कसले ठुट्यायो हामीलाई प्राणवायु दिने शमी र पीपल ?

रामेश्वरी पन्त

करिब एघार महिनाअघि २०७८ वैशाख २२ गते, कोभिड–१९ को दोस्रो लहरको महामारीको उत्कर्षकै बीच हामी दम्पती एकै पटक कोरोना संक्रमित भएको एक हप्ता भएको थियो । भाइरसले हाम्रो शरीरलाई बिस्तारै गलाउँदै लगेको थियो ।



घरबाट टाढा रहेका छोराछोरीको जिद्दीका कारण छातीको एक्स–रे गराउनैपर्ने भयो । तर जाने कहाँ ? संक्रमित भनेपछि छिमेक, टोल, समाज मात्र होइन, अस्पतालले पनि अछुतको व्यवहार गरिरहेको त्यो समयमा बल्लतल्ल पहुँचवालालाई भनसुन गरेर नयाँ बानेश्वरमा रहेको एभरेस्ट हस्पिटलमा समय लिन सकियो । जम्माजम्मी पन्ध्र मिनेटको बाटो । संक्रमितले ट्याक्सी चढेर जानुभन्दा बिस्तारै हिँडेरै जानु उचित लाग्यो ।

सडकछेउमा हुर्कंदै गरेका शमी र पीपलको छहारी लाग्दै र तिनले छोडेको शीतल हावाबाट अक्सिजन लिँदै सुस्तसुस्त हामी बूढाबूढी बबरमहलबाट अस्पताल पुग्यौं र त्यहाँको कोभिड इमर्जेन्सीमा गएर दुवैले छातीको एक्स–रे गरायौं । मेरो सामान्य रहे पनि बूढाको छातीमा इन्फेक्सन देखिएको भन्दै डाक्टरले जतिसक्दो छिटो जहाँको अस्पतालमा भए पनि भर्ना हुन भने । अघि भर्खरसम्म सामान्य रहेका हामी यो सुन्नासाथ लल्याकलुलुक भयौं । एकै छिनमा हामीलाई सास फेर्न पनि सकस हुन थाल्यो । घर त आउनु नै थियो । सुस्तसुस्त पाइला चाल्यौं । दुई–चार पाइला हिँडेपछि तिनै शमी र पीपलका रूखमुनि सुस्ताउँदै केही बेर लामोलामो सास तान्थ्यौं र फेरि पाइला बढाउँथ्यौं । जहाँजहाँ पीपलको रूख भेट्थ्यौं त्यहाँ फेरि त्यसरी नै उभिएर लामो सास तान्थ्यौं । यसो गर्दा हामीलाई सास फेर्न सहज पनि भएको थियो । त्यति बेला महसुस भयो, हाम्रा पुर्खाले किन ‘स्वर्ग जानु छ भने बाटाका छेउछाउमा सहस्र पीपल र वरका रूख रोप्नू’ भनेका रहेछन् ।

हाम्रा पुर्खाले स्वर्गको आशा देखाएरै भए पनि मानिसलाई यस्ता प्राणवायु दिने रूख रोप्न प्रेरित गरे । अर्कातिर, बटुवाहरूलाई थकान मेट्न शीतल छहारी उपलब्ध गराए । तर, पछिल्लो पुस्ता यसरी रूख रोप्नभन्दा पुर्खाले रोपेका तिनै रूख काटेर–मासेर विकासका नाममा विनाश निम्त्याउन लागिपरेको छ । सडक विस्तारका नाममा आज सहरका मात्र होइन, गाउँगाउँका गोरेटामा रहेका वर, पीपल र शमीका रूख काटिँदै छन् । वर्षौं लागेर हुर्किएका यस्ता रूख मासिएपछि फेरि ती सडकका छेउमा नयाँ रूख कहिले र कसले रोप्ने हो, थाहा छैन । रोपिए भने पनि ती रूखलाई संरक्षण गरेर हुर्कन कति वर्ष लाग्ने हो, त्यो पनि थाहा छैन । तर योचाहिँ पक्का छ, विकासका नाममा दिनहुँ रूख र हरियाली मासिँदै जाँदा वातावरण र जलवायुजन्य समस्या विकराल रूपमा निम्तिनेछ जसको असर देखिने क्रम सुरु भइसकेको छ ।

