बुद्ध जन्मभूमिमा यसपालि पहिलोपटक मैले पाइला टेक्ने अवसर पाएँ । ज्ञान र धन दुवै हिसाबले सबैभन्दा धनी यही प्रदेश हुनेछ भन्ने लाग्छ । यहाँको हवाई उडान कहिले सहज होला भन्न प्रश्न लगातार आइरहेको छ ।

बुद्धले जन्मिनु नै दु:ख हो भन्नु भएको थियो, स्वाभाविक रूपमा यहाँ अनेक दु:ख छन् । तर, उडानको क्षेत्रमा हामीँ चाँडै यसलाई सहज बनाउने कोसिस गरिररहेका छौँ । सम्पूर्ण शक्त्ति मैले यतैतिर लगाइरहेको छु । गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल आवश्यक तयारीसाथ सञ्चालन ल्याइएको थियो वा तयारीबिनै, जे भए पनि त्यो हिजोको कुरा थियो । आज यो सञ्चालन गरिसकिएको छ र हामी यो अवस्थाबाट भाग्न मिल्दैन ।

विमानस्थल पूर्ण रूपमा सञ्चालनमा ल्याउन हामीले कूटनीतिक पहलहरू सुरु गरिसकेका छौं । सिमराको रुटले मात्रै नपुग्ने भएकाले नेपालका लागि भारतका राजदूतसँग पनि मैले आफ्नो कुरा राखिसकेको छु । हालै मात्र परराष्ट्रमन्त्रीले लुम्बिनीदेखि बैंगलुरु, बैगलुरुदेखि कोलम्बो र त्यहाँबाट फेरि लुम्बिनी आउने गरी भ्रमण तालिका बनाउनु भएको थियो । नेपाल वायुसेवाको उच्चस्तरीय टोली कुराकानीका निम्ति सम्बन्धित ठाउँमा जाँदैछ ।

भारतलगायत छिमेकी राष्ट्रहरुको भ्रमणका क्रममा प्रधानमन्त्रीज्यूको एजेन्डामा यो विषय पनि राखिएको छ । यस अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थललाई फुल फ्लेज (पूर्ण रूपमा) सञ्चालन गर्न नेपाल उड्डययन प्राधिकरणलाई बिजनेस कार्यक्रम ल्याउनुस्, त्यसको अनुगमन गरेपछि कार्यान्वयनमा जानुपर्छ भनेर मैले धेरैपटक भनिसकेको छु । र, यसका लागि काम अगाडि बढिसकेको छ ।

हिजोसम्म जे-जे भयो, अब त्यस्तो हुनुहुँदैन भन्ने मलाई लाग्छ । कुनै पनि वस्तु आफैं उड्दैन, त्यसलाई उडाउनुपर्छ । निजी लगानीको सन्दर्भमा व्यवसायीहरूले निराशाजनक कुराहरू गरेको मैले सुनेँ । वरिपरि वर्तमानमा चुक पोखिएजस्तो अँध्यारो देखिए पनि क्षितिजमा दियो बलिरहेको छ । म ठूलो कुरा गर्दिनँ, साधारण कुरा के भन्न चाहन्छु भने हामी आ-आफ्नो जिम्मेवारीबाट नभागौँ, प्रतिबद्धताका लागौं ।

होटल व्यवसायीले होटलहरूलाई सफा राख्ने र पाहुनाको सत्कार गर्ने गर्नुस् । पर्यटन व्यवसायीहरूले लुम्बिनी सर्किटभित्र सुन्दर प्याकेजहरू निर्माण गर्नुस् । ठूला उद्योगीहरूले 'व्यापारीहरू लुम्बिनी जाउँ' अभियान चलाउनुस् । त्यसपछि म पर्यटन प्रवर्द्धनका लागि लुम्बिनी विकास कोष र पर्यटन बोर्डलाई सक्रिय बनाउँछु । यसरी सबै मिलेर लुम्बिनीलाई आर्थिक क्षेत्र बनाउन सकिन्छ । लुम्बिनी प्रदेशमा यातायातको व्यवस्था गरी आन्तरिक पर्यटनको विकास गर्नुपर्छ । सगरमाथाको मान्छेलाई लुम्बिनी हेर्न ल्याउनुपर्‍यो । बाहिरको मान्छेको मात्रै आश गरेर हुँदैन । लुम्बिनीका मान्छेलाई सगरमाथा हेराउन लग्नुपर्छ ।

ठूला बाहिरी सडक र हवाई सेवाको सन्दर्भमा माथिल्लो स्तरबाट हामी पहल गर्छौं । मन्त्रालयले शौचालय सफा अभियानबाट काम थालेको छ । पर्यटनको पहिलो आधार सरसफाइ पनि हो । संस्कृति मन्त्रालय भएको हुनाले पनि हामीले हाम्रो सोचलाई व्यवहारमा व्यवहारलाई संस्कृतिमा परिणत गर्नुछ । सफा लुम्बिनीबाट काम थालौं । अबको पर्यटन भनेको ठूला कंक्रिट होइन, रैथाने ज्ञान र मौलिकता हो । मानव सम्पदा र प्रकृतिको समायोजन अबको पर्यटनले खोज्ने विषयवस्तु हुन् । अब गफ होइन परिणाम चाहियो, सिद्धान्तले भोको पेट भरिँदैन ।

म उद्योगी, व्यवसायीहरूको अभिभावकत्व निर्वाह गर्न तयार छु तर मलाई उहाँहरूले पनि साथ दिनुपर्छ । आजको हाम्रो आवश्यकता भनेको ककपिटमा पाइलट बसेर यात्रुलाई गन्तव्यमा पुर्‍याउने जहाज उडाएजस्तो होइन । आजको आवश्यकता भनेको र्‍याफ्टिङजस्तै हो, गन्तव्यमा पुग्न सबैको भूमिका उत्तिकै हुनुपर्छ । सबैले बुद्धि पुर्‍याएर र्‍याफ्टिङमा जस्तै एकसाथ लागिपर्‍यौं भने लामो गन्तव्यसम्म जानसक्छौं तर सबैले हरेश खाएर खुट्टा तन्काउने, हात उठाउने गरियो भने बिग्रेको हेलिकप्टरझैं हामी जमिनमा पछारिन सक्छौं ।

म भुँइमान्छे हुँ, सानो कुरा गर्छु । काठमाडौंबाट बस चढेर लुम्बिनी जाने एक महिला यात्रुहरू थानकोट कटेपछि त्रिशूलीको प्राकृतिक सुन्दरतामा जति रमाउनुपर्ने त्यति रमाउँदैनन् किनभने उनीहरूका लागि महिलामैत्री शौचालयसमेत छैन । ड्राइभरले डाँडामा गाडी रोक्छ, महिलाहरू शौच गर्न जान सक्दैनन् । हामीसँग यति सानो पूर्वाधारसमेत छैन ।

हाम्रो संस्कृतितर्फको पाहुना सत्कारको पूर्वाधार कस्तो छ ? हामीले उहाँहरूलाई गर्ने व्यवहार पनि सुधारौं । काम गर्ने वातावरण बनाउन हामी सबै लाग्नुपर्छ । मैले सबै जानेको छैन, जान्नेसुन्ने विज्ञहरूका कुरा सुनेर म अगाडि बढ्नेछु ।

(संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री सुदन किरातीले कान्तिपुर मिडिया ग्रुपद्वारा माघ २१ गते भैरहवामा आयोजित 'कान्तिपुर: लुम्बिनीको सामर्थ्य'मा दिएको मन्तव्यको सम्पादित अंश)