रतुवामाई, मोरङ — रतुवा खोलापारि झापामा एउटा पार्टीको सर्वोच्च नेतृत्व र वारि मोरङमा अर्को पार्टीमा बिरादरी दाबी गर्ने नेता । यी दुई जिल्लाका दुई नेताको चुनावी रस्साकस्सीबीच हुलाकी राजमार्गमा पर्ने रतुवा खोलाको पुल भने डेढ दशकयता बेवारिस छ । प्रतिनिधि सभा निर्वाचन क्षेत्र झापा–५ र मोरङ–२ सीमाको यो पुल नबन्दा स्थानीयले दुःख भोग्दै आएका छन् ।

झापाको गौरीगन्ज र मोरङको आमवारीका बीचमा पर्ने यो पुल हरेक ५ वर्षमा उम्मेदवारहरूको चुनावी एजेन्डा बन्ने गरेको छ तर काम पूरा भने भएको छैन ।

पुल बन्न सुरु भएयता एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले झापा–५ बाट लगातार जितिरहेका छन् । मोरङ–२ मा कांग्रेस नेता मिनेन्द्र रिजालले ०७४ को चुनाव जितेका थिए । त्यसअघि एमालेका ऋषिकेश पोखरेल (२०७०) र कांग्रेसका आमोदप्रसाद उपाध्याय (२०६४) सांसद बने । जितेर गएपछि कसैले पनि पुल निर्माण पूरा गर्न पहल नगरेको स्थानीयको आरोप छ । एमाले नेता पोखरेल यसपालि पुनः उम्मेदवार छन् । कांग्रेसले पूर्वसभापति तथा पूर्वप्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइराला लड्दै आएको यस क्षेत्रमा यसपटक उनकै छोरी सुजातालाई टिकट दिएको छ ।

रतुवाको पुललाई मुद्दा बनाएर स्थानीय तहको निर्वाचन जितेका रतुवामाई नगरपालिकाका प्रमुख नागेश्वरप्रसाद सिंह काम पूरा नहुनुमा ‘राजनीतिक चलखेल’ रहेको बताउछन् । आम निर्वाचनका क्रममा पुल पूरा गर्ने बाचा गर्दै पुल वारिपारिको क्षेत्रमा उम्मेदवारहरूको आउजाउ फेरि बाक्लिएको छ । तर, नेताहरूप्रति स्थानीय विश्वस्त देखिँदैनन् । ‘५ वर्षअघि पनि कांग्रेस नेता मिनेन्द्र रिजालले पुल बनाइदिहाल्छु भनेका थिए,’ स्थानीय कलावती यादवले सुनाइन्, ‘नेताहरू बोल्ने मात्रै रैछन् ।’

दक्षिण झापाको गौरीगञ्ज गाउँपालिका–६ चिल्लारा र मोरङको दक्षिण पूर्वी रतुवामाई नगरपालिका–३ आमबारी जोड्न बन्दाबन्दै छाडिएको पुलको तल्लो भागबाट बाँसको फड्के बनाइएको छ । ‘बर्खाका ६ महिना नदी वारपारका लागि डुंगा चल्छ’, स्थानीय बच्चुलाल सिंहले भने, ‘हिउँदमा बाँसको फड्केबाट तर्छौं ।’

बर्खामा डुंगा चढ्दा होस् या हिउँदमा फड्के तर्दा स्थानीयले कर बुझाउँछन् । सिंहका अनुसार फड्के तरे वापत मोटरसाइकलले एक सय रुपैयाँ, साइकलले ५० रुपैयाँ र व्यक्तिले १० रुपैयाँ तिर्नुपर्छ । पुलमुनी फड्के राख्न ठेक्का लिने विषयमा केही समयअघि वारिपारिका स्थानीय सरकारबीच विवाद नै भयो । अन्ततः यो वर्ष गौरीगन्जका व्यवसायीले फड्के सञ्चालनको ठेक्का पाएका छन् । गौरीगन्ज–६ का धीरजकुमार मान्झीले एमाले अध्यक्ष ओलीले पटकपटक पुलको एजेन्डा बनाएर भोट माग्न आउने र जिते पछि बिर्सिने गरेको आरोप लगाए । स्थानीय सञ्जय राजवंशीले २२ तले भ्यु टावर ठडिन समय नलागे पनि वर्षौंदेखि एउटा पुल पूरा हुन नसक्नुमा नेताहरूले बेवास्ता गरेको आरोप लगाए ।

