के गर्लान् एसका चार पूर्वमन्त्री ?

झाँक्रीले त सार्वजनिक रूपमै अध्यक्ष माधवकुमार नेपालसँग असन्तुष्टि पोखेकी छन् । खतिवडा, आले र श्रेष्ठ प्रत्यक्षतर्फका तथा झाँक्री समानुपातिक सांसद हुन् । उनीहरू एमाले नेताहरूसँग पनि नियमित संवादमा छन् । सोही कारण उनीहरू अहिलेकै पार्टीबाटै चुनाव लड्छन् कि अन्य पार्टीबाट भन्ने चर्चा एकीकृत समाजवादीभित्र चलिरहेको छ ।

तनहुँ–१ का सांसद श्रेष्ठ पार्टी नेतृत्वसँगको तिक्तता सकिएकाले एकीकृत समाजवादीबाटै चुनाव लड्ने बताउँछन् । ‘यो बीचमा तिक्तताजस्तो थियो, अब त्यो मिलाइसकियो,’ उनले भने, ‘हामी चारै जनाले पार्टी छोड्ने वा कतै जाने कल्पना पनि गरेका छैनौं तर डिलमा पुर्‍याएर लात्ताले हिर्काए भने विकल्प त सबैले खोज्छन् नि ।’

प्रदेश एवं संघीय निर्वाचनका लागि सिट बाँडफाँट गर्न एकीकृत समाजवादीका उपाध्यक्ष प्रमेश हमाल र महासचिव वेदुराम भुसालले गठबन्धनको कार्यदलमै बसेर काम थालेका छन् । सिट बाँडफाँटमा प्रतिनिधिसभातर्फ ४० सिटको अडान राख्ने र २५ सिटलाई ‘बटमलाइन’ बनाउने एकीकृत समाजवादीले रणनीति बनाएको छ । एमालेमै हुँदा प्रत्यक्षतर्फ जितेकाको सिट सुरक्षित गर्ने उसको योजना छ । झाँक्रीले यस पटक प्रत्यक्षतर्फ गुल्मी–२ वा काठमाडौं–२ बाट चुनाव लड्ने सोचमा रहेको बताएकी छन् । ‘गुल्मी वा काठमाडौंबाट चुनाव लड्ने भइरहेको छ,’ उनले भनिन्, ‘गठबन्धनको शीर्ष नेतृत्व पनि यस विषयमा सकारात्मक छ तर सिट बाँडफाँट हुँदा के हुन्छ, हेरौं ।’

एकीकृत समाजवादीका एक पदाधिकारीका अनुसार झाँक्रीलाई गुल्मी–२ बाट टिकट दिने सम्भावना छ । झाँक्रीले आफ्नो चाहना पनि गुल्मी नै रहेको बताइन् । गठबन्धनमा सिट बाँडफाँट हुँदा क्षेत्र १ कांग्रेसले र २ एकीकृत समाजवादीले पाउने सम्भावना छ । ०७४ को निर्वाचनमा गुल्मी–२ बाट एमाले सचिव गोकर्ण विष्ट निर्वाचित भएका थिए । ०७४ मा विष्टले वाम गठबन्धनका तर्फबाट ३४ हजार ६ सय १८ मत ल्याएका थिए । प्रतिस्पर्धी चन्द्र केसीले २० हजार १ सय ५७ मत ल्याएका थिए ।

खतिवडा मकवानपुर–२ बाट निर्वाचित सांसद हुन् । अहिले पनि त्यहीँबाटै चुनाव लड्ने सोच बनाएको उनले बताए । ‘पार्टीमा केही समस्या भए पनि हल भइसके । त्यसकारण म एकीकृत समाजवादीबाटै चुनाव लड्छु,’ उनले भने । ०७४ को निर्वाचनमा खतिवडाले ४४ हजार ७ सय ४४ मत ल्याएर कांग्रेस उम्मेदवार महालक्ष्मी उपाध्याय डिनालाई पराजित गरेका थिए । डिनाले ३२ हजार ६ सय ८५ मत ल्याएकी थिइन् ।

