पहिरोग्रस्त क्षेत्रमा व्यापक वन फँडानी

आउने वर्षातमा अझ ठूलो पहिरो आउने त्रास स्थानीयवासीमा छ । तर यही जंगलको सिरानमा भने अन्धाधुन्ध तरिकाले रूख कटान भइरहेको छ । समुद्र सतहदेखि २ हजार ९ सय मिटरको उचाइमा रहेको रस्यालेक क्षेत्रमा विद्युतीय आरा प्रयोग गरी सयौंको संख्यामा रूख काटिएका छन् भने जंगल फँडानी निरन्तर भइरहेको स्थानीयले बताएका छन् ।

यो क्षेत्रमा सयौं वर्ष पुराना ठूला रूखहरू धमाधम फँडानी हुन थालेपछि जंगल नै रित्तो हुन थालेको छ । मैनाकाडा सामुदायिक वनको क्षेत्रभित्र फँडानी बढ्दै गए पनि कसैले कसैलाई नटेर्ने सामुदायिक वनका हेरालु भीमलाल बोहराले बताए । ‘रस्याको वनमा दुई वर्ष पहिलासम्म बाघ, भालु लाग्थ्यो । दिउँसै रात परेजस्तो देखिने घना जंगल थियो । अहिले त जंगलै सकिन लागिसक्यो ।

बाघ, भालु त के स्याल पनि लुक्ने ठाउँ बाँकी राखेनन्,’ उनले भने, ‘सामुदायिक वनको पुर्जी काट्ने, वनले टाँचा लगाइदिएको रूख काट्ने सिस्टम छैन । जसलाई जुन मन लाग्यो जति मन लाग्यो काटेका छन् । आरा चलाएका छन् । कसैले कसैलाई टेर्दैनन् ।’ वनका ठूल्ठूला रूख आराले काट्ने र आफूलाई चाहिने काठ मात्रै ल्याउने र बाँकी भाग त्यसै छोड्नेहरू बढेको उनले बताए । ‘दुई/तीन घरलाई पुग्ने काठ एउटै रूखबाट निकाल्न सकिन्थ्यो तर त्यसो गर्दैनन् । आफूलाई जत्रो चाहिएको हो ल्याउँछन्, बाँकी त्यसै छाड्छन् । अर्को गएर फेरि नयाँ रूख ढाल्छ ।’

पहिरोग्रस्त क्षेत्रमा जथाभावी फँडानी हुँदा गाउँ नै जोखिममा परेको साइपाल गाउँपालिकाका पूर्वअध्यक्ष राजेन्द्र धामी बताउँछन् । ‘उसै पनि गाउँमाथिबाट भयानक पहिरो लागेको छ । झन् त्यसैमा जंगल फाँड्न थालेपछि के हालत होला ?,’ काकरकोटका स्थानीयवासीसमेत रहेका धामीले भने, ‘यस्तै हो भने एकाध वर्षमा हामीले बस्ती नै उठाउनुपर्ने हुन सक्छ ।’ सामुदायिक वनका अध्यक्षसमेत रहेका पूर्ववडाध्यक्ष गोपाल बोहराको मृत्युपछि नयाँ समिति बनेको छैन । ‘हिउँदमा हिउँ पर्दा भेडाबाख्रालाई पात खुवाउन भेडापालकले रूख ढाल्छन् । भेडावालाले रूख काट्न हुने हामीले किन नहुने भनेर अरू पनि जथाभावी काट्न थालेका छन् ।

अध्यक्ष बितेपछि झन् मनपरी भएको छ,’ मैनाकाडा सामुदायिक वनका सचिव रमेश धामीले भने, ‘सबै गाउँले बोलाएर नयाँ समिति बनाउने र जथाभावी रूख काट्नेलाई जरिवाना गर्ने तयारीमा छौं ।’ असारसम्म धेरैजसो उपभोक्ता यार्चा टिप्न लेकतिर जाने भएकाले साउनमा सामुदायिक वनको साधारणसभा बोलाएर यो विषयमा छलफल गरिने उनले बताए ।

पहिरोग्रस्त क्षेत्रमा वन फँडानी तीव्र हुनु चिन्ताको विषय भएको साइपाल गाउँपालिकाका जनप्रतिनिधिहरू बताउँछन् । ‘तल बस्ती पहिरोको जोखिममा छ । माथि जथाभावी फँडानी भइरहेको छ,’ गाउँपालिका उपाध्यक्ष डोल्मा तामाङले भनिन्, ‘वन फँडानी रोक्ने र त्यसमा संलग्नलाई कारबाही गर्ने विषयमा हामी छलफल गर्दै छौं ।’ यता डिभिजन वन कार्यालय बझाङले भने वन फँडानीबारे जानकारी नभएको जनाएको छ ।

‘साइपाल गाउँपालिका टाढा भएकाले यो विषयमा हामीलाई जानकारी आएको छैन,’ कार्यालय प्रमुख कर्णबहादुर खातीले भने । स्वीकृत कार्ययोजनाविपरीत गतिविधि गर्ने व्यक्ति, सामुदायिक वनका पदाधिकारीलाई कारबाही गर्न सकिने र अवस्था नियन्त्रण बाहिर गएको छ भने सामुदायिक वनको इजाजत नै रद्द गर्न सकिने उनले बताए ।