मोरङको धनपाल ६ का मोहम्मद हुसेनले झापाको गौरीगन्जस्थित ससुराली जाँदा हिउँदमा फड्के र बर्खामा डुंगाबाट रतुवा खोला तर्नुपरिरहेको सुनाए । साइकलबाट बाँसको फड्के तरिरहेका बेला भेटिएका उनले भने, ‘१५ वर्षदेखि पुल अधुरै छ, पुलबाट कहिले हिँड्न पाइएला भन्ने भइसक्यो ।’

मधेसी समुदायको बसोबास रहेकाले राज्यले यस क्षेत्रको पुल निर्माणमा चासो नदिएको स्थानीय बच्चुलाल सिंहको आरोप छ । पुलसँगै आमबारीबाट रतुवा खोलासम्मको करिब दुई किलोमिटर बाटो बन्न सके गाउँकै मुहार फेरिने उनी बताउँछन् । उनका अनुसार अहिले झुर्कियाबाट करिब ७ किलोमिटर घुमेर आमबारी जानुपर्ने बाध्यता छ । यस बाटोमा वर्षायाममा बर्सेनि दुर्घटना हुन्छ । ‘पार्टीसँग हाम्रो सरोकार छैन, पुल र बाटो बनाउनेलाई मात्रै अब जनताले भोट हाल्छन्’, सिंहले भने ।

गंगादेवी सिंह र कलावती यादव खोला छेउछाउ गाई वस्तु चराउन जान्छन् । उनीहरूका अनुसार हिउँदमा त खास समस्या हुन्न । तर, झरी सुरु भएपछि जोखिम बढ्छ । ‘ठूलठूला खाल्डाहरू ताल बन्छन्, तर्नै सकिंदैन’, कलावतीले भनिन् । यहाँका बासिन्दा किनमेल र परिवार भेटघाटमा गौरीगन्ज पनि जान्छन् । पुल नहुँदा यात्रा जोखिमपूर्ण र सकसपूर्ण हुने गरेको छ ।

सडक विभागअन्तर्गतको तत्कालीन मोरङ–सुनसरी पुल आयोजनाले आर्थिक वर्ष ०६४/६५ मा कालिका–ओसीए जेभीलाई १० करोड ३२ लाख ९१ हजारमा ठेक्का दिएको थियो । २ सय ७५ मिटर बनाउनुपर्ने भए पनि २ सय ५ मिटर बनाएर ०७५ मा आयोजनाले ‘फाइनल’ भएको भन्दै हुलाकी सडक आयोजनालाई हस्तान्तरण गरेको थियो । हुलाकी सडक आयोजना इटहरीका इन्जिनियर प्रमोद खतिवडाले रतुवा पुल निर्माण पूरा गर्नका लागि पुनः ठेक्का खोल्नुपर्ने भएकाले डिजाइन, लागतको अनुमानको काम भइरहेको बताए । करिब २० करोड लागतमा पुल निर्माण सकिने उनको अनुमान छ ।

‘प्रधानमन्त्रीदेखि विभागीय मन्त्रीहरूको ध्यान खिचेको पुल हो यो,’ खतिवडाले भने, ‘अब चाँडै बन्ने आशा छ ।’ उक्त पुल खोलाको चौडाइभन्दा सानो बन्दा सञ्चालनमा आउन नसकेको हुलाकी सडक आयोजनाले जनाएको छ । आर्थिक वर्ष ०६४/६५ मा काठमाडौंको कालिका–ओसिए जेभीले निर्माण ठेक्का पाएको पुल २०५ मिटर लामो छ । १० करोड ३२ लाख ९१ हजारमा ठेक्का पाएको कम्पनीले सम्झौताअनुसार काम सम्पन्न गरे पनि पुलको लम्बाइ छोटो हुँदा पुललाई बीचमा पारेर खोला बगेको छ । ‘अब ७० मिटर थपिँदै छ,’ खतिवडाले भने, ‘मूल्यांकन प्रक्रिया सुरु भएको छ, चाँडै ठेक्का लाग्नेछ ।’