मानिस बाँच्नका लागि अक्सिजनको महत्त्व कति हुँदो रहेछ भन्ने त कोभिड महामारीमा अक्सिजन अभावले तड्पिँदै र छटपटिँदै प्राण त्याग्न विवशका परिवार र बल्लतल्ल प्राण बचाएर अस्पतालबाट घर फर्केकालाई सोधे थाहा हुन्छ ।

सडक विस्तारका क्रममा वर्षौंअघि उजाडिएका काठमाडौंका सडकपेटीहरूमा भर्खरभर्खर नयाँ रूखबिरुवाले जरा टेक्दै छन् । ढिलै सही, सडकका दायाँबायाँ रोपिएका वर, पीपल र शमीका बिरुवाले पालुवा छोडेर हरियाली र शीतलता दिने विश्वासमा खुसी हुँदै प्रायः माइतीघर, बबरमहल, बानेश्वर र तीनकुने डुलिरहने म जब केही दिनअघि सडकमा निस्कें, हुर्किंदै र मस्किँदै गरेका ती वर, पीपल र शमी लगायतका रूखका हाँगा काटिएर ठुट्टै पारिएको देखेर मेरो मनमा पलाउँदै गरेको खुसी एकाएक हरायो । कोरोनाले थकित र गलित भएर हिँड्दै गर्दा त्यही बाटामा सुस्ताउँदै प्राणवायु लिएका पीपलका सबै बोट ठुट्याइएका थिए । कस्तो दिमागले, कुन उद्देश्यले ठुट्याउन लगायो होला यी हुर्कंदै गरेका रूख ? सडकबीच हुर्किएका रूखहरूको फेदमा उम्रिएका झाङझाडी सफा गराउनु र सवारीसाधनलाई बाधा पुर्‍याउने हाँगा काट्नु त उचितै हो तर सडकपेटीमा वर्षौं लगाएर बल्लतल्ल हुर्केका रूखहरूले के पिरेका थिए र त्यसरी खुइल्याइएका होलान् ? आखिर ती रूखले हुर्केर आकाशतिरै ताक्ने हुन्, सडकमा तेर्सिने त होइनन् !

२०७७ को साउनमा भारतको एउटा अत्यन्त सुन्दर र हरियालीपूर्ण सहर चण्डिगढ घुम्ने अवसर मिलेको थियो । विभिन्न सेक्टरमा विभाजन गरेर विकास गरिएको त्यो सहरको प्रत्येक सडक रूखैरूखले ढाकिएको थियो । सडकका दुवैतिर झपक्क परेका विभिन्न किसिमका रूखहरूले सडकलाई शीतल बनाइरहेका थिए । साउनको त्यो गर्मीमा सडकमा निस्केर दिनभर पैदल हिँड्दा पनि अनुहारमा घाम नपर्ने त्यो हरित सौन्दर्यप्रति मोहित भइरहँदा आफ्नो देशका बन्दै गरेका र विस्तारित हुँदै गरेका सडक सम्झेर भविष्यमा यस्तै हरियालीको कल्पना गरें । काठमाडौंका सडकमा हुर्कंदै गरेका रूखहरूलाई सम्झें । सडकका दायाँबायाँ पुर्खाले हुर्काएका आँप, पीपल र वरका सयौं रूख मासेर भर्खरै बनाइसकिएको बुटवल–सुनौली सडक अनि विस्तारित हुने क्रममा रहेको भैरहवा–लुम्बिनी सडकलाई सम्झें र अनेक बोटबिरुवा रोपेर चण्डिगढजस्तै हरियालीले भरिपूर्ण बनाएको देख्ने कल्पना गरें ।