मकवानपुरबाट चार पटक चुनाव जितेका खतिवडा यस पटक आफैं उठ्छन् वा श्रीमती मनु सिग्देललाई उठाउँछन् भन्ने चर्चा पनि एकीकृत समाजवादीभित्र छ । ‘अहिलेसम्म आफैं चुनाव लड्ने मुडमा छु, अझै दुई–तीन महिना बाँकी छ । बुढेसकाल लागिसक्यो, त्यसकारण के हुन्छ, त्यो भिन्दै भयो,’ खतिवडाले भने, ‘म उठिनँ भने भाग कता जान्छ, ठेगान छैन ।’

एकीकृत समाजवादीका अर्का सांसद श्रेष्ठ र कांग्रेस नेता रामचन्द्र पौडेलको निर्वाचन क्षेत्र एउटै हो । पौडेल र श्रेष्ठले तनहुँ–१ बाटै चुनाव लड्ने तयारी थालेका छन् । ‘गठबन्धनमा पहिलादेखि नै जसले जहाँ जितेको छ, त्यहाँ उसले पाउने भन्ने कुरा भएकाले मेरो दाबी छ, मलाई पार्टी र गठबन्धनका नेताहरूले धोका दिनुहुन्न भन्नेमा पूर्ण विश्वस्त छु,’ श्रेष्ठले भने । ०७४ को निर्वाचनमा एमालेबाट श्रेष्ठले ३४ हजार ४ सय ८९ मत ल्याएका थिए । पौडेल २७ हजार ६ सय ७५ मत प्राप्त गरेर पराजित भए ।

सिट बाँडफाँटको आधार तय गर्न बनेको कार्यदलले सबै पार्टीका शीर्ष नेताको व्यवस्थापनका विषयमा छलफल थालेको छ । कांग्रेसको शीर्ष नेता भएकाले अन्यत्रबाट चुनाव लड्ने सुविधा पौडेललाई रहेको श्रेष्ठ बताउँछन् । ‘उहाँ मभन्दा ठूलो नेता हो, त्यसकारण चितवन, गोरखा, लमजुङ जहाँ गए पनि भयो,’ श्रेष्ठ भन्छन्, ‘अर्कोतर्फ एकीकृत समाजवादीको म संस्थापक केन्द्रीय सदस्य हुँ । आफैंले बनाएको पार्टी छोड्न चाहन्न । मेरो पार्टीले त्यस्तो ठूलो गल्ती गर्दैन र गठबन्धनका नेताहरूले पनि मलाई अन्याय गर्नुहुन्न भन्नेमा विश्वस्त छु ।’

अर्का सांसद आलेले ०७४ को निर्वाचनमा डोटीमा एमालेका तर्फबाट जितेका थिए । उनले कांग्रेसका वीरबहादुर बलायरलाई १ हजार ६ सय ३२ मतान्तरले पराजित गरेका थिए । आलेले ३२ हजार ५ सय १० मत ल्याएका थिए । सत्ता गठबन्धनबीच नै चुनावमा तालमेल हुने भएपछि आलेले डोटीबाटै चुनाव लड्ने घोषणा गरेका छन् । कांग्रेसका बलायरले पनि त्यहींबाट लड्ने तयारी गरेका छन् ।

गठबन्धनमा भागबन्डा हुँदा डोटी कांग्रेसको भागमा परे आले एमालेतिर लाग्न सक्ने आकलन पनि छ । तर, उनले एकीकृत समाजवादीबाटै चुनाव लड्ने तयारीमा रहेको बताएका छन् । ‘एमालेबाट विद्रोह गर्ने बेला नै प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा र माओवादी अध्यक्ष प्रचण्डले हामी मिलेर जाऔं, चुनाव पनि मिलेर लड्ने हो, तपाईंको टिकट हामी सुनिश्चित गर्छौं भन्नुभएको थियो,’ उनले भने, ‘त्यसकारण म ढुक्क छु । डोटीबाटै चुनाव लड्छु ।’

आलेले देउवालाई प्रधानमन्त्री बनाउन आफूहरूको पहल धेरै भएको हुँदा त्यसको मूल्यांकन हुने बताए । ‘सुदूरपश्चिममा पार्टीबाट निर्वाचित सांसद म मात्रै हो, जसले पहल गरेर शेरबहादुरजीलाई प्रधानमन्त्री बनायौं,’ उनले भने, ‘मेरो टिकटका विषयमा तलमाथि होला भन्ने लाग्दैन ।’

