कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
१३.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: ४२०

दूधको मूल्यको अभिभारा

सम्पादकीय

दूधको मूल्य बढाउन केन्द्रीय दुग्ध सहकारी संघले आन्दोलनको चेतावनी दिएको छ । डेरी उद्योग संघ र नेपाल डेरी एसोसिएसनले त्यसलाई साथ दिएका छन् । दुई वर्षदेखि दूधको मूल्य नबढेको तर दाना बढेका कारण किसानले लागत उठाउन नपाएको उनीहरूको दलिल छ ।

दूधको मूल्यको अभिभारा

निजी डेरीले प्रतिलिटर ६ देखि ८ रुपैयाँ र सहकारीले १० रुपैयाँ बढाउनुपर्ने उनीहरूको माग छ । त्यसलाई सम्बोधन गर्न कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयले ८ सदस्यीय मूल्य सिफारिस समिति गठन गरेको छ ।


सरकारले दूधको मूल्य बढाउने तयारी गरिरहँदा बढेको मूल्य किसानले पाउनेमा भने शंका छ । दुई वर्षअघि प्रतिलिटर ५ रुपैयाँ मूल्य वृद्धि गरिए पनि किसानले त्यसको फाइदा पाएनन् ।


बढेको मूल्यमा किसानले ६९ प्रतिशत पाउने भनिए पनि कमै किसानले त्यो मूल्य पाउँछन् । बाँकी सहकारी, उद्योग र बिक्रेताको खल्तीमा जान्छ ।


डेरी उद्योगले सहकारीमार्फत मात्रै दूध खरिद गर्छन् । सरकारले निर्धारण गरेको मूल्य डेरी र सहकारीले कमिसन राखेर किसानलाई दिन्छन् । हाल सहकारीले किसानसँग प्रतिलिटर ४५–५० रुपैयाँमा दूध खरिद गर्छन् । उपभोक्ता भने एक लिटरमा ७०–७५ रुपैयाँ तिर्न बाध्य छन् ।


सहकारीले दूधमा भएको फ्याटको आधारमा किसानलाई मूल्य दिएको बताउने गर्छन् । सहकारी सञ्चालनका लागि सरकारले प्रतिलिटर २ रुपैयाँका दरले सहुलियत दिएको छ । त्यसबाहेक कुनै मुनाफा नहुने संघको दाबी छ । यद्यपि, सहकारीका नाममा केही ठेकेदारले पनि दूध संकलन गर्दै आएका छन् ।


देशमा वार्षिक २२ लाख ५० हजार टन दूध उत्पादन हुन्छ । त्यसमध्ये किसानले ५० प्रतिशत आफैं प्रयोग गर्छन् । बजारमा आउँदा पनि जम्मा १७ प्रतिशत जतिमात्र प्याकेजिङ र लेबलिङ हुन्छ, ३३ प्रतिशत खुला रूपमा बिक्री हुन्छ । दूधको कुल बजारको ६० प्रतिशत खपत हुने उपत्यकामा दैनिक करिब ५ लाख लिटर दूध आवश्यक पर्छ ।


उद्योगीका अनुसार अहिले देशभर दैनिक २ लाख लिटर दूध अपुग हुन्छ । साउन र भदौमा चाडबाड पर्ने हुँदा दूध र दुग्धजन्य पदार्थको माग अस्वाभाविक रूपमा बढ्छ । विगतमा दूध अभाव हुँदा पाउडर दूध प्रयोग हुन्थ्यो । गत वर्षदेखि कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयले पाउडर दूध आयातमा रोक लगाएपछि कहिलेकाहीँ बजारमा दूध अभाव देखिन्छ ।


सरकारको पहिलो दायित्व दूधको माग पूर्ति गर्नु हो । विभिन्न जिल्लामा दूध संकलनका लागि पूर्वाधार, चिलिङ सेन्टरको खाँचो छ । अहिले ठेकेदार, सहकारी र डेरीहरूकै हालीमुहाली छ ।


दूधमा मूल्य वृद्धि हुँदा अन्यायमा पर्ने आम उपभोक्ता हुन् । बढेको मूल्य किसानको खल्तीमा पुग्ने भए उपभोक्ताले सहन सक्छन् । किसानले दुई चार रुपैयाँ बढी नै पाऊन्, कृषि कर्म जतिसक्यो प्रोत्साहित होस् भन्नेमा उपभोक्ताको सहानुभूति हुन्छ नै ।

मूल्य वृद्धि गरे पनि बजारका कारण किसानले पाउने सम्भावना कम छ । यसको असर सिधै उपभोक्तालाई मात्र पर्नेछ । त्यसैले लागत नै घटाउनेतिर सरकारले सोच्नुपर्छ ।


किसानको चिन्ता बजार हो । दूध पोख्नुपर्ने स्थिति आउनु भएन । मूल्य बढाउनु नै परे पनि बजार विश्लेषण गरेर आवश्यक परे मात्रै बढाउनुपर्छ । बढेको मूल्य किसानले पाउने सुनिश्चितता गर्नुपर्छ । मूल्य बढाउँदा किसानका नाममा बिचौलिया मोटाउने हुनु हुँदैन । आम उपभोक्ता र किसान दुवैको हितको सुनिश्चय गर्न सक्नुपर्छ ।

प्रकाशित : भाद्र १, २०७६ ०८:५३
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

पूर्वउपराष्ट्रपतिका छोरा तथा अखिल क्रान्तिकारीका महासचिव दिपेश पुनपछि सत्तारूढ माओवादीका उपाध्यक्ष तथा पूर्वसभामुख कृष्णबहादुर महरा सुन तस्करी अनुसन्धानमा पक्राउ परेका छन् । के सरकारले भ्रष्टाचारविरुद्ध शून्य सहनशीलता अपनाएकै हो त ?