चण्डिगढ सहरका सडकलाई ढाकिरहेका रूखहरूले न कुनै सवारीसाधनलाई बाधा पुर्‍याइरहेका थिए न त पैदलयात्रुलाई नै । सडकहरू यति सफा कि रूखैरूखले ढाकिए पनि भुइँमा कुनै पात कुहिएर खात नलागेको ! रातभर झरेका पात बिहान उज्यालो नहुँदै सफा गरिसकिने रहेछ । सडकमा हिँड्दा यस्तो लाग्थ्यो कुनै निकुञ्जभित्र हिँडिरहेछौं । तर पनि सडक बिलकुल सफा ! न कतै कागजको टुक्रा भेटिने, न प्लास्टिकका झोला न चाउचाउ, सुर्ती र चक्लेटका खोल नै । न कसैले सडकमा खकारेर प्याच्च थुकेको देखियो न कतै प्रयोग गरेर फालेको मास्क नै । कुनै पनि समाज सफा र समृद्ध हुन त्यो समाजको कानुन, नीतिनियम र त्यसको संरक्षक मात्र होइन, त्यहाँका नागरिक पनि सभ्य र विवेकशील हुनुपर्ने रहेछ ।

‘नेपालको राजधानीका मानिस सभ्य बन्न सक्लान्–नसक्लान्; तिनले सडक र गल्लीमा पाल्तु कुकुरलाई डोर्‍याएर आची गराउँदै हिँड्न छोड्लान्–नछोड्लान्; फुटपाथमा हिँड्नेले खकारेर थुक्न छोड्लान्–नछोड्लान्; गाडीका झ्यालबाट सडकमा चाउचाउ, बिस्कुट र सुर्तीका खोल फाल्न र पिच्च थुक्न छाोड्लान्–नछोड्लान् तर काठमाडौंका मुख्य सडकपेटीमा हुर्कंदै गरेका वर, पीपल र शमीका रूखहरूले कुनै दिन चण्डिगढ सहरको झल्को त देलान् नि भनेर कल्पिने मेरो मन यति बेला असाध्यै निराश भएको छ । चण्डिगढ मात्र होइन, विश्वमा यस्ता कैयौं सहर छन् जसले रूखको महत्त्व बुझेका छन्, हरियालीको महत्त्व बुझेका छन् र आफ्ना सडकलाई हरियालीपूर्ण बनाएका छन् । धेरै टाढा नगएर चीनकै कुरा गरौं । चीनले हङकङको विकल्पका रूपमा सन् १९८० देखि स्थापित गरेको सेन्जेन सहरमा विकास गरेको हरियालीबारे नेपालका वातावरणविद् कत्तिको जानकार होलान् ? कसले देला ती रूख ठुट्याउन आदेश दिनेलाई सद्बुद्धि ?

प्रकाशित : चैत्र ८, २०७८ ०९:१३
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्

चुनावी तालमेलको विकल्पमा एमाले खुला

वाम गठबन्धन भने हुन नसक्ने दाबी, उम्मेदवार चयनमा ६ वटा मापदण्ड तय
बबिता शर्मा

काठमाडौँ — पाँचदलीय गठबन्धनविरुद्ध तीनै तहको निर्वाचनमा एक्लै भिडेर बहुमत हासिल गर्ने बताउँदै आएको एमालेले चुनावी तालमेलको विकल्प खुला राख्ने भएको छ । सोमबार बसेको पोलिटब्युरो बैठकमा एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले वाम गठबन्धन सम्भव नभए पनि आवश्यकताका आधारमा अन्य शक्तिसँग तालमेल हुन सक्ने बताएका छन् । 


बैठकमा पोलिटब्युरो सदस्यहरूले वाम गठबन्धन र चुनावी तालमेलबारे पार्टीको नीतिबारे धारणा माग गरेपछि अध्यक्ष ओलीले वाम गठबन्धन हुन नसक्ने तर आवश्यकताका आधारमा तालमेल हुन सक्ने बताएका हुन् । ‘स्थानीय निर्वाचनमा आवश्यकताअनुसार जुनसुकै दलसँग पनि तालमेल हुन सक्छ तर वाम गठबन्धन हुँदैन,’ ओलीको भनाइ उद्धृत गर्दै पोलिटब्युरो सदस्य महेश बस्नेतले भने । पछिल्लो समय एमालेको माओवादी केन्द्र र एकीकृत समाजवादीसँग तिक्ततापूर्ण सम्बन्ध छ । मोहनविक्रम सिंह नेतृत्वको नेकपा मसालले भने एमालेसँग चुनावी तालमेल गर्ने निर्णय यसअघि नै गरिसकेको छ ।

