लक्ष्य थियो डाक्टर बन्ने, उच्चशिक्षा नपाएपछि चित्रकलामा भविष्य खोज्दै

आफू १२ वर्षको हुँदा ६५ फिट गहिरो खोँचमा पसेर साढे २ वर्षीया आराधना प्रधानको उद्धार गरेर उनले चौतर्फी वाहवाही पाएका थिए । तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाले वीर गणेशमान बाल प्रतिभा पदकबाट उनलाई नगद ३ लाखसहित विभूषित गरे । तर उनै साहसी कमल एसईईभन्दा माथि पढ्न पाएनन् । घरको कमजोर आर्थिक अवस्था, उचित अभिभावकत्व र मार्गदर्शनको अभावमा उनको उच्च शिक्षा पढ्ने धोको अधुरै रह्यो ।

२०६५ असार १० मा पोखराको नयाँगाउँनजिकै खरबारीको सेती खोँचमा आराधना खसेकी थिइन् । एक छिमेकी बालकको दाहसंस्कार गर्न आफ्ना आमाबुबासँगै समाधिस्थल पुगेकी उनी खोँचमा खसेर तलसम्म पुगिन् । खोँचमा बालिका खसेको समाचार क्षणभरमै देशैभर फैलियो । उनको उद्धारमा अनेक प्रयास भए । तर केही पार लागेन । काठमाडौंबाट नेपाल क्यानोइङ एसोसियसनको पाँच सदस्यीय उद्धार टोली उपकरणसहित आयो ।

शारीरिक बनावटका कारण उक्त टोलीका सदस्य पनि ४० फिटभन्दा तल झर्न सकेनन् । खोँचभित्र आराधना रोएको आवाज मात्रै सुनिन्थ्यो । भित्र आराधना संघर्ष गरिरहेकी थिइन्, बाहिर आराधनाका बुबाआमा अचेतजस्तै थिए । खोँच वरपर सयौंको भीड थियो । कसैसँग आराधनालाई उद्धार गर्ने उपाय सुझेको थिएन । अर्को दिन बुधबार पोखराकै टुटुंगाका सलोम नेपाली घटनास्थलमै थिए । उनी उद्धारका लागि खोँचमा पसे तर केही तलसम्म मात्रै पुग्न सके ।

ठूलो शरीर भएको मानिस खोँचमा पस्न नसक्ने थाहा पाएपछि उनले आफ्नो १२ वर्षीय भाइलाई सम्झिए । उनी तुरुन्त दौडिएर घरमै खेलिरहेका भाइ कमल लिन गए । सलोमले ‘हाम्री दाइकी छोरीजस्तै नानी जमिनमुनि छिन्, उद्धार गर्न जान्छौं ?’ भन्दा कमलले फुर्तीसाथ ‘हुन्छ’ भनेर तम्सिए । उनलाई देख्नासाथ केहीछिन सबै चकित भए । सानो बालकलाई पठाउँदा अर्को घटना निम्तिने डरमा प्रशासनले नजान सल्लाह दियो । तर दाजु सलोमले पठाइछाडे ।

क्यानोइङ एसोसियसनले ल्याएको उपकरण लगाएर कमल खोँचमा पसे । आधा घण्टापछि उनी आराधनालाई लिएर निस्किए । बुधबार मध्याह्न १२ बजे कमलले ६५ फिट गहिरो खोँचबाट आराधनाको उद्धार गरे । उनी एकाएक हिरो बने । उनलाई सम्मान गर्नेको ओइरो लाग्यो । त्यतिबेला पोखरा–१५ को सिद्ध माविमा कक्षा १ मा पढिरहेका कमललाई थुप्रै विद्यालयले १० कक्षासम्म नि:शुल्क पढाउने प्रस्ताव गरे । उनी भने काठमाडौंको जेभियर इन्टरनेसनल स्कुलमा भर्ना भए ।

