१७.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५८

नेपाली दिदीबहिनीको माया लिएर जाँदै छु

ब्यारोनेस सग

केही दिनअघिको पश्चिम नेपालको भ्रमणमा मैले केही नेपाली महिला तथा किशोरीसँग कुराकानी गर्ने मौका पाएँ । उनीहरूको काम, प्रत्येक दिन भोग्ने चुनौतीहरू र तिनलाई सामना गर्ने तरिकाबारे जान्न पाएँ । उनीहरूका कुराबाट म निकै प्रभावित भएकी छु ।
सुर्खेतको खाँडदेवी माविमा मैले माध्यमिक तह सक्न मिहिनेत गरिरहेका किशोरीसँग कुराकानी गरेँ ।

महिनावारीको व्यवस्थापनका लागि आवश्यक सामानको अपर्याप्त पहुँच, दैनिक लामो समयसम्म गर्नुपर्ने घरधन्दा, दुर्व्यवहार तथा बालकै अवस्थामा विवाह गर्नुपर्ने दबाब लगायतका कारण उनीहरूको जीवन थप कष्टकर भइराखेको छ । तर जब उनीहरूले मलाई भविष्यका आफ्ना आकांक्षाबारे बताए, आफ्नो समुदाय तथा देशलाई दिगो योगदान गर्ने उनीहरूको प्रतिबद्धता सुनेर म नतमस्तक भएँ ।


ती किशोरीलाई ‘सिस्टर्स फर सिस्टर्स’ परियोजनाले सहयोग गरिरहेको छ, जसमा समुदायका युवा महिलाले अति संवेदनशील किशोरी तथा बालिकालाई सल्लाह तथा परामर्श दिन्छन्, छोरीको शिक्षाको महत्त्वबारे सचेतना जगाउनका लागि उनीहरूका परिवारसँग काम गर्ने गर्छन् ।


यो परियोजना बालिका शिक्षाप्रति समर्पित विश्वको सबैभन्दा ठूलो कोष, संयुक्त अधिराज्यद्वारा प्रायोजित गर्ल्स एजुकेसन च्यालेन्जको हिस्सा हो । अध्यापन तथा सिकाइमा सुधार ल्याउने, बालिका तथा किशोरीविरुद्ध हुने हिंसालाई चुनौती दिने र बालिका शिक्षाप्रतिको धारणा तथा मनोवृत्ति परिवर्तन गर्ने जस्ता काम गरेर हामीले नेपाल र अन्य १७ देशमा १० लाखभन्दा बढी अति संवेदनशील बालिकाहरूलाई शिक्षा प्राप्त गर्ने र व्यक्तिविशेषको क्षमतानुसार सफलता हासिल गर्ने दिशामा मद्दत गरिरहेका छौं ।


कर्णालीमा मैले संयुक्त अधिराज्यको ग्रामीण पहुँच कार्यक्रमका उपलब्धिबारे जान्ने मौका पाएँ । गत पाँच वर्षमा ऊक्त कार्यत्रमले ७३ किलोमिटरभन्दा बढी नयाँ सडक निर्माण गर्न र बाँकी नेपालसँग जोड्ने ३८२ किलोमिटर बराबरका पुराना सडकहरूको मर्मत–सम्भार गर्न सहयोग गरेको छ । अन्ततः ऊक्त कार्यत्रमले अहिले आफ्नो हालसम्मकै महत्त्वाकांक्षी परियोजना — हुम्लालाई देशको बाँकी भूभागसँग जोड्ने ६७ किलोमिटर लामो सडक — को निर्माण गरिरहेको छ ।


यातायातको पहुँच अभिवृद्धि गर्नेबाहेक उक्त परियोजनाले हालसम्म ३० लाख श्रमदिनभन्दा बढी रोजगारी पनि सिर्जना गरिसकेको छ, जसबाट लाभान्वित हुनेमा ४० प्रतिशतभन्दा बढी महिला छन् । अझ महत्त्वपूर्ण कुरा त, सडक परियोजनामा काम गर्ने पुरुष र महिलाले समान ज्याला पाउने गरेका छन् । थप सडकको मर्मत–सम्भारका लागि प्रादेशिक सरकारसँग साझेदारी गरिने ऊक्त कार्यत्रमको नयाँ चरणको शुभारम्भ गर्न पाउँदा म निकै उत्साहित थिएँ ।


