रुस–युक्रेन युद्धको बाछिटा

युद्धको त्रूरता मैले गाजा युद्ध (सन् २००८–२००९) मा प्रत्यक्ष अनुभव गर्न पाएको थिएँ, म त्यस बेला रोजगारीका सिलसिलामा इजरायलमा थिएँ । क्षेप्यास्त्रहरूको ओहोरदोहोर मुन्तिर हुँदाको क्षण शब्दमा वर्णन गर्न सकिन्न । प्यालेस्टिनी र इजरायली गरी त्यस बेला झन्डै १५ सय जनाको मृत्यु भएको थियो । सो युद्धमा निकै खतरनाक हातहतियार प्रयोग गरिएको थियो, एउटै बमबाट सिंगो सहर खरानी बन्थ्यो । जब बमबारी सुरु हुन्थ्यो तब खतराको संकेत दिने साइरन यसरी बज्न थाल्थ्यो मानौं त्यो मृत्युको आवाज हो । साइरन बजेपछि ज्यान जोगाउन हामी बंकरमा लुक्थ्यौं । त्यस बखत म बेचैन हुने गर्थें, मनमा ठूलै आँधी उठ्थ्यो, ‘कठै, म त दूधे छोरालाई टुहुरो बनाउन पो आएकी रहिछु यो बिरानो ठाउँमा !’ छोराको सम्झनाले पीडा थपिदिन्थ्यो । जसका लागि दूरदेश पुगियो, उसलाई फेरि कहिल्यै भेटिन्न कि भन्ने डर जिन्दगीकै सबैभन्दा भयानक थियो । ती पलभरमै खरानी भइरहेका घरहरू, ती रक्तमुछेल मान्छेहरू, तिनका चीत्कारहरूले अझै बेलाबेला झस्काइरहन्छन् ।

युद्ध जसले सुरु गरे पनि, यसलाई जायज मान्न जेजे तर्क गरे पनि यसको परिणामलाई सामान्यीकरण गर्न मिल्दैन, हुँदैन पनि । कुनै पनि युद्ध र लडाइँले सबैभन्दा धेरै असर आममानिसलाई गर्ने हो । त्यसबाहेक यसले सृजना गर्ने आर्थिक मन्दीले सम्बन्धित देशको अर्थतन्त्रलाई त धराशायी बनाउँछ नै, अहिलेको विश्वव्यापीकरणको समयमा विश्व अर्थतन्त्रलाई नै असर पुर्‍याउँछ । युद्धको बाछिटा संसारभरि पर्छ ।

अहिले रूस–युक्रेन युद्धको असर संसारभरि नै देखिँदै छ । शक्तिराष्ट्रहरूको आ–आफ्नो अहम्को टक्करले निम्त्याएको युद्धले कसैलाई फाइदा गर्दैन । मानवीय क्षति त छँदै छ, यसका कारण खास गरी गतिलो उत्पादन शक्ति नभएका साना र गरिब देशहरूको ढाड नै भाँचिन लागेको छ । नेपालजस्तो पूर्णतया आयातमा निर्भर मुलुकलाई धेरै असर गरेको छ । यो लडाइँ किन र केका लागि हो, ठीक हो वा बेठीक, नेपालले कसको पक्षमा बोल्यो वा असंलग्न परराष्ट्र नीतिलाई निरन्तरता दियो/दिएन भन्ने विषय एकातिर पन्छाएर, यसले हाम्रो दैनिकीमै पार्न लागेको असरबारे सोच्न ढिलो भइसकेको छ । हामीभन्दा हजारौं किलोमिटर टाढा भइरहेको लडाइँले हामीलाई केही फरक पार्दैन भनेर चुपचाप बस्नु हुन्न । यसै पनि हामीले महँगीको मार खेपिरहेकै छौं । उत्पादन शून्यप्रायः छ, नाम मात्रको निर्यात गर्छौं, सधैंजसो भइरहने राजनीतिक किचलो र अस्थिरताले अर्थतन्त्र कहिले मजबुत हुन पाएन, विश्व बजारमा हाम्रो मुद्राको क्रयशक्ति अत्यन्तै कमजोर छ । यस्तो परिस्थतिमाझ रुस–युक्रेन युद्धले अर्थतन्त्र झनै नाजुक बनाइरहेको छ ।

यति बेला विश्व बजारमा कच्चा तेलको मूल्य सर्वाधिक उचाइमा पुगेको छ, विश्वले नै महँगी झेलिरहेको छ । आफैंले इन्धन उत्पादन नगर्ने अनि विद्युतीय साधन र उपकरणको प्रयोग पनि बढाउन नसकिरहेको अवस्थामा पेट्रोलियम पदार्थको मूल्यले आकाश छुँदा हाम्रा दैनिक उपयोग्य सामग्रीहरूको पनि मूल्य बढिरहेको छ । यसै पनि नेताहरूको अकर्मण्यताका कारण दिनानुदिन खाद्यान्न, औषधि लगायत अत्यावश्यक सामग्रीको मूल्यवृद्धि सर्वसाधारणले थेग्नै नसक्ने अवस्थामा पुगिसकेको छ । खाद्यान्न निर्यातमा विश्वबजारको २५ प्रतिशतभन्दा बढी हिस्सा ओगट्ने दुई ठूला मुलुकको लडाइँले आउने समयमा विश्वमा खाद्यान्न अभाव हुन सक्ने आकलन भइरहेको छ । यी दुई मुलुकले औद्योगिक कच्चा पदार्थको समेत ठूलो हिस्सा ओगट्छन्, जसको असर संसारभरिका निर्माण व्यवसायदेखि सर्वसाधारणको दैनिकीसम्म परिरहेको छ । असरलाई कसरी कम गर्ने भन्नेमा नेपालजस्तो मुलुक क्रियाशील हुनुपर्छ, योजनाहरू बनाउनुपर्छ ।

नेपाली मुद्रा आजसम्मकै कमजोर स्थितिमा छ । स्वास्थ्य तथा शिक्षा सेवा सर्वसाधारणको पहुँचभन्दा पर पुगिसक्यो । अर्थतन्त्र संकटतर्फ उन्मुख छ । शक्तिराष्ट्रहरूको द्वन्द्वले कसरी विश्व बजारलाई लपेट्छ भन्ने पछिल्लो उदाहरण हो रुस–युक्रेन युद्ध । अहिले अन्य मुलुकले पनि आफूले नलडेको युद्धको सजाय पाइरहेका छन् । त्यसैले विश्वसमुदाय नै युद्धविरुद्ध उभिनुपर्छ ।