अतिरिक्त सीप सिक्ने र सिकाउने समय

यसबीच एलकेजी र यूकेजीका लागि अंग्रेजी अंकमा आधारित चित्रसहितको निर्देशिका बनायौं । विद्यार्थीलाई नेपाली भाषाको शिक्षणसिकाइ सहज होस् भनेर मात्राअनुसारको नेपाली बालचित्र कथाका लागि शब्दचयन र वाक्यगठन गर्ने सीप सिक्दै छौं । बालचित्र कथाका लागि चाहिने वाक्यअनुसारको चित्र पनि कोर्न सिक्दै छौं ।

सिलाइमा चासो राख्ने केही शिक्षकले तातो भाँडा समात्ने पोट होल्डर, एप्रोन, मास्क र आफूले लगाउने लुगासमेत सिलाउन थालेका छन् । कतिपय आफन्त र छिमेकीले यस्ता सामग्री किनिदिने र अर्डर गर्ने गरेका छन् । म आफैं पनि प्लास्टिकको झोलाबाट डोरी बनाई पाउपोछ र चटाई बनाउन सिक्दै छु । कौसीखेती र करेसाबारीका लागि बिरुवा उत्पादन गर्दै छु र छिमेकी दिदीबहिनीलाई बर्खे रायोलगायत फर्सी र लौकाका बिरुवा बाँड्दै आएकी छु । फुर्सदको समयमा कागज र माटोबाट शैक्षिक सामग्री बनाउँदै आएका मेरा कतिपय सहकर्मीले अहिले त्यस्ता सामग्रीसमेत बनाउन थालेका छन् । हस्तकलाका सामग्री बनाउने पियन बहिनीहरूले अहिले समूह बनाई प्लास्टिकका झोला, चाउचाउका प्याकेटलगायतमा ऊनी धागोबाट ससाना पर्स र झोला बनाउन थालेका छन् ।

शिक्षणसँगै अतिरिक्त सीप सिकेका कतिपय शिक्षकले अहिले लकडाउनको समयमा हस्तकलाका सामग्री बनाई सामाजिक सञ्जालमार्फत बिक्री–वितरण गर्दै आएका छन् । बालवाटिका विद्यालयकी शिक्षिका सुनिता छाराहाङ आफूले बनाएका जुट र कपडाका फुटम्याटसँगै अरूका काम पनि बेच्ने गर्छिन् । उनले इन्स्टाग्राम र फेसबुकमा ‘आमाको चिनो’ मार्फत ती सामग्रीको विज्ञापन, संकलन र बिक्री गर्दै आएकी छन् । लकडाउनले कतिपय शिक्षकलाई यस्ता सीप तिखार्ने अवसर जुराइदिएको छ । यस्ता सीप सिकेका वा सिक्न चाहनेहरूका लागि सूचना प्रविधिले पनि थप सहयोग गर्दै आएको छ । कतिपय शैक्षिकलगायत केही सेवाप्रदायक संस्थाहरूले जुम प्रविधिमार्फत संवाद, तालिम तथा गोष्ठीहरू सञ्चालन गर्दै आएका छन् । कतिपय निजी विद्यालयले अनलाइन कक्षा थालेका छन् । असहज परिस्थितिमा कसरी शिक्षण गर्ने भन्ने सीपसमेत सिक्दै छन् शिक्षकहरूले । विभिन्न सेवाप्रदायक संस्था र सञ्चारमाध्यमहरूको सहकार्य र समन्वयमा रेडियो कक्षा कार्यक्रमहरूसमेत सुरु भएका छन् । तिनमा कक्षा ६ देखि ८ सम्मका विद्यार्थीले सामाजिक अध्ययन, विज्ञान र अंग्रेजी विषय सुनेर सिक्ने अवसर पाएका छन् । यसरी विषम परिस्थितिमा कतिपय विद्यार्थीले पनि सूचना प्रविधिको सहयोगमा पढाइ जारी राखेका छन् ।

सूचना प्रविधिको पहुँच हुने अभिभावकहरूले पनि लकडाउनका बेला आफ्ना छोराछोरीलाई जीवनोपयोगी व्यावहारिक सीपहरू सिकाउन जरुरी छ । यसो गर्न सके उनीहरू सिर्जनशील हुन प्रेरित हुन्थे । तर, सूचना प्रविधिमा पहुँच भएका अधिकांश अभिभावकले मनोरञ्जन प्राप्तिका लागि मात्रै यस्ता सुविधा उपभोग गरिरहेको देखिन्छ । यस्तै कारणले गर्दा तिनका लागि सूचना प्रविधिले दिन सक्ने ज्ञान ‘कागलाई बेल पाक्यो, हर्ष न विस्मात’ भएको छ । मनोरञ्जनका लागि मात्रै सूचना प्रविधिको उपभोग गर्दै आएका अभिभावकका छोराछोरीले पनि प्रविधिको प्रयोग त्यसमै मात्र गरिरहेको देखिन्छ । विशेष गरी किशोरावस्थाका छोराछोरीहरूले जथाभावी सूचना प्रविधिको उपभोग गर्दा यसले पछिल्लो समय आपराधिक घटनाहरू बढेका छन् । लकडाउनयता अनेक

आपराधिक घटनाको सुरुआत सामाजिक सञ्जालबाटै भएको अध्ययन–अनुसन्धानले देखाएका छन् । यस्तै, जति बेला पायो त्यति बेला मोबाइल गेम खेल्न मरिहत्ते गर्ने ससाना बालबालिकाको स्वास्थ्यमा मात्रै हैन, सिर्जनात्मकतामा समेत नकारात्मक प्रभाव पार्छ र किशोर वर्गलाई लक्ष्यविहीन बनाउँछ भनी अध्ययन–अनुसन्धानले प्रमाणित गरेका छन् ।

यसरी अध्ययन–अनुसन्धानले प्रमाणित गरेका कतिपय गहन कुराहरू बहुसंख्यक अभिभावकलाई थाहा नहुँदा वा थाहा पाएर पनि आफ्ना छोराछोरीलाई सही मार्गनिर्देशन गर्न नसक्दाको परिणामस्वरूप स्कुले शिक्षा अनुत्पादक बन्दै छ । यस्तै परीक्षामुखी शिक्षाको परिणामले गर्दा पनि लकडाउनका बेला विद्यालय जान नपाएका विद्यार्थीहरूमा थुप्रै मनोवैज्ञानिक समस्या पैदा हुन सक्छन्, हुँदै छन् । त्यसैले यो महामारीको समयमा अभिभावकहरूले आफ्ना छोराछोरीको मनोविज्ञान बुझी बहुभूमिका निर्वाह गर्न जरुरी छ ।