भ्रमणकै क्रममा सुर्खेतको क्षेत्रीय अस्पतालमा मैले गत दुई दशकमा महिला र बालबालिकाका हकमा नेपालको स्वास्थ्य सूचकमा आएको उल्लेखनीय सुधारबारे अवगत हुने अवसर पाएँ । सन् २००१ मा दसमध्ये केवल एक शिशु स्वास्थ्य केन्द्रमा जन्मिन्थ्यो । अहिले सो अनुपात १०ः६ पुगेको छ, जसले शिशु तथा मातृ मृत्युदर दुइटैलाई करिब आधा घटाउन मद्दत गरेको छ ।


तर अझै पनि गम्भीर चुनौती विद्यमान छन्, विशेष गरी दुर्गम र ग्रामीण समुदायमा । संयुक्त अधिराज्यले नेपाल सरकारलाई सबैभन्दा विपन्न, अति संवेदनशील तथा सामाजिक रूपमा बहिष्कृत समूह, विशेष गरी महिला तथा बालबालिकाको स्वास्थ्यस्थितिमा सुधार ल्याएर विद्यमान असमानता कम गर्न सहयोग गरिरहेको छ ।


म अब यौन तथा लैङ्गिक हिंसा सम्बन्धी एउटा सम्मेलनमा भाग लिन नेपालबाट नर्वे जाँदै छु । दुर्भाग्यवश, मेरो आफ्नै देश र नेपाल लगायत विश्वभरि नै अझै यौन तथा लैङ्गिक हिंसा व्याप्त छ ।


प्रदेश ५ को कोहलपुरमा, संयुक्त अधिराज्यको सहयोगमा बान्काटुवा प्रहरी चौकी निर्माण भइरहेको छ । त्यहाँ मैले स्थानीय महिलासँग भेटेर हिंसा सम्बन्धी उनीहरूका अनुभव तथा हिंसाको रोकथामका सम्बन्धमा उनीहरूको धारणा सुनेँ । संयुक्त अधिराज्यले नेपाल प्रहरीलाई लैङ्गिक हिंसा रोकथाम गर्न, त्यस्ता घटनामा यथाशीघ्र प्रतिक्रिया जनाउन र पीडितलाई सहायता गर्नका लागि देशभरि विशिष्टीकृत महिला तथा बालबालिका सेवा केन्द्रहरू निर्माण गर्न मद्दत गरिरहेको छ ।


महिला तथा बालिकाहरूलाई आफ्नो फूर्ण क्षमता हासिल गर्न संयुक्त अधिराज्यले मद्दत गरेकामा म निकै गौरवान्वित छु । महिलाको रोजगारी र सशत्तीकरणमा समेत योगदान पुर्‍याउने सडक तथा प्रहरी चौकीजस्ता पूर्वाधारहरूमा गरिएको लगानी तथा गर्ल्स एजुकेसन च्यालेन्जजस्ता सामाजिक परिवर्तनलाई टेवा पुर्‍याउने कार्यक्रमहरूलाई गरिएको सहयोग सबैले समृद्ध नेपाल र सुखी नेपालीको लक्ष्यप्राप्तिमा योगदान पुर्‍याउँछन् भन्नेमा म पूर्ण विश्वस्त छु ।


नेपालको बलियो र दीर्घकालीन हितैषी बन्नका लागि संयुक्त अधिराज्य प्रतिबद्ध छ । तपाईंहरूको देशबाट बिदा हुँदै गर्दा मलाई सबैभन्दा ठूलो आशा प्रदान गर्ने नै बालिका तथा महिलाहरू हुनुहुन्छ । सामाजिक अपेक्षालाई चुनौती दिँदै आफ्नो शिक्षा पूरा गर्न लागिपरेका बालिका तथा किशोरी । सेवामा सुधार ल्याउनका लागि अहोरात्र खटिरहने स्वास्थ्यकर्मी ।


हिंसापीडितलाई साथ र समर्थन दिइरहेका सामुदायिक अभियन्ता तथा महिला प्रहरी । लैङ्गिक रूढिवादलाई चुनौती दिन र निर्णय प्रक्रियामा महिलाको आवाज सुनिएको सुनिश्चित गर्न आफ्नो नयाँ भूमिका प्रयोग गरिरहेका महिला राजनीतिकर्मीहरू । उनीहरूको व्यक्तिगत योगदान लाखौं मानिसका लागि एउटा उदाहरण बन्नेछ र परिवर्तनको लहरलाई अझ टेवा दिनेछ, जसले संविधानमा परिकल्पना गरिएका प्रतिबद्धता हासिल गर्न नेपाललाई मद्दत गर्नेछ ।


लेखक बेलायतकी अन्तर्राष्ट्रिय विकासमन्त्री हुन् ।

प्रकाशित : जेष्ठ ९, २०७६ ०८:०४
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा बारम्बार परीक्षार्थीको उत्तरपुस्तिका हराउने गरेको छ। यसको समाधान कसरी हुन्छ?