कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
२१.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५३

व्यवस्थापन सुध्रिए अपेक्षित परिणाम

योग्य, दक्ष र क्षमतावान् व्यक्तिको पहिचान गरी निजको ज्ञान, सीप र क्षमताबमोजिम उपयुक्त कार्य जिम्मेवारी दिन नसक्नु नै अधिकांश संगठनको प्रमुख चुनौती बनेको छ ।
सम्झना शर्मा

योग्य, दक्ष, क्षमतावान् कर्मचारीले आफ्नो आकांक्षा र संगठनको उद्देश्यबीच तादात्म्य राख्दै संगठनको विकास, विस्तार र संगठनप्रतिको जनविश्वास बढोत्तरी गरी सेवाप्रवाहलाई चुस्तदुरुस्त पार्न मुख्य भूमिका खेलेका हुन्छन् ।

व्यवस्थापन सुध्रिए अपेक्षित परिणाम

अर्कातिर, दलीय राग भएका, विभिन्न छिद्रको प्रयोग गरी संगठनमा छिरेका र जुनसुकै तवरबाट व्यवस्थापनलाई अनेक प्रलोभनमा पारी आफ्नो स्वार्थपूर्तिका लागि कुनै कसर बाँकी नराखेकाहरूले सधैं संगठनको विकासमा व्यवधान खडा गरेका हुन्छन् । नेतृत्ववरिपरि झुम्मिएर सधैं आफूलाई अग्रणी स्थानमा राख्ने, स्वार्थप्रेरित गतिविधि गर्न उक्साउने, आवश्यक पर्दा थर्काउने र पछि फेरि लोलोपोतो मिलाउने व्यक्तिहरू प्रायः संगठनमा हुन्छन् । यस्तो परिवेशले राम्रा नीति, योजना र कार्यक्रमहरू कागजमै सीमित बन्दा र समयोचित अनुगमन र मूल्यांकन पनि हुन नसक्दा अधिकांश संगठनको कार्यसम्पादनमा असर पर्ने गरेको छ । नेतृत्व र व्यवस्थापकले व्यक्तिगत स्वार्थप्रेरित झुन्डहरूको यथासमय पहिचान नगर्दा संगठनको सेवाप्रवाह खस्किई जनविश्वास संकटमा पर्ने जोखिम बढ्दो छ ।

जबसम्म कर्मचारीको ज्ञान, सीप, क्षमता, योग्यता र दक्षताको पहिचान गरी उपयुक्त व्यक्तिलाई उपयुक्त पदमा पदस्थापन गरिँदैन, तबसम्म जतिसुकै सुधारका नीतिहरू तय गरे पनि संगठनको जीवनमा तात्त्विक सुधार हुनै सक्दैन । योग्य, दक्ष र क्षमतावान् व्यक्तिको पहिचान गरी निजको ज्ञान, सीप र क्षमताबमोजिम उपयुक्त कार्य जिम्मेवारी दिन नसक्नु नै अधिकांश संगठनको प्रमुख चुनौती बनेको छ । योग्यताको सम्मान नहुँदा कनिष्ठबाट वरिष्ठहरू डोमिनेट हुने, व्यवस्थापनले पनि स्वार्थप्रेरित तिनै झुन्डहरूको फाइदाका लागि अनावश्यक पद सिर्जना गर्ने, कतिपय अवस्थामा पदहरू खाली रहेको यथार्थ आफूप्रतिकूल अवस्थामा लुकाउने र अनुकूल अवस्थामा मात्र देखाउने, कानुनका छिद्रहरूको अपव्याख्या गरी आन्तरिक नियम संशोधन र परिमार्जन गरी तिनै व्यक्तिलाई सेवामा स्थापित गर्ने कामहरू हुन्छन् । यसले गर्दा संगठनको लक्ष्य एकातिर र कामकारबाही अर्कोतिर हुने जोखिम बढ्छ । यस्ता गतिविधिबाट केही व्यक्तिलाई फाइदा त होला तर कालान्तरमा संगठनको गतिशीलतामा ह्रास आउँछ । तसर्थ नेतृत्व संगठनमा आइपर्ने समस्याको समाधानमा सर्वमान्य सिद्धान्त अवलम्बन गर्नमा चुक्नु हुँदैन ।

भनिन्छ, अनुभव सिकाइको महत्त्वपूर्ण अवयव हो । लामो समयदेखि संगठनको सेवामा लागिपरेका कर्मचारीहरूको यथोचित मूल्यांकन नगरिनु, समान तह र समान पदमा रहेकाहरूका बीचमा नियमानुसार पाउने सेवासुविधामा भेदभाव गरिनु, लैंगिकमैत्री वातावरण निर्माणमा चासो नराख्नु, निर्णय तहमा सकेसम्म पहुँचका भरमा सहभागिता गराउने गर्नु, नयाँनयाँ विचार र कार्यशैलीलाई प्रोत्साहन नगरिनु, तल्लो र माथिल्लो तहका कर्मचारीहरूबीच अन्तरक्रियाको अवसर सिर्जना नगरिनु, नियम र विधिबाट हुने भनिएका सरुवा, बढुवा, विदेश भ्रमण र तालिमका अवसरहरूमा व्यवस्थापनका समर्थकहरूलाई छनोट गरिनु, नवप्रवेशीहरूलाई संगठनको उद्देश्य, कार्यव्यवहार र कार्यसंस्कृतिबारे अभिमुखीकरण नगरिनु, नवप्रवेशी र अनुभवी कर्मचारीहरूबीच अन्तरघुलनका कार्यक्रमहरू नल्याइनु, ज्येष्ठतालाई व्यवहारतः प्रयोगमा ल्याउन कन्जुस्याइँ गरिनु, पुरस्कार र दण्डको यथोचित व्यवस्थापन नगरिनु जस्ता कारणबाट कर्मचारीहरूको मनोबल खस्किने गर्छ ।

