यसरी गरिएको थियो राजनारायण पाठक ‘घुस काण्ड’ को पर्दाफास   

काठमाडौँ — २०७५ जेठको अन्तिमतिर चिनजानका एक दाइले फोनमा भेट्न अनामनगर बोलाए । बेलाबेलामा समाचार हुने खालका सूचना दिने उनलाई भेट्न टिचिङ अस्पतालबाट नेपाल यातायात चढेर अनामनगर पुगेको थिएँ । ती दाइले नै अख्तियारका आयुक्त राजनारायण पाठकले ७८ लाख रुपैयाँ घुस खाएको बताए । सुरुमा मैले ठाने‌ यस्तो हुन्छ र ! मलाई पटक्कै विश्वास लागेन । 

मैले विश्वास नगरेपछि उनले पाठकले घुस खाएको कुरा स्वीकार गरेको भिडियो रहेको बताए । त्यसपछि विश्वास नगरी सुखै थिएन । अब चासो भनेको त्यो भिडियो कसरी हात पार्ने र भिडियोमा भएको व्यक्ति पाठक नै हुन भन्ने प्रमाणित गर्ने थियो । चिन्ता भनेको अरुले थाहा पाएर म भन्दा अघि नै नफुत्काउन भन्ने थियो ।

मैले उनलाई भिडियो दिन आग्रह गरे । तत्काल दिन मानेनन् । हेर्न दिनुहोस भनेर आग्रह गरे । अर्को दिन दिन्छु भनेर टारे । उनी राजी नभएपछि मसँग विकल्प पनि रहेन । भिडियो हात पारेँ र उनीहरुले भनेको जस्तो अख्तियारको आयुक्त पाठककै भिडियो हो भने त पत्रकारिता अभ्यासमा मैले अहिलेसम्म प्राप्त गरेको ठूलो समाचार हुन्थ्यो ! कल्पना गर्दै अफिस पुगेँ ।

त्यसबेला म नागरिक दैनिकमा काम गर्थे‌ं । साढे ९ वर्षदेखि म त्यहीँ काम गरिरहेको थिएँ । पछिल्लो २ वर्षदेखि राजनीतिक बिटमा काम गरिरहेको थिएँ । तर कुनै अनियमितताको जानकारी कसैले दिए, सूचना आएमा खोज्ने गर्थें । यसरी लेखेको विषयमा हयात होटलका संस्थापकले शेयर स्वामित्वमा चलखेल गरेर सरकारी स्वामित्वको अर्बौंको जग्गा हडपेको र काठमाडौंका रैथाने नेवारलाई फकाएर जग्गा खाने भूमाफियासम्मका विषय थिए ।

त्यस दिनको संयोग कस्तो पर्‍यो भने, त्यो दिन मैले नागरिक दैनिकबाट राजीनामा दिने दिन थियो । मैले राजीनामा दिने तयारी पहिले नै गरिसकेको थिएँ । एक महिनाअघि जानकारी गराउनुपर्ने नियमानुसार असारको अन्तिमबाट लागू हुने गरी जेठमा नै राजीनामा दिनुपर्ने थियो । असारमा नागरिक दैनिक छोडेपछि म नेपालखबर अनलाइनमा काम गर्न गएँ ।

अख्तियारका पूर्वआयुक्त पाठक र घूस दिने न्यौपाने भ्रष्टाचारी ठहर

विषयबस्तु त्यति परिपक्व नभएका कारण त्यस विषयमा अन्यसँग कुरा गर्ने अवस्था पनि थिएन । जो पायो त्यहीसँग कुरा गर्दा सूचना चुहिएर अरुले विषय उछिट्याउने जोखिम पनि उत्तिकै थियो ।

