कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
२०.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १६४

चीनसँग पूर्वाग्रह होइन, सहकार्य

प्रमोद मिश्र

चिनियाँ सहर वुहानको थोक मासु बजारबाट सुरु भएको भनिएको नव कोरोना भाइरस संक्रमण (कोभिड–१९) महामारीका रूपमा संसारैभरि फैलिरहेको छ । यसबाट चीनकै बदनामी भइरहेको छ र अनेक मुलुकमा चिनियाँ नागरिकप्रति पूर्वाग्रह बढ्दो छ । यहाँसम्म कि, ‘फरेन अफेयर्स’ पत्रिकाले यो भाइरसको नामै ‘वुहान भाइरस’ राखिसकेको छ ।

चीनसँग पूर्वाग्रह होइन, सहकार्य

यो महामारी एवं यसको उद्गमस्थल र मुलुकबारे जन्मेको भाष्यले भौगोलिक सीमावेष्टित राष्ट्र–राज्यको वास्तविकता र विश्वव्यापीकरणले ल्याएको सीमारहित विश्वको अवधारणाबीच चलिआएको तनावलाई एक पटक फेरि चर्काएको छ । लाग्छ, कोरोना भाइरसले विश्वव्यापीकरणको हुरीबतासलाई भौगोलिक सीमाले बाँध्न भौतिक पर्खाल खडा गर्ने ट्रम्प, ब्रेक्सिट राष्ट्रवादी बोरिस जान्सन, हिन्दु राष्ट्रवादी मोदी वा ‘मेरो देश, मेरो व्यवस्था’ राष्ट्रवादी सी चिनफिङलाई चुनौती दिइरहेको छ, विश्वव्यापीकरणका शक्तिहरूका पक्षमा ।


सन् २००४ मा म वुहानस्थित सेन्ट्रल चाइना नर्मल विश्वविद्यालय पुगेको थिएँ, प्राज्ञिक प्रवचन दिन । चार दिनमा थेसिस लेखन, उच्च शिक्षामा लेखन पाठ्यक्रम, साहित्यिक सिद्धान्त र पोस्टकोलोनियल सिद्धान्त गरी चार विषयबारे बोल्नुपर्ने थियो । शांघाई, बेइजिङ र वुहान सहरहरूलाई एक झलक हेर्दा लाग्थ्यो, चिनियाँ ड्रागन जुर्मुराएर उठिरहेको छ र आफ्ना पखेटाहरूले युरोपेली उपनिवेशको बोझिलो इतिहासलाई झट्कार्दै फालिरहेको छ । जता हेर्‍यो त्यतै फलाम र सिसाका गगनचुम्बी भवनहरू खडा भइरहेका थिए । जताततै कति अग्ला–अग्ला निर्माणाधीन ढाँचा र क्रेन थिए भने तिनलाई हेर्दा टोपी झर्ला जस्तो हुन्थ्यो । वुहानमै पनि सडकपेटीहरू अत्याधुनिक विद्युतीय सरसामानले सजिएका युवायुवतीले भरिएका देखिन्थे । सहरमा युवायुवती मात्रै छन् भन्ने भान हुन्थ्यो । ती प्रायः बसमा हिँड्थे । बसचालक ग्रिन टीका सुकेका त्यान्द्रा र झोल भरिएको सिसा वा प्लास्टिकको बोतलबाट घरीघरी घुड्की लिँदै आरामले बस हाँकिरहेका हुन्थे । यसरी ग्रिन टी पिएको मैले पहिले देखेकै थिइनँ ।


त्यहाँका बहुमन्जिला भवनमा भएका डिपार्टमेन्ट स्टोरहरूमा सागसब्जीका थुप्रोदेखि अग्ला–अग्ला सिसाले घेरिएका ठूलठूला जलकुण्डमा खोला/पोखरीदेखि समुद्रसम्मका माछा/गंगटा र अरू समुद्री प्राणी जिउँदै राखिएका थिए । बाहिरबाट देखिने घरजत्रा खोरहरूमा पशु र कुखुरादेखि चराचुरुंगीसम्म राखिएका थिए । र त्यहाँ हुन्थ्यो, प्रतिदिन नुनतेल बेसाउनेहरूको घुँइचो । तिनैमध्ये कुनै ठाउँबाट नव कोरोना भाइरस उत्पन्न भएको हो भन्ने सुन्दा पनि कति अनौठो लाग्छ !