बैठकमा स्थायी कमिटी सदस्य घनश्याम भुसाल र रघु पन्तले कम्युनिस्ट पार्टीहरूबीच गठबन्धन र एकता हुनुपर्ने प्रस्ताव गरेपछि ओलीले त्यसको जवाफ दिएका थिए । भुसालले भने आसन्न निर्वाचनमा वामपन्थीको जित सुनिश्चित गर्न पनि एकता आवश्यक भएको बताएका थिए । ‘वाम गठबन्धनको नाममा प्रचण्ड र माधव नेपाललाई साथ र हात दिएर हिँड्न सकिन्न,’ अध्यक्ष ओलीको भनाइ उद्धृत गर्दै बस्नेतले भने, ‘पार्टी फुटाउने, १९ बुँदे आरोप लगाउने, अध्यक्षलाई कारबाही गर्ने, कम्युनिस्ट पार्टीको सरकार ढाल्नेहरू नाम वामपन्थी, काम कांग्रेसपन्थीहरूसँग एकता सम्भव छैन । बरु कार्यकर्तालाई पार्टीमा प्रवेश गराउने र उचित भूमिका, जिम्मेवारी दिएर जान सकिन्छ ।’

भुसाल र पन्तको प्रस्तावको विपक्षमा बोलेका बस्नेतसहित कर्ण थापा, हिक्मत कार्कीलगायत नेताहरूले गत निर्वाचनमा गरिएको वाम गठबन्धन प्रत्युपादक भएको र अहिले पार्टी बलियो अवस्थामा रहेकाले यसबारे सोच्नु नपर्ने बताएका थिए । त्यसबाहेक अन्य केही नेताले स्थानीय तहमा आवश्यकताका आधारमा तालमेलको ढोका भने खुला राख्न सुझाव दिएका थिए । ‘स्थानीय आवश्यकताका आधारमा चुनावी तालमेल हुन सक्छ तर त्यसबारे पनि केन्द्रीय कमिटी बैठकमा छलफल गर्ने निर्णय भएको छ,’ बस्नेतले भने ।

उपमहासचिव पृथ्वीसुब्बा गुरुङले पनि आवश्यकताका आधारमा अन्य दलसँग चुनावी तालमेल हुने बताए । ‘अहिले नै हामीले निर्णय गरिसकेका छैनौं तर स्थानीय तहका उम्मेदवारको जित्ने सम्भावना, अन्य पार्टीका उम्मेदवारको अवस्थालगायत विषय हेरेर सहकार्य वा तालमेल हुन सक्छ,’ उनले भने, ‘तर वाम एकता गर्ने निर्णय गरेर चुनावी तालमेल गरौं भनेर जाँदैनौं ।’ गुरुङले एमाले एकल शक्तिसाथ चुनावमा जाने बताए । ‘हामी आफ्नो शक्तिमा विश्वास गर्छौं, सबै स्थानीय तहमा एकल बहुमतका साथ सरकार निर्माण गर्ने कुरामा लाग्छौं,’ उनले भने ।

बैठकमा ओलीले कलात्मक ढंगले निर्वाचन सार्ने प्रयास भइरहेको बताएका थिए । निर्वाचन आयोगका गतिविधि र त्यसमा सत्तारूढ गठबन्धनको संलग्नतालाई ध्यानपूर्वक नियाल्नुपर्ने ओलीको भनाइ छ । ‘अझै पनि निर्वाचन सार्ने, नगराउने, पर धकेल्ने तयारी भइरहेको छ, त्यो पनि कलात्मक ढंगले भइरहेको छ, अरू आयुक्तहरूको नियुक्ति बदर गराउने हो भने दुई जनाले मात्रै गर्न सकिन्छ कि सकिँदैन भन्ने छलफल भइरहेको छ,’ ओलीको दाबी थियो ।

