कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
२३.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५५

घरधन्दाको बोझमा महिला 

सुशीला शर्मा

निकै दिनदेखि ग्यास्ट्रिकले सताएर धामीलाई भेट्न हिँडेकी एक महिलासँग गाउँमा मेरो भेट हुन्छ । ३५ वर्षकी ती महिलाको २० वर्षे सन्तान पनि सँगै छ । बाआमाले १४ वर्षे कलिलो उमेरमै विवाह गरिदिए ।

घरधन्दाको बोझमा महिला 

गाउँमा छोरीको कर्म यस्तै त हुन्छ । दुर्गम पहाडी भेगमा खेल्ने, रमाउने, पढ्ने उमेरमै विवाह गरिन्छ । विवाहपछि ती महिलाका दिनहरू घाँस काट्ने र भैंसीको हेरचाहमा बित्यो । आफूलाई समय दिन पाइनन् । सानै उमेरमा धेरै बच्चा जन्माउँदा उनको शरीर कमजोर बन्यो । बच्चा हुर्काउने, खनजोत र मेलापर्ममै जीवनका दिनहरू बिते । आफ्नो स्वास्थ्यको ख्याल गर्न पाइनन् । उनको शरीर बच्चा जन्माउँदाको पीडा र कामको बोझले गल्यो । यो उमेरमा पनि उनको दिनचर्यामा केही परिवर्तन आएको छैन । घाँस काट्ने, दाउरा बटुल्ने, गाईभैंसी चराउने र खेतीपाती ।

समयमै खाना नखाएर वा शरीरमा पानीको मात्रा नपुग्दा उनी बेलाबेला बिरामी पर्छिन् । धामीले झारफुक गरेर रोग निको पार्दिन्छ भन्नेमा उनको विश्वास छ । त्यसैले उनी बिरामी पर्दा धामीकहाँ जान्छिन् । मैले भेट्दा उनलाई धामीले पानी फुकेर खान दिइरहेको थियो । धामीले पहिले नाडी छामे अनि सानो भाँडोमा पानी हालेर हँसियाले घोले र उनलाई पिउन लगाए । उनले ग्यास्ट्रिकको औषधि पनि खाएकी रहिछन् तर निको नभएपछि धामीको शरणमा आइन् । गाउँमा पेट दुखेकोदेखि ज्वरोसम्म फुकफाकले निको हुन्छ भन्ने विश्वास गहिरो छ । धामीले बिरामीलाई बुटी भनेर विभिन्न आयुर्वेदिक झार दिने भएकाले केही व्यक्तिलाई निको पनि भएकै छ ।

बिरामी हुने गरी काम गर्दा पनि उनको श्रीमान्ले जस दिँदैनन् । बिरामी छु भन्दा श्रीमान्ले के अब सुतेर बस्ने हो त भन्छन् रे । उनी स्वस्थ र फुर्तिलो देखुन्जेल श्रीमान्ले घर र खेतको काम लगाइरहन्छन् । श्रीमान्लाई लाग्दो हो पढे-लेखेकी छैन, घरको काम नगरे केमा लगाउने ? परिवारभित्र उनी कामदारको भूमिकामा छिन् र उनले जानेको सीप घाँसको भारी बोक्नु मात्रै हो ।

उनको दुःख-सुख, रहर र चाहनाबारे श्रीमान्ले वास्ता गर्दैनन् । श्रीमतीको बारेमा यस्तो सोच्ने फुर्सद पनि हुँदैन । पुरुषले भान्साको काम गर्नु हाम्रो समाजमा लाजको विषय बन्ने गर्छ । यदि कसैले भान्साको काम सघाइहाले भने पनि गाउँलेले कस्तो जोईटिंग्रे रहेछ भन्लान् भन्ने डर सधैँ श्रीमान्मा हुन्छ । श्रीमतीलाई मायालु व्यवहार गर्ने त बेसोमती कहलिन्छ । वर्षौंदेखि निरन्तर एकतमासको शारीरिक र मानसिक थकान ती महिलाको बोलीमा झल्कन्थ्यो ।अधिकांश पहाडी परिवार पशुपालनमा निर्भर छ । घाँस महिलाले काट्छन् ।

पुरुषले भने दूध बजारसम्म पुर्‍याउँछन् । बजारमा जमघट गरी राजनीतिको कुरा गर्छन् । गाउँ-सहरको खबर थाहा पाउँछन् । बजार जाँदा नयाँ कुरा सिकेर आउँछन् । बा रेडियो सुन्छन्, टेलिभिजन हेर्छन्, सभासम्मेलनतिर पनि पुग्छन् । भलै लकडाउनका कारण केही समययता दैनिकी बदलिएको छ । आमा घरकै चौघेराभित्र कुरा सुनेका आधारमा आफ्नो धारणा बनाउँछिन् । अनि परिवारमा बाको आवाज ठूलो हुने नै भयो । महिलाहरू घरव्यवहारमा जोतिइरहेका हुन्छन् । कतै मेलापातमा साथीसंगीको भेट भयो भने पनि अभाव, भात-भान्सा र श्रीमान्ले गरेको हेलाकै कुरा गर्छन् ।

हाम्रा आमाहरू र हाम्रो दुःख उस्तै छ । ‘बुद्धि छोटो हुने भएकाले स्त्रीको मनमाथि अधिकार जमाउन असम्भव छ’ भन्ने ऋग्वेदको पाठ हामीले पुस्तौंदेखि घोक्दै आयौं । महिलाहरू जीवनसाथीभन्दा पनि यौनदासी र सेविकाको हैसियतमा छन् अझैं । छोराछोरीको हेरचाह र घरायसी काममा नै जीवन बित्छ । त्यसैले पनि अहिलेका सचेत महिलाले हजारौं वर्षदेखिका चलन, मान्यता र त्यसले महिलाको मानसिक, शारीरिक र सामाजिक अवस्थामा पारेको प्रभावको बारे लेख्नु-बोल्नुपर्छ । यो चलन हटाउन अझै धेरै समय लाग्छ । जान्ने-बुझ्ने पुरुषलाई महिलाको यो पाटो गन्थन-मन्थन लाग्न सक्छ । तर बोल्न छोड्नु हुन्न । हाम्रो समाजमा महिलालाई मानवको रूपमा नहेरी सती, सावित्री र पृथ्वी भनिन्छ ।

महिला सहनशील अनि शारीरिक रूपमा कमजोर हुन्छन्, त्यसैले घरभित्रको मात्र केन्द्रित हुनुपर्छ भन्ने धारणा अझै छ । शिक्षित र आत्मनिर्भर महिलाले पनि भान्साको काम गर्नैपर्छ । अनि बौद्धिक बहसमा कहिले सहभागी हुने ? कहिले राजनीतिमा आफ्नो हिस्सा खोज्ने ? महिलालाई समेटियो भने मात्र समाजको विकास हुन सक्छ । समाज अविकसित हुनुको एउटा कारण महिलाहरूका पक्षलाई ख्याल नगरी सधैं पितृसत्ताभित्रै रहेर सोच्नु र व्यवहार गर्नु हो ।

प्रकाशित : जेष्ठ ९, २०७७ ०७:५९
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?