नागरिक दैनिकबाट औपचारिक रूपमा बिदाबारी नहुन्जेल भिडियो हुनेहरूलाई पनि भनेको थिइनँ । नागरिक छाडेपछि केही समय म खाली पनि बसेँ । त्यस समयमा तनाव भयो । केही गरी भिडियो हात लाग्यो भने कहाँ प्रकाशित गर्ने ? तर त्यस्तो अवस्था नै आएन । सूचना पाएको त्यो विषयलाई पुष्टि गर्न नौ महिनाभन्दा बढी समय लाग्यो ।

त्यो घुस प्रकरण भक्तपुरको दुवाकोटस्थित नेपाल इन्जिनियरिङ कलेजसँग सम्बन्धित थियो । कलेजका सञ्चालकहरू दुई समूहमा थिए । गैरनाफामुलूक संस्थाका रूपमा सञ्चालन हुँदै आएको कलेजलाई तत्कालीन अध्यक्ष लम्बोदर न्यौपानेले उस्तै नाम गरेको निजी कम्पनी खोलेर सम्पत्ति हत्याउन खोजेका थिए । लम्बोदरविरुद्ध अन्य केही सञ्चालकहरूले अख्तियारमा उजुरी दिएका थिए । त्यस समयमा आयुक्त पाठकले शिक्षा क्षेत्र हेर्थे । अर्बौं रुपैयाँको सम्पत्ति हात पार्न खोजेका न्यौपानेले बिचौलिया प्रयोग गरेर त्यो विषय सेटल गर्नका लागि पाठकलाई घुस खुवाएका थिए । संयोग कस्तो पर्‍यो भने न्यौपानेले सो कलेज हात पार्न गरेको चलेखेलको विषयमा ३-४ पटक समाचार लेखिसकेको थिएँ । जुन समाचार नागरिक दैनिकमा प्रकाशित भएको थियो। त्यसैले विषयबस्तु र त्यसका पात्रहरुको बारेमा राम्रैसँग जानकार थिएँ । तर पछि त्यही न्यौपानेहरूलाई सहयोग गर्नेहरूको साथबाट भिडियोको भर पर्नुपर्ने अवस्था सिर्जना भयो ।

भिडियो भने न्यौपाने र पाठकको बीचमा सम्बन्ध बनाउने समूहले खिचेको थियो । उनीहरूका अनुसार पैसा लिएर पनि काम नगरिदिएको भन्दै भिडियो बनाएका रहेछन् । पहिलेदेखि चिनेका ती दाइको माध्यमबाट सो समूहसम्म पुगेको थिएँ । उनीहरुलाई एक दुई दिन बिराएर फोन गर्थे‍ । साता दिन, पन्ध्र दिनमा भेट्न जान्थेँ । उनीहरुसँग विभिन्न कुरा हुन्थ्यो त्यसबीचमा भिडियो बारेमा कुरा पनि गर्थें । त्यसमा को-को संलग्न छन् भनेर सोध्थेँ । उनीहरुले बताएको कुरालाई टिपेर राख्थेँ । उनीहरूले बताएका पात्र र घटनाका अन्य स्रोतहरु प्रयोग गरेर पुष्टि गर्न खोज्थें ।

अख्तियार आयुक्त पाठकको घूस प्रकरण : कार्यालय अख्तियार, अखडा तीनकुने, उच्च पदस्थहरू ४ महिनादेखि गुपचुप

उनीहरुले त्यस समयमा दिएको जानकारीअनुसार पाठकले घुसका लागि र्‍याकेट नै चलाएका थिए । उनीहरुले नाम लिएको व्यक्ति छ कि छैन ? उनीहरूले भने अनुसार काम गर्छ कि गर्दैन ? उनीहरूले भनेका कुराहरु ठीकै निस्कँदै गए । त्यसले विश्वास बढायो। सुरुमा जे भनेका थिए त्यसपछि पनि खासै फरक आएन ।

