए ? न त क्वारेन्टिन, न त पीसीआर । अक्सिजनको अभावले भुइँमान्छे मर्दै गर्दा केही ठालुहरू सिलिन्डर लुकाउँदै थिए । सम्झनुहुन्छ को थिए ती ठालुहरू ?

हिजो किन ढाँट्यौ ? सोधौं

जति बेला सयौं किलोमिटर लामो यात्रा गरेर भारतीय भूमिबाट देशको सिमानामा आई मान्छेहरू भरोसा खोज्दै थिए, यता दशगजावारि गजबार लाग्दै थियो । देशभित्र आफ्ना नागरिकलाई छिर्न नदिने ती को थिए, सम्झनुहुन्छ ? सम्झनुहुन्छ सूर्यबहादुर र मलर सदाहरू जो रोगले हैन, भोकले मरेका थिए ? र, त्यति बेलै काठमाडौंका छोटे दरबारहरूमा सत्ताको रडाको, कुर्सीको सकस र आसेपासेहरूको रजगज चलिरहेको थियो ? कतै यो स्थानीय तहको चुनावमा ठूलठूला प्रतिज्ञा गर्दै तपाईंका घरआँगनमा तिनै मान्छेहरू त आइरहेका छैनन् ? के तपाईं उनीहरूलाई सम्झनुहुन्छ ?

तपाईं सम्झनुहुन्छ कष्टका ती दिनहरू, जति बेला हामी त्यो दुःखलाई कहिल्यै नभुल्ने कसम खाइरहेका थियौं ? अब बेला भएको छ, ती मान्छेहरूलाई सम्झने, जसले दुःखमा हामीलाई बिर्सिए । जसले पटकपटक हाम्रो विश्वासमा कुठाराघात गरे । जसले दुःखमा हामीलाई साथ दिए, उनीहरू त आफ्नै मान्छे भए, उनीहरूलाई त कसरी बिर्सनु ! तर जसले पदको अहंकारमा मतदाताहरूलाई बिर्सिए, के उनीहरूलाई तपाईं सम्झनुहुन्छ ?

तपाईं सम्झनुहुन्छ ती बेइमानहरूलाई, जसले पछिल्लो स्थानीय चुनावमा ठूलठूला वाचा गरेका थिए ? अब तिनीहरूलाई प्रश्न गर्ने समय आयो । जस्तो कि, तिनले चुनाव जितेर हामीलाई के भयो ? गाउँमा किन गतिलो स्कुल बनेन ? हामीसँग किन राम्रो अस्पताल छैन ? बितेका पाँच वर्षमा खेल्नलाई रंगशाला, डुल्नलाई पार्क र आराम गर्न सान्त ठाउँ किन कतै बनेन ? धारामा पानी आउँदैन । चोकको फोहोर समयमा उठ्दैन । बाटो सधैं भत्किरहन्छ । न रोजगारी, न त सामाजिक न्याय । न मोनोरेल, न त सार्वजनीक शौचालय । यता गाउँमा सिटामोल छैन, उता छन् अनगिन्ती भ्युटावर । यो उल्टो विकास कसले गर्‍यो ? त्यसो त विगत ७० वर्षदेखि दलहरूले चुनावमा घोषणापत्र लेखेकै हुन् तर किन वाचाहरू अधुरै भए ? के आफ्ना वाचा पूरा नभएकामा ती मान्छेहरूलाई कुनै ग्लानि होला ? यो प्रश्न गर्ने समय हो । नभुलौं, प्रश्न गर्नु मतदाताहरूको सार्वभौम अधिकार हो ।

जाली तमसुक

एकै छिन घोषणापत्रको सम्झना गरौं । जस्तो कि, कांग्रेसले प्रत्येक निर्वाचनमा घोषणापत्र लेख्छ । केन्द्रीय निर्वाचनमा पनि, स्थानीय निर्वाचनमा पनि । यो सिलसिला २०१५ सालदेखि जारी छ । कांग्रेसजनहरू घोषणापत्रमा पटकपटक बीपी कोइरालाका कुरा गर्छन् । लेख्छन्— ‘किसानलाई एक हल गोरु, एउटा गाई र सानो घर ।’ मानौं उनीहरू लगातार एउटै कविता गुनगुनाइरहेका छन् । तर भयो के ? घोषणापत्र लेख्दा कांग्रेसले गरिबी देख्यो । र, सत्तामा पुगेपछि उसले आफ्ना वाचाहरू बिचौलियाका पाउमा समर्पित गरिदियो ।

कांग्रेस पटकपटक सरकारमा पुग्यो । उसले केन्द्रको सरकार पनि चलायो, स्थानीय सरकार पनि । अहिले पनि कांग्रेस सर्वत्र छ । भुइँदेखि केन्द्रसम्म । यस्तो अपार अवसर पाउँदा पनि उसले किन आफ्नै वाचाहरू भुल्यो ? उसले किन सुकुम्बासी भुल्यो, किसान भुल्यो र भुल्यो महिला, दलित र जनजातिहरू ? शिक्षा र स्वास्थ्य बिचौलियाका हातमा सुम्पेर कांग्रेस आज कस्तो समाजवाद बनाउँदै छ ? आफ्नै पुराना घोषणापत्रहरू पल्टाएर कांग्रेसले हेरोस्, उसलाई आफ्नै वाचाहरूले तर्साउनेछन् । र, उसलाई आफ्नै झुट, भ्रम र बेइमानीले गलाउनेछन् । यस्तो बेला कांग्रेसले नयाँ घोषणापत्र लेख्नुको के अर्थ ?

