पैसा भएको भए त विषको सट्टा खानै किनेर खान्थे नि !

भीडको बीचमा चार जनाले बोकेको स्ट्रेचरमा अधबैंसे पुरुष थिए ।

‘ल–ल, यहाँ बेडमा छिटो राख्नुस् त !’

हतारहतार स्ट्रेचरबाट अधबैंसे पुरुषलाई निकाली आकस्मिक कक्षको बेडमा सुताइयो । बोकेर ल्याउने चार जनासँगै केही महिला–पुरुष पनि थिए । धुलिखेल अस्पतालको आकस्मिक कक्ष सानै थियो । आकस्मिक कक्षकी सिस्टरले बिरामीका दुई सहयोगीबाहेक अरूलाई बाहिरै बस्न अनुरोध गरिन् ।

ड्युटी डाक्टरले छिट्टै बिरामीको जाँच सुरु गरे । बिरामीको नाडी छाम्दै, आँखा र जिब्रो हेर्दै सहयोगीलाई सोधे, ‘के विष खाएको ?’

‘खै, हामीले थाहा पाएनौं । जहानलाई थाहा होला ।’ एक सहयोगीले भने ।

‘खै, यहाँ आउनू त भाउजू । उहाँले के खानुभएको, डाक्टर सा’बलाई भन्दिनू त !’ अर्का सहयोगीले बिरामीकी श्रीमतीतिर हेर्दै भने ।

‘आलुको कीरा मार्ने औषधि, हजुर !’ रुन्चे स्वरमा श्रीमतीले भनिन् ।

बिरामी जाँच्दै डाक्टरले फेरि सोधे, ‘बट्टा ल्याउनुभएको छ ?’

‘मेटासिड होला, सर !’ एक सहयोगी बोले ।

‘ठीक छ । हामी यहाँ उपचार गर्छौं । तपाईंहरू बाहिर बस्नुस् है !’ डाक्टरले भने ।

कीरा मार्ने औषधिमा प्रायः अर्गानोफोस्फोरस बारीमा प्रयोग हुन्थ्यो । त्यही औषधि खाएर अर्धचेत भएकाहरूलाई अस्पताल ल्याइपुर्‍याउनु नियमितजस्तै हुन्थ्यो । सो बिरामीको जाँच गर्दा त्यही किसिमको कीरा मार्ने औषधिको असर देखिएको हुनाले तदनुसार नै उपचार थालियो । आकस्मिक कक्षकी सिस्टर र डाक्टरले बिरामीको नाकबाट पाइप हाले, हातको नसाबाट क्यानुला हालेर औषधि दिए, ईसीजी जोडे, लुगा सबै फेरिदिए । यत्ति गर्नुअघि आफैंले पनि गाउन, मास्क, ग्लोभ्स लगाएका थिए ।

सबै आकस्मिक उपचार भैसकेपछि बिरामीलाई आईसीयूतिर पठाउन लागियो । सिस्टरले आकस्मिक उपचारपछि नाम दर्ता, क्यानुला, नाकबाट हाल्ने पाइप, सलाइन र केही औषधिको शुल्क गरी ७०० रुपैयाँजतिको बिल तिरेर आउन सहयोगीहरूलाई अनुरोध गरिन् । तर सहयोगीहरू ‘हामी त छिमेकी मात्र हौं, यहाँसम्म ल्याउन सहयोग गर्‍यौं, हामीसँग पैसा छैन’ भन्दै दायाँ–बायाँ लागे । बेलुकाको समय ।

‘गाडी पाइँदैन, जाऔं’ भन्दै चार–पाँच जना फर्के ।

‘डाक्टर, उहाँहरू त छिमेकी मात्र, अनि पैसा पनि छैन रे ! के गर्ने ?’ सिस्टरले डाक्टरलाई सोधिन् ।

डाक्टरले अलि छरपस्ट भैसकेको भीडमा गएर भने, ‘अनि उपचार गर्न शुल्क तिर्नुपर्छ त !’

‘हामी त तिर्न सक्दैनौं । जहानलाई सोध्नू न !’

बिरामीकी श्रीमती आकस्मिक कक्षबाहिरै भुइँमा थचक्क बसेर रोइराखेकी थिइन् । अरू छिमेकीहरू त्यति भन्दै रोइराखेकी ती महिलासँग बिदा मागेर हिँडे । हेर्दाहेर्दै सबै गए ।

‘दिदी, यो उपचारको पैसा तिरेर आउनुपर्ने !’ भनूँ–नभनूँ, दोमन हुँदै भने डाक्टरले ।

केही जवाफ आएन ।

एक छिन सिस्टर र डाक्टर अरू चाँजोपाँजो मिलाउनपट्टि लागे । अस्पतालको नियमअनुसार शुल्क तिर्नुपर्ने । भर्ना गर्दा केही धरौटी ।

