महामारी निरन्तर छ, सतर्क रहौं

यीमध्ये केही पनि प्रस्तुत गर्न नसकेकैले सम्भवतः अमेरिकी जनताले तत्कालीन राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पलाई अस्वीकार गरिदिएको उल्लेख गर्दै उनी लेख्छन्, ‘तर यस्ता लोकरञ्जकवादीहरू बहानाबाजी र विषयान्तर गर्नचाहिँ माहिर हुन्छन् ।’ महामारीमा ट्रम्प, भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीलगायतका विश्वका अरू लोकरञ्जक शासकहरूको कुशासनबारे चर्चा गरेका उनले नेपालबारे त लेखेका छैनन्, तर यसबीचमा हामीलाई पनि यहाँ ‘बेसार, तातोपानी र हिमालको हावाको झोंका’ ले कति उल्टो हिर्काइरह्यो, सबै जगजाहेरै छ ।

अहिले नै हेरौं न— हामी कति अनिश्चित, अन्योलग्रस्त र भयपूर्ण अवस्थामा छौं । सरकारले दुई महिनादेखि जारी निषेधाज्ञालाई केही खुकुलो बनाएको छ, अझै बनाउँदै पनि छ । सार्वजनिक स्थलहरूमा मानिसहरूको चहलपहल बढ्दो छ, भीडभाड बाक्लिँदो छ । करिब साढे सात लाखलाई मात्रै दुवै मात्रा र २५ लाखलाई पहिलो मात्रा खोप लगाएको सरकारले अरू जनतालाई कहिले खोप लगाउँछ केही थाहा छैन । सायद सरकारलाई पनि थाहा छैन, ऊ आफ्ना नागरिकहरूलाई कहिले खोप लगाउँदै छ ? राष्ट्रपतिको खोप कूटनीतिको उपलब्धि के भयो र स्वास्थ्य मन्त्रालयले विभिन्न उत्पादक मुलुकहरूसित सुरु गरेको भनिएको खोप खरिद प्रक्रिया कहाँ पुग्यो, कुनै ठोस जानकारी सार्वजनिक गरिएको छैन । सायद केही प्रगति पनि भएको छैन । बरु महामारीका माझै पनि स्वास्थ्य मन्त्रालयको राजनीतिक नेतृत्व भने बाघचालको गोटीभन्दा पनि छिटोछिटो परिवर्तन भैरह्यो । पछिल्लो मन्त्रिपरिषद् विस्तारलाई कार्यान्वयन नगर्न सर्वोच्च अदालतले आदेश दिएसँगै अहिले त मन्त्रालय नै नेतृत्वविहीनजस्तै छ । यसै पनि कर्मचारीको प्रशासनको एउटा सीमा हुन्छ, त्यसमाथि यो पनि बहाना बनिदिएको छ ।

निषेधाज्ञा खुकुलिएसँगै यतिबेला महामारी फेरि अर्को उत्कर्षतर्फ उन्मुख हुने त होइन भन्ने चिन्ता सर्वत्र छ, जो जायज पनि छ । यसको मतलब निषेधाज्ञा कसिरहनुपर्थ्यो भन्ने बिलकुल होइन । रोजीरोटीका निम्ति उपायहीन नागरिकलाई यही दुई महिना पनि ज्यादै कष्टकर भैसक्यो । त्यसैले यसलाई खुलाउँदै लैजानुको विकल्प छैन । तर, नागरिकहरू लामो अवधि घरभित्र बस्दा पनि सरकारले संक्रमणको साङ्लो तोड्न गर्नैपर्ने कार्य नगरेकाले कायम रहेको जोखिमलाई भने भुल्न मिल्दैन । सरकारले रोग प्रतिरोधक खोप नल्याएकाले र निषेधाज्ञा लगाउँदासमेत संक्रमण दर उल्लेख्य ओराल्न नसकेकाले नागरिकहरू आफैं जोगिनुको विकल्प छैन । त्यसका निम्ति घरबाहिर निस्कँदा मास्क पहिरिने, भीडभाडमा नजाने, एकअर्काबीच भौतिक दूरी कायम गर्ने नियमको अनिर्वाय पालना गर्नुपर्छ । सरकारले पनि सार्वजनिक स्थलहरूमा जनस्वास्थ्यका यी मापदण्डहरू पालना भए–नभएको अनुगमन गर्नुपर्छ ।