त्यसो त प्रश्नहरूबाट उम्किने ठाउँ एमालेलाई पनि छैन । न समाजवादीलाई छ, न त माओवादीहरूलाई । २०४६ सालपछिका अनेक सरकारमा एमाले छ । तर जसै ऊ दरबारमा प्रवेश गर्छ, उसका वाचाहरू बालुवाको आँधी बन्छन् र उडाउँछन् भुइँका सपनाहरू । मान्छेहरू भन्छन्— चिसा छन् एमालेका हातहरू, कपट छ उसको मनमा । त्यसैले त सरकारबाहिर हुँदा जनजीविका, आर्थिक न्याय र विकासको कुरा गर्ने एमाले सत्तामा पुगेपछि सेवा गर्छ दलाल पुँजीवादको । यस्तो लाग्छ, उसको समाजवाद मात्र मायाजाल हो, जसमा जनताका सपनाहरू जेलिन्छन् र मर्छन् । त्यसैले त आज एमाले छ तर उसको दरबारमा सर्वहारा वर्ग छैन ! भुइँमा भव्यतम सभाहरू हुन्छन् तर त्यहाँ नारा लगाउन श्रमिकहरू छैनन् ।

माओवादीमा पनि यही कुरा लागू हुन्छ । तीव्र संघर्ष, महान् सपना (?) र विशाल क्षतिबाट जन्मिएको माओवादी पार्टीले यसबीच रङ फेर्नेबाहेक के गर्‍यो ? हिजो द्वन्द्वमा जीवन गुमाउनेका परिवारहरू आज कता छन् ? बेपत्ता परिवार कता छन् ? द्वन्द्वको घाउ कोट्याउँदा देखिन्छ, निर्धा मान्छेका सपनाहरू पत्रपत्र जमेर छातीमा बसेका छन् । न कराउने ठाउँ छ, न त रुने । माओवादी स्वयंले भन्ने गरेको वाद र तन्त्रले सायद उसैलाई तर्साउला । राजनीतिमा छलकपटको पर्याय बनेको यो पार्टीसँग आजलाई जनताबीच प्रतिज्ञा गर्ने नयाँ कुरा के छ ?

त्यसो त घोषणापत्रको चर्चा गर्दा संघीय समाजवादी, मधेशवादी र राप्रपाजस्ता शक्तिको पनि कुरा आउला तर उनीहरूमा न कतै आशाको झिल्को छ, न त विश्वासको दियो । यस्तो लाग्छ, यी दलहरूले गर्ने प्रतिबद्धताहरू मात्र पानीका फोका हुन्, अजेय भीष्म प्रतिज्ञा होइनन् । अतः दलहरूले बुझून्, घोषणापत्रहरूका अक्षर नयाँ हुँदैमा तिनले मान्छेको जीवनमा कुनै फरक पार्दैनन् । यसो भन्नु दलहरूमाथिको पूर्वाग्रह होइन, यो उनीहरूलाई बदल्ने प्रस्ताव हो ।

करारनामाको भाष्य

घोषणापत्रहरू खासमा दलहरूले जनतासँग गरेका वाचापत्र हुन् । त्यसैले आजकल दलहरू घोषणापत्रलाई प्रतिज्ञापत्र पनि भन्छन् । दलका तिनै प्रतिबद्धताहरूको भर परेर जनताले उनीहरूलाई छान्छन् । त्यसपछि के हुन्छ ? चुनाव सकिन्छ । नेता भोट जितेर हराउँछ, भुइँमा बाँकी रहन्छन् गरिबी र भोकमरीका कथाहरू । अर्थात्, चुनाव हुन्छ, नेताहरू चुनाव जित्छन् र दरबार छिर्छन् । भुइँमा बाँकी रहन्छन् फोहोर, धूलो र धूवाँका असह्य सास्तीहरू । त्यसपछि घोषणापत्रको राजनीतिक गरिमा सकिन्छ र ती बन्छन् गाउँका सुदखोरहरूले निर्धा मान्छेलाई झुक्याउन बनाउनेजस्ता जाली तमसुकहरू । जब राजनीतिले विश्वास गुमाउँछ, कसले पढ्छ घोषणापत्र ? आफ्ना प्रतिबद्धताप्रति कहिल्यै जिम्मेवार हुनु नपर्ने राजनीतिमा आखिर जसले जे लेखे पनि के फरक पर्छ ?

