बालबालिकालाई नबुझ्ने हामी
लगभग बाइस वर्षअघि म विद्यालयमै छँदा, शौचालयमा एक विद्यार्थीले ज्यान गुमाउनुपरेको घटनाले समाज नै स्तब्ध थियो । सामान्य गल्तीका कारण शिक्षकले तिनलाई शौचालयमा थुनेका थिए, पछि निकाल्न बिर्सिए । संयोगले दसैं बिदा सुरु हुनुभन्दा अघिल्लो दिन थियो त्यो । त्यस बालकले गृहकार्य नगरेको, कक्षाकोठामा चकचक गरेको वा हदै भए साथीसँग झगडा गरेको न थियो होला ! तर यसका लागि उसलाई त्यति कठोर सजाय दिइयो ।
बालबालिकालाई कुटेर मात्र तह लगाउन वा पढाउन सकिन्छ भन्ने मानसिकता थियो, त्यति बेला । अहिले यस्तो मानसिकतामा निकै परिवर्तन आइसक्यो, बालबालिकालाई कुटपिट गरे कानुन अनुसार सजाएको भागीदार हुनुपर्छ । तैपनि यस्ता घटना रोकिएका छैनन् । सानै गल्तीका कारण बालबालिकाका आँखा फुटेका, हात भाँचिएका, नीलडाम बोकेर घर फर्किएका र कतिपयले त ज्यानै गुमाउनुपरेका समाचार बारम्बार आइरहन्छन् । आफ्नो हक तथा अधिकारबाट बालबालिका वञ्चित छन् ।
केही महिनाअघि म एक आफन्तकहाँ गएकी थिएँ । ती आफन्तको छोरो पढ्नमा एकदमै अब्बल छ । म त्यहाँ पुग्दा जहिल्यै उसको हातमा पुस्तक हुने गर्थ्यो । त्यो दिन पनि ऊ पढिरहेकै थियो । हामी उसको छेउमै गफ गरिरहेका थियौं । त्यति नै बेला बाबुको मोबाइल बज्यो, फोन उठाउनासाथ उतापट्टिबाट हामीले समेत सुन्ने गरी गाली बर्सियो, बाबुले कसैको ज्यानै लिएजसरी । हेर्दाहेर्दै बाबु नीलोकालो भयो । फोन राखेपछि हामीले कसको हो, किन त्यसरी गाली गरेको भनेर सोध्यौं । बाबुले फोनमा कराउने दिदी कलेज प्रशासनकी भएको र कक्षाकोठामा हल्ला गरेकाले गाली गरेको बतायो । उसको कुरा सुनेर हामी छक्कै पर्यों । त्यति गल्तीका लागि त्यति धेरै गाली ? ती दिदीले बाबुकै भलाइका लागि गाली गरेकी भए पनि उनको तरिका सही थिएन । पहिले अभिभावकसँग उसलाई कसरी सम्झाउन सकिन्छ भनेर छलफल गर्नुपर्थ्यो । सीधै त्यसरी कराउँदा उसको मानसिक अवस्था कस्तो भयो होला ? फेरि बाबुको परीक्षा पनि चलिरहेको थियो ।
मान्छेकै अगाडि सानालाई सम्झाएजस्तो गरी गाली गर्ने ठूलाहरू हाम्रो पालामा पनि थिए, अहिले पनि छन् । यस्तो गर्नाले बालबालिका ठूलासित हमेसा डराइरहने र कुलततिर लाग्ने सम्भावना अधिक हुन्छ । हामीले सानाको हरेक गल्तीमा अनावश्यक गाली मात्रै गर्न थाल्यौं भने तिनले आफ्नो कुरा खुलेर राख्न सक्दैनन् । अझ कतिपय अवस्थामा त परिवार वा आफूवरिपरिका ठूला व्यक्तिहरूलाई शत्रु नै ठान्छन् । यस्तो भएपछि बालबालिकाले अभिभावक वा शिक्षकहरूलाई भन्नैपर्ने कुरा पनि भन्न सक्दैनन् । तब भित्रभित्रै बालबालिका कुण्ठित हुन पुग्छन् । यसले बालबालिकालाई अपराधतिर पनि धकेल्न सक्छ । बालबालिकाले सोच्नै नसक्ने अपराध गरेका हामीले बेलाबेला देखे–सुनेका छौं, त्यसको पछाडिका कारण खोतल्यो भने बालबालिकालाई गाली गर्नु मुख्य कारकका रूपमा देखा पर्छ । माया नगर्नु, अभिभावकले पर्याप्त समय दिन नसक्नु तथा कुराहरू नसुनिदिनु पनि त्यस्ता कारक हुन् ।
दुई वर्षअघि ललितपुरमा एक बालकले आत्महत्या गरे । आत्महत्या गर्नुपूर्व उनले नोटमा लेखेका रहेछन्, ‘मलाई बुबाआमाले माया नै गर्नुहुन्न, सानो गल्तीका लागि पिटिरहनुहुन्छ, गाली गर्नुहुन्छ । मलाईभन्दा धेरै भाइलाई माया गर्नुहुन्छ । त्यही भएर मलाई बाँच्नै मन लागेन ।’ यसबाटै बुझ्न सकिन्छ, बालबालिका कति संवेदनशील हुन्छन् भनेर । हामीलाई सानो लाग्ने कुरालाई उनीहरूले कसरी लिइरहेका हुन्छन् भन्ने बुझ्नु आवश्यक छ । हामी बालबालिकाका अगाडि एकदमै संयम बन्नुपर्छ, उनीहरूको अनुसार सोच्ने प्रयास गर्नुपर्छ । सानो गल्ती गर्दैमा बालबालिकालाई सजाय दिन तम्सिहाल्नु हुन्न ।
गल्ती बालबालिकाले भन्दा ठूला व्यक्तिहरूले नै धेरै गर्ने गर्छन् । तर, सानाका गल्ती ठूलाले चाँडै देख्छन् अनि सजाय पनि दिइहाल्छन् । यसो गर्दा बालबालिकालाई कस्तो मानसिक असर पर्छ भन्ने हेक्का हामीमा हुँदैन । केही गल्ती गरिहाले भने बालबालिकालाई ‘तिमी त यस्तो ज्ञानी मान्छे, यस्तो गर्नु हुन्न नि !’ भनेर मायाले सम्झाउनुपर्छ । एकोहोरो गल्ती मात्र देखाएर खेद्न थालियो भने कुनै अप्रिय घटना नहोला भन्न सकिन्न । गल्ती कस्तो प्रकारको हो बुझेर त्यही अनुसार बालबालिकाले बुझ्ने भाषमा कुरा गर्नुपर्छ, उनीहरूका कुरा पनि सुन्नुपर्छ ।
प्रकाशित : माघ २५, २०७८ ०७:४०
