सगरमाथा पुग्ने छोटो बाटो

५ हजार ७ सय मिटर उचाइको यो पदमार्ग निकै अघि खुले पनि व्यवस्थापन नहुँदा विदेशी पर्यटकलाई आवतजावत कठिन थियो ।

‘द ग्रेट हिमालयन ट्रेल्स’ अन्तर्गत पर्ने पदमार्ग बनेपछि कोभिडपछि रोल्वालिङ उपत्यकामा विदेशी पर्यटकको चहलपहल पनि बढेको छ । मुलुकका मुख्य १० पदमार्गलाई समेटिएर बनाइएको ‘द ग्रेट हिमालयन ट्रेल्स’ अन्तर्गत उच्च हिमाली एभरेस्ट–रोल्वालिङ टासिलाप्चा पदमार्ग मुख्य मानिन्छ । हिमाली क्षेत्रको फरक–फरक भाषा, संस्कृति, रहनसहन, जीवनशैली हेर्न पनि टासिलाप्चा पदमार्गलाई गाइडहरू निकै आकर्षक मान्छन् । यो वर्ष ३९ देशका १ हजार १ सय ३५ विदेशी पर्यटक रोल्वालिङ क्षेत्र घुम्न पुगेका छन् । जसमा सबैभन्दा बढी जर्मन नागरिक छन् ।

रोल्वालिङ उपत्यकामा कोभिडपछि धेरै संख्यामा विदेशी पर्यटक आएको संरक्षण क्षेत्रकी पर्यटन सहायक याङटी शेर्पाले बताइन् । ‘संरक्षण क्षेत्रको तथ्यांकमा सन् २०२२ मा झन्डै १२ सय विदेशी पर्यटक रोल्वालिङ क्षेत्र पुगेका छन्,’ उनले भनिन्, ‘पर्यटन विभागबाटै स्वीकृति लिएर आएका थप पर्यटकको तथ्यांक राखेका छैनौं । आएकामध्ये आधा टासिलाप्चा पास भएर सगरमाथा जाने गरेका छन् ।’ कोरोना महामारी सुरु हुँदाको वर्ष रोल्वालिङ क्षेत्रमा विदेशी पर्यटकको आवागमन ठप्प थियो । टासिलाप्चा पास पदमार्ग निर्माणसँगै ठाउँ–ठाउँ पर्यटकका लागि बस्न सक्ने ओत बनाइएपछि सन् २०२३ मा थप पर्यटक बढ्ने अपेक्षा गरेको उनले बताइन् । रोल्वालिङ उपत्यकाको च्छो–रोल्पा हिमताल र दूधकुण्ड हुँदै टासिलाप्चा पदमार्ग सोलुखुम्बुको थामेमा जोडिन्छ । उक्त पदमार्ग पर्यटन विभागले ४ करोड लागतमा निर्माण गरेको हो । पदमार्ग भएर हिँड्ने पर्यटकका लागि १० वटा प्रतीक्षालयसहित बास बस्ने सेल्टर बनाइएका छन् । विगतमा यो पदमार्गमा बास बस्ने ठाउँ थिएनन् ।

