एसिड समय !
काठमाडौँ — पर्दामा ‘छपाक’ सुरु भयो । मेरा आँखा भिज्न सुरु गरे । मैले सीमालाई सम्झिएँ । उसलाई बिर्सिएकै पनि कहाँ थिएँ र ?
२०७२ को साउन महिना । पढाइ सुरु भएको केही दिनपछि मेरो पहिलो घण्टी सकिने बेला नोबेल एकेडेमीका प्रशासन प्रमुख नारायण केसी एउटी किशोरीसहित ढोकामा उभिनुभयो । मैले नजिकै गएर नयाँ विद्यार्थीलाई भित्र आउन संकेत गरिनसक्दै नारायण सरले ‘सीमा’ भन्नुभयो । मैले उसलाई नियालेर हेरें । ऊ थिई— सीमा बस्नेत ।
एसिडका बाछिटाले निथ्रुक्कै भएकी सीमा उच्च माध्यमिक तह अध्ययनका लागि आइपुगेकी थिई । २०७१ फागुन १० गते बिहानै एसएलसीको तयारीका लागि ट्युसन पढ्न गएका किशोरीमाथि एसिड फ्याँकिएको थियो ।
अचानक आफ्नाअगाडि सीमालाई देखेर म भरिएँ । उसलाई न्यानो आलिंगन गर्ने इच्छालाई मेरा आँखाले रोकिदिए । चुपचाप उसलाई थपथपाएर निस्किएँ । त्यतिखेरै भरिएका गह अहिले बगिरहेछन् र आज यिनलाई मैले रोकेकी छैन ।
सीमाको अनुहारभरि राताराता डाम थिए । ऊ बीचबीचमा कलेज आउँदिनथी । भन्थी, ‘उपचारको लागि गएकी थिएँ ।’ उसको अनुहारका दागहरू अह्ररा थिए । कडा, एकदमै जब्बर । नाकको छेउको दागमा त सुई लगाउन खोज्दा सुई नै भाँचिएको उसले सुनाएकी थिई । एसिडका जब्बर चोटहरूलाई जित्दै अगाडि बढिरहेकी सीमामा भरिँदो आत्मविश्वाससँगै म संगीताको खबर पनि पढिरहेकी थिएँ । पीडकलाई सजाय भएकामा सीमा खुसी थिई । तर त्यो कैद सजाय कम भयो भन्ने उसलाई लागेको थियो ।
कलेजले उक्त एसिड आक्रमणका पीडित संगीता मगर र सीमा बस्नेतलाई नि:शुल्क दस जोड दुई अध्ययनको व्यवस्था गरेको थियो । एसिडको गम्भीर आक्रमणमा परेका किशोरीमध्ये सीमा मात्र पहिलो वर्ष पढ्न आइपुगेकी थिई । संगीतालाई निको हुन समय लागेको भएर अर्को वर्ष मात्र ऊ पढ्न कलेज आएको देख्न पाइयो । तर मेरो भागको कक्षामा ऊ थिइन । सलले अनुहार छोपेकी उसको छेउमा गएर उसका घाउ कोट्याउने हिम्मत मैले गर्न सकिनँ । सीमासँगको जस्तो सहुलियत संगीताका हकमा मलाई प्राप्त भएन ।
एसिडले डढाएका सपनामा पलाउँदै गरेका पालुवालाई किनारमा उभिएर हेर्न पाएकैमा मलाई सन्तोष थियो । यी दुवैलाई मिडियाले पछ्याइरहेका थिए । धेरै कुरा त मैले मिडियाबाटै थाहा पाएँ । संगीताका दैनिकी पढें । सीमाका गुनासा पढें । उनीहरूका सपना, हौसला पढ्रें । सीमा मसँग फेसबुकमा समेत जोडिएकी थिई । ऊ सक्रिय थिई ।
एसिड आक्रमणपछि अस्पतालको शय्याबाट सीमाले प्रधानमन्त्रीलाई चिठी लेखेकी थिई । अप्ठ्यारोमा सँगै उभिने त कति थिए होलान् र ? किशोरीहरूका शरीर मात्र होइन सपनामाथि पनि छ्यापिएको एसिडले सिंगो देश संवेदित भएको समयमा राजनीति पनि उनीहरूको नजिक पुग्यो । तत्कालीन एमालेनिकट विद्यार्थी संगठनप्रति सीमाको राजनीतिक झुकाव बढेको थियो । त्यो झुकाव उसले सामाजिक सञ्जालबाट पनि अभिव्यक्त गरिरही ।
भविष्यमा राजनीति गर्ने, नेतृत्व तहमा पुग्ने उसको सपनाले पखेटा हाल्न सुरु गरेका थिए । किशोर उमेर समूह राजनीतिप्रति बेपर्वाह रहने उमेर हो । यही उमेरकी सीमाको राजनीतिप्रतिको लगावले मलाई भने उत्साहित बनाइरहेको थियो । सँगसँगै गहिरो डरमा पनि थिएँ म, किनकि ऊ जुन तहमा राजनीतिमाथि विश्वास तथा भर गरिरहेकी थिई, त्यो तहसम्मको विश्वास तथा भरोसा गर्नलायक राजनीति न हिजो थियो न आज नै छ ।
अहिले विश्वास जितेर भोलिका दिनमा घात गर्न पटक्कै संकोच नमान्ने राजनीतिको अनुहार कति असुन्दर छ भन्ने कुराप्रति मेरी निर्दोष छात्रा असाध्य अनभिज्ञ थिई । भोलि त्यस्तो कुरूप राजनीतिसँग साक्षात्कार भएका दिन उसले महसुस गर्ने डाहले एसिडको डाहलाई माथ गर्दो हो कि नाइँ !
