दसैंको शुभकामना !
जब वर्षा बगेर घरआँगनमा शरद झुल्कन्छ, दिनहरू त्यसै रमाइला र घमाइला हुन्छन् । अनि सुरु हुन्छन्, यी दिनहरूलाई अझ मनोरम बनाउन ऋतुसँगै आउने हाम्रा चाडहरू । यो मौसम र माहोल उसै पनि उत्सवमय छ । न जाडो छ न गर्मी, अनेकन् फूलहरू खिल्दैछन्, फलहरूमा दाना भरिँदैछन् ।
देशको प्रमुख बाली धानका बाला झुलेर लहलहाउन थाल्दैछन् । यसै खुसीको याममा अहिले हामी बडादसैं मनाइरहेका छौं । मित्रता, भाइचारा र पुनर्मिलनको यस पर्वमा हामी बृहत् पारिवारिक उत्सवमा रमाइरहेका छौं ।
पन्ध्र दिनभरि मनाइने मुलुकको सबभन्दा ठूलो यस पर्वको आज आठौं दिन हो । घटस्थापनाका दिन घरघरमा जमरा राखी दसैं सुरु हुन्छ । नवरात्रीभर शक्तिका प्रतीक विभिन्न देवीहरूको पूजा–आराधना गरिन्छ । दसौं दिन अर्थात् दशमीमा मान्यजनबाट टीका लगाइन्छ । देशका केही भागमा यो दिन मात्रै टीका लगाइन्छ भने कतिपय ठाउँमा यो क्रम दसैंको पन्ध्रौं दिन अर्थात् कोजाग्रत पूर्णिमाका दिनसम्म जारी रहन्छ ।
शताब्दीयौं पुरानो यो चाडको धार्मिक र ऐतिहासिक पक्ष आफ्नो ठाउँमा छ, योसँग जोडिएका किवंदन्तीहरूका पनि आफ्नै अर्थ छन्, तर ती सबैबाट माथि उठेर आजको मितिमा दसैं बहुसंख्यक नेपालीको लोकचाड बनेको छ, देशकै ठूलो सांस्कृतिक पर्वका रूपमा स्थापित भएको छ । यसै अवधिमा अन्यत्रका हिन्दुहरूले मनाउने पर्वभन्दा फरक हाम्रो दसैंको आफ्नै मौलिक चालढाल र सांस्कृतिक महत्त्व छ । हामी जसरी परिवारका सदस्य, नातागोता तथा आफन्तबीच आत्मीयता साटासाट गर्छौं, ठूलाबडाबाट टीका र जमरा थापेर आशिष लिन्छौं, यो संस्कृति आफैंमा अनुपम छ । आपसी प्रेम र मित्रता नवीकरण गर्ने यो अवसर हाम्रा लागि खास छ । यिनै मौलिकपन र सांस्कृतिक तथा सामाजिक विशेषताहरूकै कारण दसैं नेपालका सबै धर्मावलम्बीको चाड बनेको हो । जहाँ सबै नेपालीहरू आफ्नो संकट भुलेर, आपसी वैमनस्य बिर्सेर रमाउने गर्छन् ।
दसैंले हरेकलाई हर्ष, उल्लास र उमंग ल्याउँछ । सरकारी तथा गैरसरकारी एवं निजी कार्यालयहरूमा सबैभन्दा लामो पर्व बिदा यसै बेला दिइन्छ । यस हिसाबले यो विश्राम र मनोरञ्जनको पर्व पनि बनेको छ । अरू बेलाभन्दा राम्रो लगाउने र मिठो खाने चलन छ । त्यही परम्पराकै कारण यो बेला बजार पनि निकै चलायमान हुन्छ । त्यसैले सांस्कृतिक र सामाजिक मात्र होइन, आर्थिक हिसाबले पनि यस पर्वको ठूलो महत्त्व छ ।
भेटघाट र एकता दसैंको ठूलो विशेषता हो । अध्ययन र रोजगारीका सिलसिलामा बाहिर गएका/बसेकाहरू यसै अवसरमा परिवार भेट्न घर पुग्छन््, दिउँसो डुल्न गएकी चरी साँझ गुँड फर्किएझैं । के स्वदेश, के विदेश जहाँ भएका पनि धेरैजसो यसै अवसरमा घर फिर्छन् । पारिवारिक जमघट र पुनर्मिलनले घरै रमाइलो बनाउँछ र दु:ख भुलाउँछ । ‘लाहुरे संस्कृति’ झांगिँदै जाँदा पर्वको यो पक्ष अझ विशेष बन्दै गएको छ । पछिल्ला दिनमा काठमाडौं उपत्यकाबाट मात्रै दैनिक दुई लाख जना जति बाहिरिएका छन्, यसले पनि यो चाडको भव्यता झल्काउँछ ।
जनताको दसैंलाई सुखद बनाउन सरकारी हैंसे भने खासै देखिएको छैन । आवतजावतका लागि सार्वजनिक यातायातको सुलभ पहुँच छैन, घर जान मात्र होइन फर्कन पनि उत्तिकै सास्ती हुन्छ । घटस्थापनाभन्दा एक साताअघि बुकिङ सुरु गरिएको बसको टिकट एकाध दिनमै सकिएको भनियो । यात्रुहरू जसरी–तसरी यात्रा गर्न बाध्य भए/छन् । वर्षैपिच्छे आउने चाडमा समस्या पनि उसैगरी दोहोरिरहेको छ, सरकारले निजी बस व्यवसायीहरूसित मिलेर अग्रिम टिकट काट्ने प्रणाली व्यवस्थित गर्न सकेको छैन । त्यस्तै, खाद्यान्न, तरकारी, फलफूल र मासुको मूल्य अस्वाभाविक रूपले अकासिएको छ, सरकारले नियन्त्रण गर्न खोजेको छैन ।
तैपनि, दसैं भन्ने चाडै यस्तो, यसले सबै दु:ख भुलाइदिन्छ र आपसमा रमाउन प्रेरित गर्छ । हरेक व्यक्ति तथा परिवारले आफ्नो वर्कतले भ्याएसम्म दसैं राम्ररी मनाउन पहल गरेकै छन् । यस पावन अवसरमा हाम्रो पनि सबैलाई शुभकामना !
