सञ्जालमा बुलिङ

आफूले अति आदर गर्दै आएका व्यक्ति भएकाले उहाँका यस्ता सुन्नुपर्दा कताकता असहज लागे पनि आफ्नै मन पापी होला भन्ने सोचें । उहाँले भनेझैँ भेटघाट गर्न सम्भव थिएन, किनकि मैले भर्खरै पढाउन थालेकी थिएँ । त्यसमाथि स्नातकोत्तर तहको पढाइ !

शारीरिक दुर्व्यवहार नहुन्जेल हामी कतिपय कुरा बेवास्ता गर्ने गर्छौं, जुन कालान्तरमा ठूलो गल्ती हुने रहेछ ।

एक दिन गुरु बहकिनुभयो । मेसेन्जरमा अश्लील शब्दावली लेख्नुभयो । त्यसले मलाई छाँगाबाट खसेझैं बनायो । आफ्नै गुरुको यस्तो नीचता ? आफूले मान्दै आएका मान्छेको असली रूप नांगिँदा पनि म कुनै प्रतिक्रिया दिन सक्ने अवस्थामा थिइनँ । समय रातको नौ बजिसकेको थियो । कुनै प्रत्युत्तर दिइनँ र स्क्रिनसट सेभ गरें ।

भोलिपल्ट स्क्रिनसट पठाउँदै फोन गरें, ‘यो सब के हो ?’ उहाँले गए राति आफू होसमा नरहेको, साथीसँग बसेर पिउँदा झुक्किएर मेसेज गयो होला भन्दै माफी माग्नुभो । ‘खुट्टा ढोग्न तयार छु, यो कुरा अन्त्य गर’ भन्दै अब यस्तो कुकृत्य नदोहोर्‍याउने वाचा गर्नुभयो । म फेरि आज्ञाकारी छात्रा बनें, त्यो मेसेज डिलिट गरिदिएँ ।

घटना त टुंगियो, तर म मानसिक रूपमा विक्षिप्त जस्तै बनें । त्रिवि परिसर टेक्दा पनि त्यही घटना आँखाअघि आउन थाल्यो । हातमा सर्टिफिकेटको थुप्रो, नामअगाडि ‘डा.,’ मानिएका बौद्धिक, तर महिलाप्रतिको व्यवहार ?

‘फेसबुक र मेसेन्जरमा मलाई बेवास्ता गरे पनि क्लासमा भेट अवश्य हुन्छ, कसरी बच्नुहुन्छ ? विचार गर्नुस् ।’ शब्दशः यही बोलेको थियो त्यो विद्यार्थीले !

बारम्बार अनावश्यक मेसेज गर्नेहरूलाई झैं उसलाई पनि मैले ब्लक गरेकी थिएँ । कलेज विद्यार्थी युनियनमा आबद्ध उसले त्यसअघि लेखेको थियो— ‘मलाई सहयोग गरे तपाईंलाई राम्रो हुन्छ, आवश्यकता दुवैको हुन सक्छ, यहाँ टिक्न मन छ भने भनेको मान्नुस् ... ... ।’

आफ्नै विद्यार्थीले, आफ्नै सन्तानसरह केटोले मलाई धम्क्याउँदै थियो । आफ्नो त्यो विद्यार्थीलाई त्यही रूपमा सम्झिनु मेरो भूल भइसकेको थियो । मलाई अध्यापनप्रति नै वितृष्णा हुन थाल्यो । मानसिक तनाव अति भयो । त्यो कलेजको गेटभित्र पस्दा खुट्टा काम्न थाले, कक्षामा उसकै अगाडि बसेर पढाउनुपर्दा हीनताबोध हुन थाल्यो । त्यो मेरा लागि परीक्षाको घडी पनि थियो । मन बदलें र उसलाई एक पटक सुधार्ने कोसिस गर्छु भनी युनियनका केही विद्यार्थी भाइसँग सप्रमाण सहयोग मागें । उनीहरूले ‘एक पटक माफी दिनुस्, अब गल्ती गर्दैन’ भन्ने वाचा गरे । त्यसपछि मेरो अवस्था सामान्य हुँदै गयो ।