अहिले डा. शिवमाया तुम्बाहाङ्फेमाथि नेपाली राजनीतिले एसिड फ्याँकेको छ र उक्त एसिडका बाछिटाले नेपाली समाजको प्रत्येक नारी हृदयलाई पोलेको छ । एकपटक फेरि राजनीतिले नेपाली नारीलाई माथि उठ्नका लागि उसको स्वआर्जित क्षमतालाई ललकारेको छ । कसैकी पत्नी, विधवा, प्रेमिका (?), छोरी, बुहारी नहुनुले डामिएकी शिवमायाका लागि आफ्नै पार्टी पंक्तिका एकाध महिलाभन्दा अरू बोल्न नसक्नु नेपाली राजनीतिका लागि दुर्भाग्य हो । विद्यादेवी भण्डारी, सुजाता कोइराला, रेणु दाहाल, ओनसरी घर्ती, बिना मगर, विद्या भट्टराईहरूका राजनीतिक उचाइको बढ्दो ग्राफमा पति, पिता वा ससुराका नामको भरथेग नहुँदो हो त उक्त उचाइको ग्राफ उहिल्यै ओरालो लाग्ने थियो भन्ने कुरालाई यसले अझै स्पष्ट पारेको छ ।
शिवमाया तुम्बाहाङ्फे प्रकरण नेपाली राजनीतिले नारीमाथि गरेको सर्वाधिक चर्को घात हो । नारी माथि उठ्न उसको योग्यता र क्षमता होइन, उसलाई उचाल्ने घरभित्रकै बड्डाहरू चाहिन्छन् भन्ने क्षुद्र सत्य फेरि एकपटक चरितार्थ भएको छ । महिला मुक्तिका क्रान्तिकारी रटानहरूको धज्जी उडाउने कम्युनिस्ट भनिने नेतृत्वको यो कृत्यको हिसाब भविष्यमा नेपाली जनताले राख्लान्–नराख्लान् तर आफैंले निर्माण गरेका भाष्यमाथि बलात् आक्रमण गर्दै तिनको विनाशको बाटामा नेपाली कम्युनिस्ट राजनीति स्वयम् लागेको भने पक्कै हो ।
शिवमाया प्रकरणले के पुष्टि गर्छ भने, एसिड एक ज्वलनशील तरल पदार्थ मात्र होइन, यो एक सोच हो; व्यवहार हो ।
सबैभन्दा धेरै कलाले पूर्ण छ राजनीति । कतिखेर कसलाई उठाउने र कसलाई पछार्ने भलिभाँती जानेको राजनीतिले सीमालाई प्रयोग मात्रै गर्ला कि भन्ने चिन्ताका बीच उसले दश जोड दुई उत्तीर्ण गरी । थप अध्ययनका लागि रत्नराज्य क्याम्पसमा भर्ना भई । यहीबीच उसले देश छाडी । पढ्दै छे कि छोडी, थाहा छैन । सामाजिक सञ्जालबाट एकाएक हराई । ऊ रोजगारीका लागि भारतमा छे भन्ने सुन्नमा आएको छ ।
रोजगारीकै लागि संगीता पनि छट्पटाइरहेकी छ । एसिडले पछारेर उठ्न खोज्दै गरेका यी छोरीहरूले जीवनयापनका लागि गरिरहेको संघर्षमा न राजनीति साथमा उभिएको छ न त राज्य नै । नारी शरीरमाथि एसिड छ्यापिने क्रम रोकिएको छैन; झन् बढ्दो क्रममा छ । पीडकमाथि कारबाही भइरहेका पनि छन् । एसिडले दग्ध शरीर र मनमाथि राज्य अद्यापि अनुदार छ । उदासीन छ । एसिडले भन्दा बढी व्यक्ति तथा समाजका सोच तथा व्यवहारले पोल्छन् । यो एसिड समयले हामीलाई पोलिरहेछ ।