अँध्यारो भैसकेको थियो । सबै गाउँले फर्किसकेका थिए । बिरामीकी श्रीमती एक्लै । रोएर थाकेको अनुहार, घरमै लगाइराखेका फरिया, ब्लाउज र चप्पल । बालुवा गाविसकी बासिन्दा । अरूको खेती कमाइ खाने ।

बिरामी भर्ना गर्न डाक्टरले एकपटक फेरि अनुरोध गरे ।

‘दिदी, उहाँलाई भर्ना गर्नुपर्‍यो । अघिको पनि पैसा तिरेर आउनुस् न !’ उत्तर आएन ।

‘के गर्ने, दिदी ?’ फेरि सोधे ।

उनले रुँदै भनिन्, ‘मसँग पैसा छैन । पैसा भएको भए त हामीले खानै किनेर खान्थ्यौं नि ! मेरो श्रीमान्ले विष किन खानुहुन्थ्यो र ?’

डाक्टर किंकर्तव्यविमूढ भए । टोलाए ।

‘घरमा लालाबालाले के गरे होलान् ! के खाए होलान् !’

रोएर टुक्रिएको आवाज निस्क्यो । सायद मनको पीडा छुट्यो । डाक्टरलाई सुनाउन बोलेकी थिइनन् उनले ।

डाक्टरसँग बोल्ने शब्द थिएन । कुनामा गएर कसैले नदेख्ने गरी दुई थोपा आँसु पुछे । आएर सिस्टरलाई भने, ‘अहिले सबै यहीँबाटै गरिदिनू । भोलि म प्रशासनमा भनेर च्यारिटी गराउँछु ।’

बिरामी आईसीयूमा भर्ना भए ।

‘लौ दिदी, अहिले तपाईं खाना खाएर आउनू,’ डाक्टरले केही रुपैयाँ ती महिलाको हातमा राखिदिँदै भने, ‘बिरामीको उपचार हामी गरिदिऔंला ।’

बिरामी सातौं दिन सकुशल अस्पतालबाट बिदा भए ।

मेरा सहकर्मी चिकित्सकको यो अनुभव २०६१ सालतिरको हो । यस्तै मिल्दाजुल्दा घटना अरू थुप्रै मित्रले पनि बेहोर्दै आएका थिए, त्यस बेला ।

धेरैजसो बिरामी गाउँठाउँबाट आउने । सबैसँग पुग्दो पैसा हुँदैन । धेरैजसोको उपचार खर्च जोहो गर्ने बानी पनि हुँदैन । खाने, लाउने, केटाकेटी पढाउने, घरखर्च चलाउने नै अधिकांशको मुख्य ध्याउन्न हुन्छ । केही बचत गर्नेहरूलाई त्यति गाह्रो नहुने । गाह्रो हुनेले सरसापटी, ऋण काढेर चलाउनुपर्ने ।

धुलिखेल अस्पतालमा शुल्क तिर्नुपरे पनि सर्वसाधारणको पहुँच होस् भन्ने उद्देश्यले त्यो थोरै थियो । तिर्नै नसक्नेलाई निःशुल्क पनि हुन्थ्यो । तर सञ्चालन खर्च आफैं जुटाउनुपर्ने संस्थाहरूका लागि चिकित्सा सेवाको विस्तार र निरन्तरतामा चुनौती पनि थियो, छ ।

संसारमै चिकित्सा सेवामा विविधता र विशिष्टतासँगै सेवाशुल्क पनि महँगो हुँदै जाँदा सर्वसाधारणको पहुँचमा जटिलता थपिँदै गएको महसुस हुन्छ । यस्तै परिवेशमा स्वास्थ्य सेवा बिमाको आवश्यकता धेरै महसुस हुन्थ्यो ।

अहिले, केही वर्षदेखि स्वास्थ्य बिमा सुरु भएको छ । गरिब, न्यून आय भएका जनतालाई लक्षित गरिएको यो बिमा धेरै जिल्लामा लागू भएको छ ।

अचेल धुलिखेल अस्पताल आउने ग्रामीण तथा सहरी भेगका अधिकांश जनताको स्वास्थ्य बिमा गरिएको छ । स्वास्थ्यकर्मी तथा अस्पतालका साथीहरू सुनाउँछन्— अहिले आकस्मिक कक्षमा ल्याइएका बिरामीलाई आवश्यकताअनुसार सीटी स्क्यान गर्न पैसा छ कि छैन भनेर सोध्नुपर्दैन, आईसीयूमा राख्न डिपोजिट माग्नुपर्दैन, बिमाकै कागजबाट सहज भएको छ ।

यो सेवालाई अझ विस्तार र समयानुसार परिमार्जन गर्न अनि सबै अस्पतालमा उपलब्ध गराउन सक्यौं भने स्वास्थ्य सेवा सबैको पहुँचमा हुन्छ । सबैले आवश्यकताअनुसार उपचार पाउँछन् । कोही बिरामीले फलानो अस्पताल पुग्न पाए हुन्थ्यो कि भन्नुपर्ने पनि नहुन सक्छ ।