मलाई पनि ती विभिन्न प्रजातिका समुद्री माछा घरमा लगेर पकाउने मन त हुन्थ्यो, तर म विश्वविद्यालयको होटलमा बसेकाले पकाउन मिल्दैनथ्यो । तर जति साँझ एक्लै खाने मौका जुर्‍यो, मैले ‘माओ माछा’ नै खाएँ । माओ माछाको वास्तविक नामचाहिँ उचाङ माछा रहेछ । तर माओ त्सेतुङले मन पराएकाले त्यसले पछिल्लो नाम पाएको रहेछ, बोलीचालीको भाषामा । स्थानीय बासिन्दा आफ्नो क्षेत्रको त्यो माछाप्रति बडो गौरव गर्दा रहेछन् । किनभने माओलाई त्यो माछा कति मन परेको रहेछ भने आफ्नो कवितामा पनि उल्लेख गरेका रहेछन्, ‘सियाङ खोलाको पानी पिउनेबित्तिकै मैले उचाङ माछाको स्वाद लिएँ ।’


यो माछा सस्तो पनि (पाँच डलरजतिको युआन तिरेपछि सिंगै माछा बेक गरेर लदबद सससहित पाइने) र मीठो पनि । वुहानको बसाइमै मलाई चिनियाँ व्यञ्जन परिकारहरूका नौ वटा स्कुल (क्षेत्र) रहेको जानकारी भयो । स्थानीय परिकारका लागि वुहान त समृद्ध थियो नै, अन्तर्राष्ट्रिय भोजनालयहरू पनि सहरमा नामी नै थिए । एउटा प्रसिद्ध ब्राजिलियन रेस्टुराँमा एक साँझ खाना खान जाँदा मासुका थरीथरीका परिकारहरू देखेर म अचम्मित भएको थिएँ ।


सेन्ट्रल चाइना नर्मल विश्वविद्यालयको अंग्रेजी विभागका प्राध्यापक साथीहरूले एक साँझ मलाई रेस्टुराँमा लगे । टेबलमा अनेक परिकार राखिएका थिए, जहाँ मलाई कमल फूलको डाँठ र जराको सब्जी पनि चाख्न्ने मौका मिल्यो । कसलाई थाहा, कमलको जरा र डाँठलाई तरकारी बनाएर खान हुन्छ भनेर ! अर्को साँझ त्यही सहरमा अवस्थित, सेन्ट्रल चाइना नर्मल विश्वविद्यालयभन्दा अझ कहलिएको वुहान विश्वविद्यालयका युवा महिला–पुरुष प्राध्यापकहरूले अर्को रेस्टुराँमा डिनरका लागि निम्तो गरे । घण्टौंको भोजन र गफगाफमा मैले त्यहाँको पाठ्यक्रम र अध्यापन शैलीबारे जानकारी पाएँ । मैले आफूले अध्ययन–अध्यापन गरेका देश नेपाल, भारत र अमेरिकाको शिक्षा प्रणालीबारे उनीहरूसँग ज्ञान साटासाट गरें एवं विश्वमै नामी, आफूले विद्यावारिधि गरेको ड्युक विश्वविद्यालयको अंग्रेजी र साहित्य विभाग अनि त्यहाँ पढाइने साहित्य र समाज सिद्धान्त र मेरा प्रख्यात गुरुहरूबारे चर्चा गरें । उच्च ज्ञान प्राप्त ती चिनियाँ सहकर्मीहरू निकै मेधावी थिए र तिनीहरूसँग कुरा गरिरहँदा म विदेशमा अर्कै भाषा–संस्कृतिका व्यक्तिहरूसँग कुरा गर्दै छु भन्ने लाग्दैनथ्यो ।