उनीहरूले भनेको आधारमा भन्दा पनि यो समाचार छाप्नका लागि भिडियो हात पार्नु आवश्यक थियो । जसरी हुन्छ भिडियो हात पर्‍यो भने ढुक्कले समाचार लेख्न सकिने अवस्था हुन्थ्यो । भिडियो खिचेको जानकारी पाएपछि पाठक पनि चुप लागेर बसेका थिएनन् । उनले त्यसलाई बाहिर आउन नदिनका लागि आफ्नो शक्ति र सामर्थ्य सक्ने जति लगाएका थिए । उच्च ओहोदाका प्रहरी अधिकृत, मन्त्रालयका सचिवदेखि नेतासम्मको प्रयोग गरेर फकाउने, धम्क्याउने गर्दै आएका थिए । जुनसुकै मूल्यमा पनि त्यसलाई दबाउन चाहन्थे ।

पाठकले घुस खाएको भिडियो छ भन्ने विषयमा अख्तियार र सरकारको उच्च तहका अधिकारीहरूलाई जानकारी भइसकेको थियो । अलि ठूलो समूहमा त्यो विषय पुगेपछि पत्रकार कृष्ण ज्ञवाली यसमा जोडिन आइपुगे । कृष्ण त्यस समयमा कान्तिपुर दैनिकमै काम गर्थे । उनी पनि समाचार खोज्दै अख्तियार पुग्दा कसैले आयुक्त पाठकले घुस खाएको भिडियो रहेको जानकारी गराएपछि ती मानिसहरूलाई भेट्न आइपुगेका रहेछन् ।

कृष्णले पनि यही विषयको सूचना खोज्दै गरेको थाहा पाएपछि मलाई थपिएको चिन्ता थियो- म भन्दा अघि नै समाचार ब्रेक गरिदिने पो हुन् कि ! दुवैबीच एकैपटक सबै सूचना परिपक्व भएपछि त्यसलाई बाहिर ल्याउन एक प्रकारको समझदारी बन्यो । भिडियो खिच्नेहरूले भनेको विषयलाई कृष्णले पनि आफ्नै तरिकाले पुष्टि गर्दै आएका थिए ।

अख्तियारमा प्रमुख आयुक्त नवीनकुमार घिमिरे थिए । लोकमानसिंह कार्की र दीप बस्न्यातका काण्डहरूले बदनाम भएको अख्तियारमा पाठकको घटनाले झनै संकटमा पर्ने कुरामा प्रमुख आयुक्त घिमिरे चिन्तित थिए । पाठकले राजीनामा दिए सहज हुने उनको बुझाइ थियो । माघको अन्त्यतिर पर्ने अख्तियार दिवसको भन्दा अघि नयाँ विवाद नहोस् भन्ने घिमिरेको चाहना थियो । तर हामी धेरै दिन कुर्नु हुँदैन भन्ने पक्षमा थियौं ।

अख्तियार आयुक्त पाठकले घुस लिएको खुलासा

माघको अन्तिममा भिडियो एमाले नेता सुवास नेम्वाङ हुँदै तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीकहाँ पुगिसकेको भन्ने आयो । यति भएपछि कम्तीमा अब यो भिडियो गायब हुँदैन भन्ने लाग्यो । अर्को जोखिम भनेको थप मानिसमा पुग्ने सम्भावना हुन्थ्यो । त्यसैले चाँडो समाचार लेख्नु पर्ने दबाब थियो ।

फागुन १ गते दिउँसो नेपालखबरका तत्कालीन सम्पादक कृष्ण ढुंगानासँग सल्लाह भयो, आजै समाचार प्रकाशित गर्ने । धेरै विषय लेखेर तयार थियो । फेरि भिडियो खिच्नेहरूसँग साँझतिर सम्पर्क गरें र थप जानकारी दिन आग्रह गरें । कृष्ण ज्ञवालीलाई पनि आजै समाचार प्रकाशित हुने जानकारी गराएँ ।

