कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
२१.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५३

‘सी सत्ता’ रेल चढेर आउँदैन

बुद्धिप्रसाद शर्मा

काठमाडौँ — चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङको आसन्न नेपाल भ्रमणपूर्व नेपाली सत्तासीन दल नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा) र चिनियाँँ कम्युनिस्ट पार्टी (सीपीसी) बीच विभिन्न स्तरमा भ्रमण आदानप्रदान, प्रशिक्षण एवं नयाँ समझदारीहरू कायम हुन पुगेका छन् । यो सिलसिला अझै जारी छ ।

‘सी सत्ता’ रेल चढेर आउँदैन

संसारका कम्युनिस्ट घटकहरूबीच भ्रातृत्व सम्बन्ध कायम हुनु नौलो मानिँदैन बरु त्यसो हुन सकेन भने प्रश्न गर्नुपर्ने हो । तर नेपालमा प्रश्नहरू तेर्सिएका छन् । प्रमुख प्रतिपक्षी दल केही नेता र निकट बुद्धिजीवीहरूको एक वृत्तबाट नेपालमा ‘सी विचारधारा’ कै वर्चस्व हुन लाग्यो कि भनेर अतिरिक्त चर्चा गरेको देखियो । आखिर के हो त ‘सी विधारधारा’ र के कारणले यो विचार अन्य मुलुकमा निर्यात हुन सक्दैन भन्ने सन्दर्भमा यस आलेखमा चर्चा गर्न खोजिएको छ ।


सन् २०१७ अक्टोबरमा सम्पन्न सीपीसीको उन्नाइसौं पार्टी कंग्रेसले ‘नयाँ युगका लागि चिनियाँ विशेषतासहितको समाजवादबारे सी चिनफिङ विचारधारा’ लाई पार्टीको विधानमा औपचारिक रूपमा स्विकार्‍यो । जसलाई छोटकरीमा ‘सी चिनफिङ’ विचारधारा भनियो । खासमा यो विधारधारा माक्र्सवाद, माओ जेदुड विचारधारा र देङ सियाओ फिङको सिद्धान्तलाई नयाँ सन्दर्भमा संश्लेषण गरी समयानुकूल बनाइएको हो । यसले मुख्य गरी चार धारलाई समेटेको छ । पहिलो हो, पार्टी स्थापनाको एक शताब्दीको उपलक्ष्यमा चिनियाँ समाजलाई आधारभूत रूपमा समृद्ध अवस्थामा पुगेको घोषणा गर्ने । दोस्रो हो, सन् १९७८ बाट सुरु भएको सुधार एवं खुलापनका कार्यक्रमहरूलाई समाजको आवश्यकताअनुसार अझै गहन बनाउँदै लैजाने । तेस्रो हो, कानुन, नीति नियम एवं पद्धतिलाई राष्ट्र सञ्चालनमा अझ व्यावहारिक रूपमा प्रयोग गर्ने । र, चौथो हो, अन्तरपार्टी अनुशासन, जिम्मेवारी एवं दायित्वबोध । सत्तामा आएसँगै सीले पार्टी शुद्धीकरणको मुद्दालाई निकै गम्भीरतापूर्वक प्रयोग गरिरहेका छन् । पार्टीले जनताका हितका निमित्त दत्तचित्त भएर काम गर्न नसके त्यसको ऐतिहासिक उपादेयता समाप्त हुने महासचिव सीले पार्टी बैठकहरूमा पटकपटक बताउँदै आएका छन् ।


पार्टी कंग्रेसको आफ्नो प्रतिवेदनमा सीले पार्टी निर्माण, नयाँ विरोधाभासहरू एवं पार्टी नियन्त्रको प्रसंगलाई निकै महत्त्वका साथ प्रस्तुत गरेका छन् । यसमा पनि पार्टी निर्माणको सन्दर्भलाई सीले सीपीसीकै अस्तित्वसँग पनि हेर्न रुचाएका छन् । नयाँ युग सुहाउँदो पार्टीको कामकारबाही, संरचना र कार्यकर्ताहरूमा दायित्वबोध हुनुपर्ने उनको जोड छ । जुन दिनदेखि पार्टी जनताको सेवाबाट टाढिएको जनताले महसुस गर्न थाल्नेछन्, त्यतिखेरबाट निकै जटिल मोडको सिर्जना हुने सीले ‘गहन सुधारहरू कसरी अगाडि बढाउने’ भन्ने आफ्नो पुस्तकमा पनि विस्तृत रूपमा चर्चा गरेका छन् । सी पार्टीको महासचिव र मुलुकको राष्ट्रपति निर्वाचित भएपछि भ्रष्टाचारविरुद्ध व्यापक कारबाही अगाडि बढाउनुको उद्देश्य पनि पार्टी र पार्टी नेतृत्वको सत्तालाई जनतासँग अझै नजिक र भरपर्दो राजनीतिक संगठनका रूपमा विश्वसनीयता कायम गर्नु नै थियो । भनिन्छ, सन् २०१२ मा पार्टी महासचिव भएपछि बसेको पार्टीका शीर्षस्थ नेताहरूको पहिलो बैठकमा सीले हिजो सोभियत युनियन के कारणले विघटन हुन पुग्यो, सोभियत युनियन कम्युनिस्ट पार्टीले (सीपीएसयू) कहाँनिर गम्भीर त्रुटि गर्‍यो र के गरेको भए त्यो दुर्घटना टर्न सक्थ्यो भन्नेबारेमा विश्लेषण राख्दै सीपीसीको अबको ऐतिहासिक दायित्व र नवीनतम कार्यभारबारे गम्भीर धारणा राखेका थिए ।