ओलीले निर्वाचन आयोगले मतपत्रको रङ हरियो राखेकामा पनि आपत्ति जनाएका छन् । उनले सत्तारूढ गठबन्धनसँग परामर्श गरेर आयोगले ‘रूख’ को जस्तै मतपत्रको रङ राख्न खोजेको बताए । ‘सत्ता गठबन्धनसँग परामर्श गरेर हरियो, नीलो राख्नुपर्ने ? अहिलेसम्म रङको कारणले चुनाव चिह्न चिनिएन भन्ने कुनै मतदाताबाट प्रश्न आयो ? रङ बदलेर हरियो किन राख्नुपर्‍यो ? सकेदेखि अरू पनि हरियो बनाउँछन् होला । सूर्य कसरी हरियो हुन्छ ?’ उनले भने । यतिबेला निर्वाचन आयोग स्पष्ट रूपमा एमालेविरोधी बनेको आरोप ओलीको थियो । ‘यस पटक हामी मतपेटिका आँखाबाट ओझेल हुन दिन्नौं, हाम्रो आँखाअगाडि मत हालिनुपर्छ । हाम्रो आँखाअगाडि मतपेटिकाको सुरक्षा गर्नुपर्छ र हाम्रो आँखाअगाडि मतगणना हुनुपर्छ,’ उनले भने ।

स्थानीय तह निर्वाचनका लागि उम्मेदवार चयनको विधिमा एमालेले छलफल थालेको छ । यसअघि चैत १ मा बसेको एमालेको सचिवालय बैठकले स्थानीय चुनावका लागि प्रारम्भिक योजना र रणनीति तय गरेको थियो । त्यसलाई सोमबारको पोलिटब्युरो बैठकले केही परिमार्जन गरेको उपमहासचिव गुरुङले बताए । उनका अनुसार वडाध्यक्ष र सदस्यहरूको उम्मेदवारको सिफारिस वडा कमिटीले गर्ने र त्यसको निर्णय पालिका कमिटीले गर्नेछ । उनका अनुसार गाउँपालिकाको अध्यक्ष र उपाध्यक्षको उम्मेदवारको सिफारिस जिल्ला कमिटीले गर्ने र निर्णय प्रदेश कमिटीले गर्ने भएको छ । नगरपालिकाका मेयर–उपमेयरका उम्मेदवारको निर्णय पनि प्रदेश कमिटीले गर्नेछ । महानगर/उपमहानगरपालिका मेयर र उपमेयरका उम्मेदवारको सिफारिस प्रदेश कमिटीले गर्ने र निर्णय केन्द्रीय कमिटीले गर्ने भएको छ ।

गुरुङका अनुसार एमालेले उम्मेदवार चयनका लागि ६ वटा मापदण्ड तय गरेको छ । जसअनुसार हालका जनप्रतिनिधिको कामको मूल्यांकन, कार्यक्षमता, विकास र सुशासनप्रतिको दृष्टिकोण, उसको लोकप्रियता र चुनावमा विजयको सुनिश्चिततालाई मापदण्ड बनाएको छ । यसबाहेक पार्टीद्वारा सञ्चालित आन्दोलनमा उसले पुर्‍याएको योगदान र पार्टीप्रतिको निष्ठाका साथै संवैधानिक व्यवस्थाअनुसार समावेशी र सन्तुलनलाई पनि ध्यान दिएर उम्मेदवार चयन गर्ने उपमहासचिव गुरुङले बताए । उनका अनुसार एमालेले केन्द्रीय कमिटीका तर्फबाट पार्टी स्थापना दिवसका दिन (९ वैशाख) स्थानीय तहको निर्वाचनलाई घोषणापत्र जारी गर्ने भएको छ । सोही दिन ७ सय ५३ पालिकाहरूमा चुनावी प्रतिबद्धतापत्र पनि जारी गर्ने गुरुङले बताए ।

प्रकाशित : चैत्र ८, २०७८ ०९:११
पूरा पढ्नुहोस्
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
×