निर्वाचन आफैंमा करारनामा हो । मतदाता र उम्मेदवारबीचको करारनामा । राजनीतिक पार्टी र जनताबीचको करारनामा । जस्तो कुनै उम्मेदवारले जनताका खास सपनाहरू पूरा गर्ने प्रतिज्ञा गर्छ । तिनै वाचाहरूमा भर परेर मतदाताहरूले भोट हाल्छन् । तर जब वाचा तोडिन्छ, तब के गर्ने ? जब नेता स्वयं आफूले गरेका वाचाहरूप्रति जिम्मेवार हुँदैन, तब के गर्ने ? हाम्रो संविधानले भन्छ, जनता सार्वभौम हुन्छन् । के तपाईं–हामीले आफूलाई सार्वभौम ठानेका छौं ? यदि जनता सार्वभौम हो भने राजनीतिक दल र जनप्रतिनिधिलाई प्रश्न गर्ने बेला यही हो । अतः सोधौं— हिजो किन ढाँट्यौ ? र, आज किन विश्वास गर्ने ? आफ्ना वाचाहरूप्रति कुनै नयाँ प्रतिबद्धता छैन । आफ्ना कमजोरीहरूप्रति कुनै आत्मालोचना छैन । न ग्लानि, न त आत्मबोध । यस्तो बेला, स्थानीय चुनावमा नेताहरूले गर्ने चलनचल्तीका फूलबुट्टे प्रतिबद्धताहरूको के अर्थ ?

वाचा नतोड

के भोट पाउनेले सधैं जित्ने र भोट हाल्नेले सधैं हार्ने तरिका फेरिएला ? अवश्य फेरिन्छ । फेर्नैपर्छ । यसका लागि नागरिकले प्रश्न गर्ने अभियान सुरु गर्नुपर्छ । हिजो हामीले दलहरूलाई प्रश्न गरेनौं । हिजो हामीले नेतालाई आलोचना गरेनौं । हिजो हामी डरायौं । हिजो हामीले आफ्नो

सार्वभौम शक्तिलाई चिनेनौं । हिजो हामीले आफ्नो राजनीतिक चेतनालाई आफ्नै स्वार्थको बर्कोले छोप्यौं । जसले हाम्रो राजनीतिलाई नै अनैतिक, बेइमान र जवाफदेहीविहीन बनायो । त्यसैले राजनीतिलाई विश्वासयोग्य बनाउन पनि हामीले अब प्रश्न गर्नुपर्छ । अन्यथा, राजनीति फेरिन्छ कसरी ? अन्यथा, जनप्रतिनिधिहरू जिम्मेवार बन्छन् कसरी ? सबै कुरा चुपचाप सहने हो भने अवस्था फेरिन्छ कसरी ?

सायद राजनीतिक दलहरू चिप्ला कुरा गरेर जनतामाथि आफ्नो प्रभुत्व कायम गर्न चाहन्छन् । तर अब हामीले नेताहरूको प्रभुत्वका लागि काम गर्ने हैन, स्वयं आफ्नो अस्तित्व निर्माण गर्ने हो । मतदाताको अस्तित्व कसरी बन्छ ? जब उसले उम्मेदवारलाई प्रश्न गर्छ, जब सार्वभौम मतदाताले नेताका फूलबुट्टे प्रतिज्ञामा हैन, उसको चरित्रमा भर गर्छ । योग्यता आजको आवश्यकता हो । भाषण हैन, काम र परिणाम आजको आवश्यकता हो । राजनीति फेरिए मात्र, धेरै कुरा फेरिन्छ । अन्यथा, कार्यान्वयनबिनाका घोषणापत्रहरू फगत झुटका सस्ता पुलिन्दा हुन् । झुटका पुलिन्दाहरूको भारी बोकेर हामी मतदाताहरू कसरी सार्वभौम बन्न सक्छौं ?

यो प्रश्न गर्ने बेला हो । यो भ्रमको भारी फ्याल्ने बेला हो । अन्यथा, फेरि पनि घोषणापत्रहरू लेखिँदै जानेछन् । उसरी नै मीठामीठा प्रतिबद्धताहरू आई नै रहनेछन् । चुनाव भई नै रहनेछ । तर कुनै नयाँ र उन्नत परिणाम आउनेछैन । अर्थात्, हाम्रो जीवन फेरिनेछैन । हाम्रो पालिका फेरिनेछैन । हाम्रो गाउँ फेरिनेछैन । र, मतदाताहरूको लाचारीकै कारण राजनीति क्रमशः अनैतिक, झुट र बेइमानहरूको रोजगारी बन्नेछ । पार्टीको रङ, झन्डा र चुनाव चिह्नलाई मात्र हेरेर भोट हाल्ने जमाना सकियो । अब प्रश्नहरूसहित उम्मेदवारलाई मतदाताले घेर्नुपर्छ । अन्यथा, हामी मतदाताहरू नफेरिए नेता फेरिन्छन् कसरी ? हामी मतदाता स्वयंले पटकपटक पुराना गल्ती दोहोर्‍याउने हो भने, नयाँ परिणाम आउँछ कसरी ? बेइमानहरूले लगातार ढाँट्दै जाने र जनताले त्यसलाई पत्याउने भ्रमको राजनीति अब फेरिनुपर्छ ।

प्रकाशित : वैशाख ८, २०७९ ०८:१७
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?