‘सी विचारधारा’ विल्कुलै चिनियाँ विशेषता, सामाजिक–आर्थिक यथार्थता र बदलिँदो विश्व परिवेशको सन्दर्भमा चिनियाँ उपस्थिति एवं भूमिकासम्बन्धी एक दस्तावेज हो । चिनियाँ मामिलाका विज्ञ बेलायती प्राध्यापक केरी ब्राउन जो ‘सीईओ चाइना, दि राइज अफ सी चिनफिङ’ का लेखक पनि हुन्, उनको विश्लेषणमा सी विचारधारा दुई शताब्दीको चिनियाँ लक्ष्यलाई उच्च रूपमा पूरा गर्ने र पार्टीलाई थप बलियो एवं जनताको नजिक लैजाने सैद्धान्तिक, कार्यनीतिक एवं राजनीतिक दस्तावेज हो । यसैगरी, चीन मामिलाका अमेरिकी विज्ञ एवं ‘हाउ चाइनाज लिडर थिंक’ पुस्तकका लेखक रोबर्ट लरेन्स एल कुन नेता सी पार्टी महासचिवमा निर्वाचित भएयताका उनका राजनीतिक, सांगठनिक एवं कार्यक्रमिक धारणाहरू सबैलाई सी विचारधाराकै रूपमा हेरिनुपर्ने तर्क गर्छन् । सीले जोड दिँदै आएको आधारभूत रूपमा समृद्ध समाज दार्शनिक कन्फुसियसको ‘सियनकाङ’ भन्ने विचारबाट बढी ओतप्रोत भएको बताइन्छ । सीपीसीको राजनीतिक इतिहासमा सन् १९४५, १९८२, १९९७ र २००२ का पार्टी कंग्रेसहरूलाई निकै महत्त्व दिइने गरिन्छ, मुख्यगरी नयाँ राजनीतिक विचार निर्माण, समय सान्दर्भिक दृष्टिकोण चयन र सांगठनिक नयाँ प्रतिबद्धताका सन्दर्भमा । त्यसयता २०१७ को पार्टी कंग्रेसलाई ऐतिहासिक भनिएको छ ।


सीले आफ्नो प्रतिवेदनमा पार्टी पहिलो र आर्मी दोस्रो भनेका छन् । यसले पनि पार्टीको भूमिकालाई निकै गम्भीरतापूर्वक लिएको पुष्टि हुन्छ । चिनियाँँ सपना, राष्ट्रिय पुनर्उत्थान, चिनियाँ विशेषतासहितको समाजवाद, समाजवादी आधुनिक मुलुक, सांस्कृतिक रूपमा सम्पन्न र सुन्दर चीन, दुई शताब्दी लक्ष्य पूरा गर्ने र विश्व शान्ति एवं विकासका निमित्त चिनियाँ भूमिकाबारे प्रतिवेदनमा स्पष्ट रूपमा व्याख्या गरिएको छ । यसरी हेर्दा ‘सी विचारधारा’ चिनियाँ सन्दर्भको नयाँ युग सुहाउँदो दस्तावेज हो । यो चीनकै लागि हो, यसैको माटो सुहाउँदो माक्र्सवादी प्रयोग भनिएको छ र यसले नयाँ युगको चिनियाँ सपना पूरा गर्ने लक्ष्य लिएको छ पार्टी संयन्त्रको सुविचारित एवं सांगठनिक आधार प्रयोग गरेर । यसकारण नेपालमा चिन्ता गर्नेहरू ढुक्क भए हुन्छ चीनले यो विचारधारालाई अरू देशमा निर्यात गर्दैन, भोलि रेल चढेर चिनियाँहरू यो विचार बोकेर हामीकहाँ आउने छैन । इतिहासले पनि पुष्टि गरेको छ कि पश्चिमा जसरी चीनले आफ्ना राजनीतिक आस्था र व्यवस्था जबर्जस्ती लाद्ने काम गरेको छैन ।