यसैगरी पदमार्ग बनाउन नसकिने अप्ठ्यारा भीरमा ‘फारता’ अर्थात ढुंगा खोपेर फलामे भर्‍याङ र नरम तारका डोरीहरू हालिएको टासिलाप्चा पदमार्ग निर्माण समितिका अध्यक्ष दावाछिरिङ शेर्पाले बताए । उनका अनुसार विगतमा विदेशी पर्यटक र स्थानीय गाइड, भरिया टासिलाप्चा पास पार गरेर खुम्बु क्षेत्र ओहरदोहर गर्थे । पछि खुम्बु क्षेत्रका लागि काठमाडौंबाट सिधा हवाई यात्राको सुविधा जोडियो । टासिलाप्चा क्षेत्रबाट खुम्बु हिँडेर जानेलाई जोखिम भयो । बीचमा बास बस्न समस्याका कारण टासिलाप्चा सुनसान बन्यो । टासिलाप्चा पदमार्ग बनेपछि भने विदेशी पर्यटक बढेको उनले बताए । ‘बेदिङबाट च्छो–रोल्पा, दूधकुण्ड थाकरिङ हुँदै यो पदमार्गबाट सगरमाथाको खुम्बु क्षेत्र थामे पुगिन्छ,’ उनले भने, ‘विगतमा बाटो नबन्दा निकै कठिन भएकाले विदेशी पर्यटक निकै कम हुन्थे, थामे पुग्नै ७ दिनसम्म लाग्थ्यो ।’ कुनै समय जिरी हुँदै सगरमाथा पैदल जाने पर्यटक हाल यो पदमार्ग भएर जाने गरेका उनले बताए । हिमालै हिमाल पार गरेर हिँडने यो पदमार्ग भएर हिँड्ने पर्यटकको आकर्षण टासिलाप्चातर्फ छ,’ उनले भने, ‘खासगरी च्छो–रोल्पा हिमताल पनि पार गरेर जानुपर्ने भएकाले रोजाइमा परेको हो ।’ हिमाल चढ्न रुचाउने विदेशी पर्यटकको मुख्य आकर्षण रोल्वालिङ क्षेत्रमा पर्छ । पदमार्ग भएर हिँड्ने र हिमाल चढ्ने पर्यटकका लागि टासिलाप्चा हुँदै सगरमाथा बेसक्याम्प जाने गरेका छन् ।

कोभिडको २ वर्ष सुनसान बनेको रोल्वालिङ उपत्यकामा सन् २०२२ मा विदेशी पर्यटकको आगमन बढेको हो । विदेशी पर्यटकको आवागमन बढेसँगै बेदिङ र नामा रहेका होटल व्यवसायी उत्साहित छन् । टासिलाप्चा पदमार्ग खुलेपछि सगरमाथा जाने पर्यटकको चहलपहल पनि बढेको होटल व्यवसायीसमेत रहेका दाबाले बताए । ‘सुनसान बनेको यो क्षेत्र पदमार्ग बनेपछि विदेशी मात्रै नभएर स्वदेशी पर्यटक पनि बढेका छन्,’ उनले भने, ‘मुख्य सिजनमा झन्डै ४ हजार बढी स्वदेशी पर्यटक च्छो–रोल्पा र दूधकण्ड पुगेका छन् ।’ तर, टासिलाप्चा पास पदमार्ग भएर भने विदेशी पर्यटक मात्रै हिँड्ने गरेको उनले बताए । उक्त क्षेत्र पुग्ने पर्यटकले दैनिक सय डलर खर्च गर्ने गरेका छन् । टासिलाप्चा पास पुग्ने पर्यटकले रोल्वालिङ क्षेत्रमा रहेका साना हिमाल आरोहणसमेत गर्ने गरेका छन् ।

टासिलाप्चा पास नजिकैको ६ हजार १ सय मिटर फरछ्यामु पिक आरोहण विदेशी पर्यटकको आकर्षणमा पर्ने गरेको छ । उक्त पिक चढेपछि अर्को दिन टासिलाप्चा पास भएर खुम्बु पदमार्गी जाने गरेका छन् । खासगरी हिमालयन ट्रेकिङ गाइडको प्रशिक्षण क्रममा उक्त शिखरमा आरोहण गराइन्छ । टासिलाप्चा पास विदेशी पर्यटकका लागि आकर्षणको केन्द्र पदमार्ग सुधार र सेल्टर निर्माण गरिएको पर्यटन विभागका उपसचिव सचिन्द्रकुमार यादवले बताए । ‘पहिलो चरणमा सेल्टर अप्ठ्यारा भीरमा सिँढी र कतिपय स्थान सोलिङ गरेर पदमार्गमा सेल्टरहरू बनाइएको छ,’ उनले भने, ‘१० मुख्य पदमार्गमा पर्ने भएकाले आवश्यकताअनुसार थप पूर्वाधार निर्माण गरिनेछ ।’ टासिलाप्चा पासमा निधन भएका आरोही डभिड लामाको सम्झनामा ढुंगामा आकर्षक ‘बिवाक’ (पदयात्री आश्रयस्थल) बनाइएको छ । अस्ट्रियाका नागरिक जोसेफ आइनवाकरले उक्त बिवाक पदयात्रीका लागि निर्माण गरिदिएका हुन् ।