०६४ मा एसईई दिएर पोखरा फर्किए । घर फर्किएपछि उनको जीवनको लय बिग्रियो । दुई आमाबाट तीन दाइ र दुई दिदीमुनि उनी कान्छा हुन् । जन्म दिने आमा १० वर्षअघि नै बितिन् । बुबा डेढ वर्षअघि बिते । सरकारले दिएको ३ लाखसहित उनको साहसको कदरस्वरूप झन्डै ९–१० लाख रुपैयाँ संकलन भएको थियो । उक्त रकमको सदुपयोग हुन पाएन । उनी १८ वर्ष पुगेपछि बैंकबाट निकाल्न मिल्ने गरी राखिएको रकम पनि दाइले खर्च गरिदिए । त्यति नै बेला पारिवारिक वातावरण राम्रो भएन ।

उच्च शिक्षा पढ्न उनीसँग कुनै उपाय भएन । ‘पढ्न मन थियो, घरकै अवस्थाले पढ्न पाइँन,’ उनले भने, ‘पढाइदिन्छौं भन्ने पनि कोही निस्किएनन् ।’ दाइहरूले आ–आफ्नै परिवार हेर्नुपर्ने भएकोले उनी आँफै काम गर्न कस्सिए । धेरैजसो ज्यामी काम गरे । हात मुख जोर्न जे भेटिन्छ त्यही काम गरे ।

उनी विगत दुई वर्षदेखि हेम्जामा रहेको मामा घरमा बसिरहेका थिए । उनकै नाममा गठन भएको साहसी बालक कमल नेपाली अध्ययन प्रतिष्ठानका उपाध्यक्ष रामबहादुर बल्कुटीले चासो राखे । चित्रकलामा कमलको रुचि भएको बुझे । उनले बुटवलका चित्रकार अजय नेपालीलाई पोखरा झिकाए । अजयले डेढ महिनादेखि बल्कुटीकै घरमा बसेर कमललाई चित्रकला सिकाइरहेका छन् । उनको पारिश्रमिक प्रतिष्ठानले बेहोरेको छ । सुरुआतमा तीन महिना सिकाउने योजना छ । ‘चित्रकलामा कमलको रुचि गहिरो छ । मिहिनेत गर्ने हो भने व्यावसायिक चित्रकार बन्न समस्या छैन,’ उनले भने, ‘तीन महिनामा प्रगति भएन भने ६ महिनासम्म पनि लम्बिन सक्छ ।’

उनै अजयले बनाएका पेन्सिल आर्ट प्रदर्शनी प्रतिष्ठानले सोमबार पोखरामा गरेको छ । कमल नेपाली, आराधना प्रधानसहित पोखरामा जन्मिएका वा कार्यक्षेत्र बनाएका ख्यातिप्राप्त व्यक्तिको ‘पोट्रेट’ प्रदर्शनीमा राखिएको थियो । कमलले आफ्नो रुचि पहिलेदेखि नै चित्रकलामा भएको सुनाए । ‘जेभियरमा पढ्दादेखि नै सामूहिक चित्रकला प्रदर्शनीमा सहभागी हुन्थे,’ उनले भने, ‘मलाई हिमाल, पहाड, पर्वतका चित्र बनाउन मन पर्छ । अब सिकेर व्यावसायिक तरिकाले लाग्छु ।’

प्रदर्शनीको उद्घाटन गर्दै गण्डकी प्रदेश प्रमुख पृथ्वीमान गुरुङले कमललाई सरकारी तवरबाटै सहयोग गर्नुपर्ने बताए । उनको गाथा पुस्तकका रुपमा पनि आइसकेको छ । प्रतिष्ठानले पाँच वर्षअघि ‘साहसी बालक कमल नेपाली’ पुस्तक प्रकाशन गरेको थियो । प्रतिष्ठानका अध्यक्ष संविधानसभा सदस्य डिलबहादुर नेपालीले कमललाई सीप, कला सिकाएर पेसा, व्यवसायसँग जोड्ने प्रयासस्वरूप चित्रकला सिकाइरहेको बताए ।