म सामाजिक सञ्जालमा निकै सक्रिय छु । फेसबुक र ट्वीटर सार्वजनिक ठाउँ हुन् । तिनमा अलि बौद्धिक वर्गको हालीमुहाली भए पनि हैकमवादी सोचको उपस्थिति कम छैन । मेरा लागि सामाजिक सञ्जाल व्यक्तिको सोच र मानसिक दरिद्रता अध्ययन गर्ने थलो पनि भएको छ । केही महिनाअघि आफैं ‘साइबर बुलिङ’ को नराम्रो सिकार भएँ ।

कुनै अपरिचित व्यक्तिले बारम्बार मेरो चरित्रमाथि सञ्जालमार्फतै औंला उठाएर मानसिकता खलबल्याइदिए । कमेन्ट मेट्न नमिल्ने, बेवास्ता पनि गर्न नसकिने ! साथीभाइ र परिवारजनले त्यसको सामना गर्ने साहस दिए । कानुनी कारबाहीका लागि आवश्यक प्रक्रिया अघि बढ्यो, अहिले अनुसन्धानमा छ । सञ्जालमा अभिव्यक्त हुने यस्ता प्रतिक्रिया वा भनाइबाट, महिलाप्रति हाम्रो पुरुष समाज कस्तो धारणा राख्छ भन्ने प्रस्ट हुन्छ ।

जे भोगें, त्यो मेरो मात्र भोगाइ होइन । घरबाहिर निस्किने प्रायः महिलाको भोगाइ यस्तै छ । हामी प्रतिकार गर्न सक्दैनौं, संकोचले रोक्छ । परिवार, इस्टमित्र, समाजले के भन्ला भन्ने डर अझै हावी छ हामीमा । कहीं न कहीं ‘भिक्टिम ब्लेमिङ कल्चर’ बाट हामी प्रभावित छौं । महिला भन्नेबित्तिकै सहनशील हुनुपर्ने पुरातन ‘अब्जेक्ट’ बाट हामी उम्किन सकेका छैनौं । घरभित्र आमा, बहिनी, श्रीमती, छोरीलाई सम्मान गर्न सक्ने पुरुष घरबाट निस्किनेबित्तिकै महिलाको अस्तित्व स्वीकार गर्न किन गाह्रो मान्छ ? केही अंग फरक हुनेबित्तिकै यति बलियो बन्न सकिन्छ र ?

पुरुषको कथित ‘मर्दानगी’ विकसित हुनमा घरपरिवार, इस्टमित्र, स्कुल, कलेज, सञ्चारमाध्यम, धर्म, राजनीति सबैको भूमिका छ । यो शक्ति जुन शारीरिकभन्दा बेसी मानसिक छ, जसका कारण कुनै गुरु वा विद्यार्थी वा सामाजिक सञ्जालमा भेटिने जोसुकैले कहिल्यै नभेटिएकी महिलालाई समेत ‘पौरुष’ को आड लिएर सहजै आक्रमण गर्ने हिम्मत जुटाउँछ ।

महिलाको लडाइँ पुरुषसँग नभई हैकमवादी सोच जन्माउने, हुर्काउने र विकास गर्ने सामाजिक प्रवृत्ति, सिकाइ, संस्कारसँग हो । व्यावहारिक रूपमै विभेद हटाउन परम्परादेखिका महिलाकेन्द्रित लाञ्छना, आरोप, मान्यता तथा दृष्टिकोण हटाउन जरुरी छ । अमिल्दा मान्यता, हामी पुरुषसरह हुन सक्दैनौं भन्ने सोच डिलिट गरिहालौं ।