एकाबिहानै मर्निङ वाकमा निस्किँदा म सहरका पार्क र खुला ठाउँहरू मानिसले भरिएको पाउँथें । सबै उमेरका मानिस रेडियो वा रेकर्ड प्लेयरबाट बज्दै गरेको संगीतको लयमा ताइ–ची र अन्य स्वास्थ्यबर्द्धक अभ्यास गरिरहेका हुन्थे । मैले अति मोटोघाटो, भुँडी पल्टेको चिनियाँ देखिनँ । सबै तन्दुरुस्त र चुस्त जीउडालका ।


अंग्रेजी बोल्ने चिनियाँ भेट्टाउनै गाह्रो । एक दिन म सहरमा पैदल घुम्दै थिएँ, पानी दर्कियो । ओत लाग्दै पसलहरूमा छाता किन्न पसें । तर, मेरो बोली कसैले बुझ्न सकेनन् । अनि हातको इसारा गरिरहेपछि बुझे र छाता दिए । मानिस–मानिसमा एकअर्कालाई बुझ्ने भाषाको माध्यम नभए पनि सद्भाव छ भने संवादमा समस्या नहुने रहेछ । गर्मी बिदामा नेपालतिर लाग्नुअघि म ट्वाइलेटयुक्त बस चढी पाँच–छ घण्टा लगाएर हरिया खेत र गाउँबस्ती हुँदै थ्री गोर्जेज ड्याम हेर्न गएँ । त्यहाँ पनि अंग्रेजी ठ्याम्मै कसैले नबुझ्ने । तर होटलमा राति बास बस्न, खानपिन गर्न र बन्दै गरेको ड्याम घुम्न मलाई भाषाका कारण कुनै समस्या भएन ।


अहिले जब वुहान कोरोना भाइरसको केन्द्र भएको छ, दुनियाँले के हेक्का राख्नुपर्छ भने, त्यस सहरमा तपाईं–हामीजस्तै १ करोड १० लाख मानिस बस्छन् । उनीहरू बाहिरी संसारबाट परित्यक्त छन् र चीनका अरू सहरबाट पनि । तर, यस अभूतपूर्व संकटको घडीमा पनि त्यहाँका मानिसले आफ्नो आवश्यक दैनिकी निर्वाह गर्नैपर्ने हुन्छ । चुल्हो बाल्नैपर्‍यो । सागसब्जी किन्नैपर्‍यो । महामारी शान्त नहुन्जेल संयम र सतर्कताका साथ दैनिकी चलाउनैपर्‍यो । किनभने उनीहरूलाई लिन त विश्वको कुनै देशबाट हवाइजहाज पुग्दैन !


अहिले चीनले महामारी नियन्त्रण गर्न लागू गरेको कडाइको सर्वत्र प्रशंसा भइरहेको छ । समाचार अनुसार, बेइजिङमा कसैसँग आमने–सामने भएर खाना खान मनाही छ । अफिस र लिफ्टमा क्षमताभन्दा आधा मानिस मात्र बस्न र पस्न पाउँछन् । हरेक व्यक्तिले आफूवरिपरि साढे दुई मिटर कार्यक्षेत्र कायम राख्नुपर्छ । यति हुँदाहुँदै पनि सुरुआती चरणमा कोरोना भाइरसबारे सूचना दबाएकाले/लुकाएकाले, यसले महामारीको रूप लिनुमा चीन सरकारको समाचार नियन्त्रण गर्ने बन्दनीतिलाई संसारभरि नै दोषी ठहर्‍याइयो । कोरोना भाइरसबारे कुरा फुत्काउने पहिलो व्यक्ति चौंतीसवर्षे डाक्टर ली वेनलियाङलाई ‘अफवाह फैलाएकामा’ प्रहरीले कडा सोधपुछ गर्‍यो । ती युवा डाक्टरले पछि कोरोना भाइरसबाटै संक्रमित भएर ज्यान गुमाउनुपर्‍यो ।