वास्तवमा चिनियाँ नेतृत्व यतिखेर कसरी दुई शताब्दी लक्ष्यलाई तोकिएको समयमै हासिल गर्ने भन्ने प्रयत्नमा छ । हालसालै राष्ट्रपति सीले आन्तरिक तयारी गतिलो हुँदाहुँदै पनि अन्तर्राष्ट्रिय अवस्था अस्थिर हुन जाँदा चुनौतीहरू बढ्ने र अझै कडा मेहनतको खाँचो पर्ने बताएका छन् । मुख्यगरी डोनाल्ड ट्रम्प नेतृत्वको अमेरिकी प्रशासनका केही पश्चगामी कदमहरू, युरोपियन मुलुकहरूमा बढ्दो दक्षिणपन्थी धारहरू, द्वन्द्वग्रस्त मुलुकहरूका अवस्था एवं आतंकवादलगायतका मुद्दाहरूले घरेलु नीति कार्यान्वयनमा समेत अप्ठ्यारो पार्न सक्ने चिनियाँ नेतृत्वको निष्कर्ष छ । यसले पनि बताउँछ कि आजको चीन विश्वमञ्चसँग कति जोडिएको छ र विश्वका साझा समस्याहरू चीनका लागि कति गम्भीर र चुनौतीपूर्ण विषयहरू हुन् ।


धनी बन्ने र शक्तिशाली हुने विषयलाई चिनियाँहरू ऐतिहासिक राष्ट्रिय सन्दर्भसँग जोडेर हेर्छन् । कन्फुसियसदेखि सन यात्सेन, माओ, देङ हुँदै सीसम्मले पटकपटक उच्चारण गर्ने गरेको आधारभूत रूपमा समृद्ध मुलुक निर्माणको पछाडि धनी र शक्तिशाली चीनको परिकल्पना हो । केही दिनअघि चिनियाँ पत्रिका ‘ग्लोबल टाइम्स’ को सम्पादकीयले वर्तमान चीन विश्व सन्दर्भमा धेरै अगाडि बढिसकेको र शक्तिशाली भइसकेको भए पनि चीनले विश्वमा शान्ति, समृद्धि, स्थिरता, सहकार्य र सुशासनका लागि सदा सहयोगी रहँदै वर्चस्व एवं हैकम कहिले पनि नखोज्ने उल्लेख गरेको थियो । यही कुरा चिनियाँ नेतृत्वले विश्वमञ्चमा आश्वस्त पार्दै आएका छन् ।


अमेरिकी प्राध्यापक ग्राहम अलिसनले भनेका थिए कि अमेरिकीहरूले चीनलाई आफूजस्तै बनाउँछु भन्दै लेक्चरमै मस्त भए तर उता चीनचाहिँ आफूले जे चाहेको थियो बढी नै त्यस्तै बन्न पुग्यो । अस्ट्रेलियाका पूर्वप्रधानमन्त्री केभिन रुडका शब्दमा नितान्त मौलिक विकास हासिल गरेको चीनको प्राप्ति र शक्तिबारे पश्चिमा जगत सम्बोधनका लागि क्षमता गुमाउँदै गएको छ । नेपाली नेतृत्व एवं राजनीतिक शक्तिले चीनलाई अझै सही रूपमा बुझ्न सकेको छैन । केवल पुरातन राजनीतिक नजरले मात्र हेरिरहेको स्थिति छ ।


विल्कुलै घरेलु सन्दर्भ र त्यसको बाह्य सरोकार सम्बोधनका लागि निर्माण भएका कारण सी विचारधाराको प्रयोग अन्यत्र हुन सक्दैन तथापि चिनियाँ प्रयोग, अनुभव र कार्यान्वयन तरिकाबारे नेकपामात्र होइन, नेपालका सबैजसो दलले सिक्दा फाइदा नै हुन्छ । हिजो देङले पनि विश्वका समृद्ध मुलुकहरूको भ्रमणमा जाँदा हामी सिक्न आएका हौं, तपाईंहरूको सहयोग अपरिहार्य छ भन्ने गर्दथे । सिक्ने, अनुभव आदानप्रदान गर्ने र त्यसअनुसार आफूलाई नयाँ सन्दर्भमा अनुकूल बनाई राख्नेमा दलहरू अझै गतिशील हुनुपर्छ । अन्यथा समाज परिवर्तन गर्न लागिपरिरहेका दलहरूको उपादेयता इतिहासमै विलिन हुन पुग्छ ।


लेखक चीनको सिचुवान प्रान्तस्थित लसान नर्मल विश्वविद्यालयका सहप्राध्यापक एवं सेन्टर फर ट्रान्स हिमालयन स्टडिजका सिनियर रिसर्च फेलो हुन् ।

प्रकाशित : आश्विन १९, २०७६ ०७:५७
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?