कर्मचारीहरूका गुनासालाई यथासमय सम्बोधन नगरी नेतृत्व र व्यवस्थापनले पेलेर अगाडि बढ्ने दम्भ देखाए संगठनको जीवनमा अत्यन्त दुर्भाग्यपूर्ण अवस्था निम्तिन्छ । मानव स्रोत व्यवस्थापनका सर्वमान्य सिद्धान्तहरूको अवलम्बनमा असंवेदनशील रहनाले र कमजोर पूर्वाधारका कारण आज विश्व बजारमा प्रतिस्पर्धा गर्न सक्ने नयाँ प्रविधियुक्त ज्ञान, सीप र क्षमता भएको युवा जनशक्ति बिदेसिनुपर्ने अवस्था रहिरहेको छ । कुनै पनि संगठनलाई कस्तो बनाउने भन्ने विषय त्यो संगठनका नीति, योजना, कार्यक्रमहरूले निर्धारण गर्छन् । संगठनले ती नीति लागू गर्न नसके अन्य सरोकारवालाप्रति प्रश्न उठाउने नैतिक हैसियत रहँदैन । संगठन एउटा घर हो । घरका लागि आवश्यकतानुसार राम्रा र गुणस्तरीय वस्तु तथा सेवा खरिद गर्ने, दिगोपनमा ध्यान दिने, मितव्ययी हुने र परिवारका सदस्यहरूलाई उचित तवरले स्रोतसाधन बाँड्ने गरिन्छ । ठीक त्यसै गरी संगठनको व्यवस्थापन पनि गरिनुपर्छ । तर, त्यस्तो हुन सकेको पाइन्न । उदाहरणका लागि, कनिष्ठ तहको कर्मचारीले व्यवस्थापनको पहुँचको भरमा सवारी साधनको प्रयोग गरिरहेको हुन्छ भने कानुनी मापदण्ड पुगेका कर्मचारीहरूलाई त्यो सुविधा नपाइरहेका हुन सक्छन् ।

कतिपय सन्दर्भमा संगठनको उद्देश्य परिपूर्तिका लागि राखिएका जायज मागहरूप्रति पनि व्यवस्थापनले संकुचित दृष्टिकोण राख्ने, गुनासो गर्नेहरूलाई सरुवा गरिदिने, भन्नैपर्ने विषयवस्तुमा पनि मौन बस्न बाध्य पारिने परिपाटीले संगठनको आन्तरिक अवस्था स्वास्थ्यकर हुनै सक्दैन र यस्तो हुनु संगठनका लागि निर्मम चुनौती हो । संगठनमा गुनासो गर्नुपर्ने अवस्था नै नआउनु अति उत्तम हो तर पनि यो पूर्णतः सम्भव नहुन सक्छ । संगठनमा गुनासो गर्न सक्ने वातावरण सिर्जना गरिनुपर्छ र त्यसको उचित सम्बोधनका लागि प्रयासहरू हुनुपर्छ । गुनासोबाटै संगठनले आफूलाई सुधार गर्ने हो । संगठन एउटा पाठशाला पनि हो र विभिन्न परिस्थितिमा सिक्दै अगाडि बढिरहेको हुन्छ ।

संगठनको अहितमा रहेको हरेक क्रियाकलापलाई व्यवस्थापन र नेतृत्वले समयमा पहिचान गरी सुधारको इमानदार प्रयास थाल्नुपर्छ । समस्यालाई ज्यूँका त्यूँ राखिरहन खोज्नु भनेको नेतृत्व र व्यवस्थापनमै समस्या रहनु हो । संसारका असल अभ्यासहरू केलाएर हेर्दा, यदि नेतृत्व र व्यवस्थापन सही छ भने ढिलो–चाँडो संगठनमा सुधारको संकेत देखा पर्छ र कालान्तरमा संगठनको संस्थागत विकास, समग्र स्रोतको उचित व्यवस्थापन, भ्रष्टाचार नियन्त्रण, गुणस्तरीय सेवाप्रवाहको सुनिश्चितता, जवाफदेही र उत्तरदायित्व वहनसहितको जनविश्वास कायम हुन सक्छ । नेतृत्वले चाहेमा संगठनमा प्रशस्त सुधार गर्न सक्ने हुँदा संगठनलाई सही दिशातिर लैजान नेतृत्व र व्यवस्थापनको दृष्टि पुग्नुपर्छ । नेतृत्व र व्यवस्थापनमा गरिने सुधारले मात्रै संगठनको अपेक्षित परिणाम हासिल हुन सक्छ ।

प्रकाशित : मंसिर ५, २०७७ ०९:३०
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?