अवश्य नै विगतको उपनिवेशवादको विरासतका कारण होस् वा चीनको द्रुत र आक्रामक उदयका कारण, पश्चिमा मिडियामा कोरोना भाइरसबारे समाचार चीनको विरोधका रूपमा आएको हुनसक्छ । तर चीन आजको समयमा कुनै सानो शक्ति त छैन, जसलाई लघुताभासको मनोविज्ञान आवश्यक परोस् । ऊ त विश्वमञ्चमा शक्तिशाली भएर उदाएको छ । यसले पनि ऊ सानोतिनो आलोचनाले विचलित नहुनुपर्ने हो र स्वास्थ्य अनि सुरक्षाका मामिलामा एवं अत्यावश्यक वस्तुहरूका विषयमा जतिसम्म हुनसक्छ, खुला हुनुपर्ने हो । स्वास्थ्य, सुरक्षा र जीवन धान्ने अत्यावश्यक वस्तु राजनीतिक विषय होइनन् । यी विषयबारे बेइजिङले किन खुला दृष्टि राख्नुपर्छ भने, चीनले विश्वका उपभोक्ताको सद्भाव कायम राख्नुपर्ने हुन्छ, आफूकहाँ उत्पादित वस्तु तिनलाई बेच्न । फेरि उदाउँदो विश्वशक्तिको मुटु पनि फराकिलो हुँदै राम्रो हुन्छ ।


साथै हामीले के बिर्सनुहुन्न भने, चीनको १ अर्ब ४० करोड जनसंख्यामध्ये ८५ हजारजति मानिस मात्र कोरोना भाइरसबाट संक्रमित भएका छन्, जुन निकै कम औसत हो । तर, मृत्यु भएकाको संख्या २,९०० नाघेकाले र यो वैश्विक महामारीमा परिणत हुँदै गएकाले सर्वत्र चिन्ताको विषय बनेको छ । महामारीबारे सचेत हुनु, रोकथामका उपाय अपनाउनु, उपचारका बाटा खोज्नु आदि अत्यावश्यक विषय हुन् । त्यसैले चीन र चिनियाँ जनतालाई भय वा पूर्वाग्रहले हेर्नुको कुनै तुक त छैन नै, यो निन्दनीय पनि छ । ‘फरेन अफेयर्स’ जस्तो पत्रिकाले कोरोना भाइरसको नाम ‘वुहान भाइरस’ किन राख्नुपर्‍यो ? तर, यस्तै भइरहेको छ । दक्षिण कोरियामा केही पसलेले ‘नो चाइनिज’ लेखेका साइनबोर्ड पसलअगाडि राख्न थालेका छन् ।


‘गार्डियन’ समाचारपत्रका अनुसार, ब्रिटेनमा पनि चिनियाँ विद्यार्थी र चिनियाँ मूलका अरूमाथि घृणा, गाली–बेइज्जती र आक्रमण सुरु भएको छ, जुन भर्त्सनायोग्य छ । यसको सट्टा, हालका वर्षमा जागेको नचाहिंदो अति राष्ट्रवादलाई छिचोल्दै राष्ट्रहरूले आआफ्ना सीमालाई बिर्सेर यस महामारीबाट निदान पाउने उपाय खोज्नु बेस हुन्छ । किनभने कोरोना भाइरसत बिनापासपोर्ट, बिनाभिसा सबै खाले सीमा पार गर्दै संसारभर द्रुतगतिले फैलिरहेको छ ।

प्रकाशित : फाल्गुन २०, २०७६ ०८:२७
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?