सरकारमा बसेका महत्त्वपूर्ण पदमा रहेका केही व्यक्तिहरूलाई फोन गर्दा पनि उनीहरूले पाठकले घुस खाएको भिडियो आएको स्वीकारे । सरकारले निकै अघि नै भिडियो भेटे पनि त्यसमा कारबाही नगरिकन बसेको रहेछ । यो विषयमा पछि समाचार पनि बन्यो । संवैधानिक आयोगका सदस्य रहेका पाठकलाई सरकारले त्यसै हटाउन सक्दैनथ्यो । पाठकले राजीनामा नदिएको अवस्थामा महाभियोग मात्रै विकल्प थियो ।

भिडियो खिच्ने मानिसले फागुन १ गते साँझ परेपछि जोरपाटी बोलाए । म गएँ । जोरपाटीबाट साँझ ८ बजे फर्के । उनले भिडियो हेरेका केही व्यक्तिको नाम लिए । नम्बर खोज्दै एक एक गर्दै सबैलाई फोन गर्दै गएँ । कुराकानी गरेकामध्ये केहीले त्यस विषयमा खुलेर कुरा गरे भने केहीले भिडियो रहेको जानकारी मात्रै गराए ।

पाठकलाई पनि २ दिनअघिदेखि फोन गर्दै आएको थिएँ । तर उनका ३ वटा मोबाइल निरन्तर रूपमा ‘अफ’ थिए । समाचारमा पाठकको धारणा पनि राख्नुपर्ने भएकाले मैले तारन्तार फोन गरेको थिएँ । अन्तिममा शान्तिनगरमा रहेको उनको घरको ल्यान्डलाइन नम्बर भेटें । चार पटक फोन गर्दा बल्ल एक महिलाले फोन उठाइन् । पाठकको घर नभएको बताइन् । तर त्यो नम्बर पाठककै थियो । उनलाई आफ्नो परिचय दिँदै नम्बर दिएँ । पाठकलाई यस्तो समाचार आउँदै छ त्यसमा तपाईंको भनाइ के हो ? प्रश्न रहेको जानकारी गराए । समाचार प्रकाशित हुने अन्तिम समयमा पनि फोन गरें । त्यस समयमा ल्यान्डलाइन फोन व्यस्त मात्रै आयो ।

राति १० बजे समाचार हाल्ने सहमति भएको थियो । केही नयाँ जानकारी जोडेर नेपालखबरका सम्पादक कृष्ण ढुंगानालाई मेल पठाएँ । २०७५ फागुन १ गते राति १० बजे २० मिनेटमा नेपालखबरमा समाचार प्रकाशित भयो । समाचार प्रकाशित भएको केही समयमा सर्भरमा समस्या देखियो । अनलाइनमा समाचार प्रकाशित ट्विटर र फेसबुकमा समाचारहरु धेरै शेयर भइसकेको थियो । तर लिंक क्लिक गर्दा नखुल्ने । अफिसबाट घरमा पुग्दासम्म लिंक नखुलेको जिज्ञासा आइरहेका थिए ।

त्यसपछि साथीभाइ चिनेजानेकाहरूको फोन म्यासेन्जरमा आउन थाल्यो । नेपालमा राति भएकाले विदेशमा बस्ने साथीहरुको बढी चासो रहेको थियो ।

समाचार प्रकाशित भयो भोलि कस्तो प्रतिक्रिया आउला भन्ने चिन्ता थियो । त्यस राति खासै निन्द्रा परेन । बिहान अर्को काममा जानु पर्ने थियो । बिहान राम्रो प्रतिक्रिया आयो । चर्चा हुन थालिसकेको थियो । कान्तिपुरले पनि अघिल्लै दिन समाचार तयार पारेको रहेछ । यो सूचना पु्ष्टि गर्ने क्रममा कान्तिपुरका कृष्ण ज्ञवाली सक्रिय रूपमा लागेका थिए । बिहीबार बिहान ९ बजेतिर कान्तिपुरले आफ्नो अनलाइन पोर्टल इकान्तिपुरमा पाठकको घुस प्रकरणाबारे समाचार हाल्यो । कान्तिपुरमा पनि प्रकाशित भएपछि समाचारमा झनै चासो बढ्यो ।