एकीकृत समाजवादीका एक पदाधिकारी पनि असन्तुष्ट चार सांसद अन्य पार्टीमा गएर टिकट पाउने सम्भावना नरहेको दाबी गर्छन् । ‘एमालेमा गएर टिकट दिन्छन् र ओलीले ? कि कांग्रेसमै प्रवेश गर्नुपर्‍यो, त्यसो गरे पनि टिकट पाउन झन् कठिन हुन्छ, माओवादीमा गए पनि यही गठबन्धन हुँदासम्म सम्भव देखिँदैन,’ उनले भने, ‘जति बटारिए पनि उनीहरू अन्त जाने ठाउँ छैन ।

अर्कातिर सम्मानित नेता झलनाथ खनालसहितका शीर्ष नेतामै असन्तुष्टि देखिएको छ । प्रदेश र प्रतिनिधिसभा निर्वाचन घोषणा भइसकेपछि पार्टीभित्र बढ्दो असन्तुष्टिले अध्यक्ष नेपालमाथि दबाब पनि बढ्दै छ । खनालसहित एकीकृत समाजवादीका केही नेता वाम गठबन्धन वा खासगरी एमालेसँग तालमेलको पक्षमा देखिएका छन् । ‘पार्टीभित्र दुईथरी मत छन् र आ–आफ्नो कोसिस पनि देखिन्छन्,’ एकीकृत समाजवादीका एक पदाधिकारी भन्छन्, ‘तर अहिलेसम्म पाँचदलीय गठबन्धनलाई निरन्तरता दिने पार्टीको संस्थागत निर्णय हो । कसैले वाम गठबन्धनका नाममा एमालेसँग निकटता राख्छ भने त्यो व्यक्तिगत कुरा हुन जान्छ ।’

वैशाखको स्थानीय तह निर्वाचनपछि गठबन्धनलाई लिएर नेपाल र खनालबीच मतभेद देखिन थालेको हो । कांग्रेसले गठबन्धनमा इमानदारी नदेखाएको आरोप लगाउँदै खनाल वाम गठबन्धनको पक्षमा छन् । उता एमालेसँग अलग्गिएको एक वर्ष पनि नपुगेको र एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीको अहंकार कम नभएकाले अहिले नै तालमेल गर्न नसक्ने नेपालको भनाइ छ । सिट बाँडफाँटसम्बन्धी कार्यदलमा पनि नेपालले आफूनिकट नेता वेदुराम भुसाल र प्रमेश हमाललाई पठाएका छन् ।

असारमा भएको केन्द्रीय परिषद् बैठकमा खनालले प्रतिनिधिसभा र प्रदेशसभामा एमालेसँगको तालमेललाई प्राथमिकता दिनुपर्ने मत राखेका थिए । त्यसयता उनले सार्वजनिक रूपमै यस्तो अभिव्यक्ति दिइरहेका छन् । स्थानीय तह निर्वाचनको परिणामबाट पाठ सिकेर जिल्ला–जिल्लामा एमालेसँग तालमेल गर्ने विकल्प खुला राख्नुपर्ने उनको मत छ । नेपालले भने संसद् विघटन गर्ने ओलीले आत्मालोचना नगरेको र अहिले पनि उनी एकीकृत समाजवादीप्रति नकारात्मक रहेकाले तत्काल सहकार्य सम्भव नहुने तर्क गरिरहेका छन् ।

एमालेका सुरेन्द्र पाण्डे, गोकर्ण विष्टलगायत दोस्रो तहका नेताले पटक–पटक खनालसँग संवाद गरिसकेका छन् । खनालले भने पाण्डे र बिष्ट अहिले एमालेमा निर्णायक तहमा नभएको भन्दै ओलीकै तहबाट पहलको अपेक्षा गरेका छन् । एकीकृत समाजवादीमा मुकुन्द न्यौपानेलगायतका नेताले पनि वाम गठबन्धनकै पक्षमा धारणा राख्दै आएका छन् ।

कांग्रेससँग नभएर एमालेसहितको चुनावी गठबन्धन बनाउनुपर्ने उनीहरूको सुझाव छ । ‘एमाले भनेको केपी होइन, देशभर पार्टी संगठन भएको पार्टी हो,’ न्यौपानेले भने, ‘कि त एमालेबाहेक होइन, केपीबाहेकको वामपन्थी एकता भन्न सक्नुपर्‍यो । त्यो पनि किन भन्नुपर्‍यो र ? त्यसकारण एमालेसहितको वामपन्थी एकता हुनुपर्छ ।’