किनभने जोखिम अझै निकै छ । मुलुकमा ५० हजार हाराहारी सक्रिय संक्रमित अहिले पनि छन्, जुन निषेधाज्ञा सुरु गर्दाको भन्दा डेढ गुणा बढी हो । १७ जिल्लामा हजारभन्दा बढी सक्रिय संक्रमित छन् । देशभर दैनिक २ हजारभन्दा बढी नयाँ संक्रमित थपिइरहेका छन् । परीक्षण गराउनेमध्ये संक्रमण पाइने दर २० प्रतिशतबाट ओर्लिन सकेको छैन, डरलाग्दो यथार्थ नै यही छ । भारतमा यो दर दुई सातादेखि ५ प्रतिशतभन्दा तल हुँदा पनि विज्ञहरू भनिरहेका छन्— कोभिडको दोस्रो लहर अन्त्य हुन अझै समय लाग्छ । त्यसैले निषेधाज्ञा खुकुलिँदै गर्दा हामीले बढीभन्दा बढी सावधानी अपनाउन जरुरी छ । फेरि यतिबेला नेपालमा कोरोना भाइरसको ‘डेल्टा’ भेरिएन्टको विकसित रूप ‘ए वाई १’ अर्थात् ‘डेल्टा प्लस’ पनि फेला परेको छ । ज्यादै कम नागरिकले मात्र खोप लगाएकाले मुलुकमा भाइरस उत्परिर्वतन सहज सम्भव भई संक्रमणको फैलावट पनि बढी हुन सक्ने चिन्ता विज्ञहरूको छ । तसर्थ, आफ्ना गतिविधिप्रति हर नागरिक सतर्क रहन अत्यावश्यक छ ।

यसैबेला विपक्षी दलहरूले सार्वजनिक प्रदर्शन सुरु गर्न खोज्दै छन्, त्यो अर्को गल्ती हुनेछ । अहिले सरकार, विपक्षी र नागरिक सबैको सचेतताको खाँचो छ । सरकारको अलोकतान्त्रिक र गैरजिम्मेवार प्रवृत्तिको विरोध गर्नु विपक्षीहरूको धर्म तथा दायित्व पनि हो । तर विरोधका कार्यक्रम गर्दा महामारीको मारलाई भने कदापि भुल्नु हुँदैन । सरकारमा बस्नेहरू गैरजिम्मेवार भए भन्दैमा उनीहरूलाई जिम्मेवारीको पाठ पढाउन चाहनेहरू पनि अर्को तवरमा उसैगरी गैरजिम्मेवार बन्न सुहाउँदैन । कसैले पनि बिर्सनु हुँदैन— कोरोनाको दोस्रो लहर उर्लिनुमा त्यसअघि सहर–सडकमा प्रदर्शित सत्तापक्षको ‘पञ्चर्‍याली’ र विपक्षीहरूको विरोध कार्यक्रम पनि उत्तिकै जिम्मेवार छन् । त्यसमाथि जात्रा–मेला त भैहाले । यो यथार्थलाई महसुस गर्दै मुलुक पूर्ण रूपमा खोपबाट सुरक्षित नहुन्जेलसम्म व्यक्तिगत दूरी कायम नराखी गरिने ठूला भीडभाडपूर्ण कार्यक्रमहरू जोकोहीले त्याग्नैपर्छ । गैरउत्तरदायी सरकारको अवश्य पनि विरोध गर्नुपर्छ, तर त्यही नाममा फेरि महामारी नै फैल्याएर उनै सर्वसाधारणको जीवनलाई जोखिममा धकेल्नु हुँदैन । विरोधको स्वरूपलाई महामारीअनुकूल रचनात्मक बनाउन सक्नुपर्छ । र, आम नागरिकले आफ्नो दैनिक जीवनयापनका क्रममा पनि स्वास्थ्य मापदण्ड पालनमा अलिकति पनि हेलचेक्य्राइँ गर्नु हुँदैन— सरकार सम्पूर्ण रूपमा जिम्मेवार नहुँदा सर्वसाधारणले आफूलाई जोगाउने एकल सूत्र यही नै हो ।