समाचारको फलोअप आउन सुरु भइसकेको थियो । हामीले यो काण्डबारे अख्तियार र सरकारको प्रतिक्रिया बुझ्नतर्फ लाग्यौं । सत्तारुढ दलले पाठकलाई संसद्‍मा महाभियोग लगाउने तयारी गर्‍यो । तत्कालीन कानुनमन्त्री भानुभक्त ढकालले पनि महाभियोग लगाउने तयारी भएको बताए । बिहीबार त्यही विषयका समाचारहरु अन्य मिडियाले पनि प्रकाशित गर्न थाले । केहीले मलाई क्रेडिट दिँदै समाचार लेखे, कतिले समाचारको स्रोत खुलाएनन् ।

प्रमुख भएपछि गरौंला : आयुक्त पाठक (भिडियोसहित)

समाचारमा घुस खाएको भिडियो छ भनेर लेखेपनि हात परिसकेको थिएन । बिहीबार तत्कालीन प्रधानमन्त्री ओलीले भिडियो खिच्ने समूहसँग बालुवाटारमा भेट पनि गरे र कारबाही गर्ने बताए ।

घुस खाएको भन्ने सार्वजनिक भएको २ दिनपछि पाठकले राजीनामा दिए । अनि बल्ल भिडियो हात पर्‍यो। त्यसपछि अख्तियारले पक्राउ गरेर पाठकसँग बयान लिन सुरु गर्‍यो । बयान सकेर अख्तियारले पाठकमाथि विशेष अदालतमा भ्रष्टाचार मुद्दा दायर गरे । उक्त मुद्दामा विशेष अदालतले गत बिहीबार २०७९ साल पुस २८ गते पाठकलाई भ्रष्टाचारी ठहर गरेको छ । उनी भ्रष्टाचारी पुष्टि हुँदा मलाई पनि आफूले गरेको मिहिनेतप्रति सन्तोष लागेको छ ।

त्यस समयमा मैले ठूलो समाचारहरु ब्रेक गर्दा निकै दबाब महसुस गरेँ । यस्ता ठूला सूचना ब्रेक गर्दा त्यसलाई कसरी ह्यान्डल गर्ने भन्ने ज्ञान नहुँदा दबाब ज्यादा हुने रहेछ । त्यसैले सञ्चारकर्मीलाई राम्रोसँग प्रशिक्षित गर्न आवश्यक छ भन्ने मैले यस प्रकरणमा सिकेको पाठ हो ।

अर्को विषय भनेको तत्कालीन आयुक्त पाठक जस्तो व्यक्ति कसरी घुसको डिल गर्ने ठाउँमा पुग्न सफल भए र उनीहरूलाई त्यो ठाउँमा पुर्‍याउने व्यक्ति को हुन् भन्ने विषयमा पनि आवश्यक अनुसन्धान हुनुपर्छ । उच्च नैतिक चरित्र भएका व्यक्तिलाई मात्रै नियुक्ति दिनुपर्नेमा बद्नाम व्यक्तिलाई उक्त पदमा पुर्‍याउनेहरुलाई पनि जवाफदेही बनाउन आवश्यक देखिन्छ ।

अख्तियार आयुक्त राजनारायण पाठकद्वारा राष्ट्रपतिसमक्ष राजीनामा, महाअभियोग तयारी स्थागित

रक्षक नै भक्षक भएपछि अवस्था के हुन्छ ? यसको पछिल्लो उदाहरण अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगका पूर्वआयुक्त पाठक प्रकरण हो । राज्यका निकायमा बस्ने व्यक्तिहरू कसैले पनि आगामी दिनमा पाठकको नयाँ रूप धारणा नगरुन् । र राज्यका निकायमा नियुक्ति हुनेहरूको आचरणसमेत पूर्वपरीक्षण होस् ।