मिटरब्याजको चक्रमा सर्वस्व गुम्दै
राजविराज — विद्युतीय सामग्रीको व्यापार गर्ने सप्तरीको छिन्नमस्ता–१ बरही वीरपुरका ३५ वर्षीय सञ्जीव मिश्र गत मंसिर २ मा राजविराजको एक होटलमा मृत भेटिए । विष सेवन गरेर किन आत्महत्या गरे भन्ने कारण खोतल्दै जाँदा उनी मिटरब्याजीको चक्रमा फसेको पुष्टि भयो । व्यापार गर्ने क्रममा उनले चार जनासँग मिटरब्याजमा पैसा लिएको र बढ्दै गएको ब्याज तिर्न नसकेपछि उनले मृत्युको बाटो रोजेको आफन्त बताउँछन् ।
‘मिटरब्याजमा पैसा दिनेहरूले दैनिक फोन गर्दै धम्क्याउन थाले, घरै पुग्न थाले,’ सञ्जीवका मामा बुदुरले भने, ‘लगातारको धम्की झेल्न नसक्दा उनले ज्यानै गुमाउनुपर्यो ।’ सञ्जीवले लिएको रकमबारे थाहा नभएको परिवारको भनाइ छ । मिटरब्याजीले दबाबमा पारी लिएको चेकलाई बाउन्स गराएर पक्राउ गरिदिने धम्कीले उनी तनावमा फसेको परिवारका सदस्य बताउँछन् ।
सञ्जीवको मृत्युपछि परिवारका सदस्यले गत माघ २० मा ४ जनाविरुद्ध प्रहरीमा किटानी जाहेरी दिएका थिए । तर, प्रहरीले दर्ता नै नगरी आलटाल गर्दै आएको बुदुरको भनाइ छ । सप्तरीका एसपी अभिनारायण काफ्ले उक्त घटना विभिन्न कोणबाट अनुसन्धान भइरहेको दाबी गर्छन् । मिश्रको परिवार आश्वस्त छैन । ‘हामी बारम्बार प्रहरी कार्यालय पुग्छौं । पक्राउ गर्दै छौं भन्छन्, गर्दैनन्,’ बुदुरले भने, ‘आरोपितलाई सोधपुछ पनि नगरेकाले प्रहरीको अनुसन्धान पनि शंकास्पद नै छ ।’
सप्तरीमा मिटरब्याजमा फसेकाको सूची लामो छ । ऋण लिनेहरूले साहुलाई ३ देखि ५ गुणासम्मको कागज गर्ने र लिएको रकमको चेकसमेत हुने भएकाले पीडितहरू खुल्न डराउँछन् । मिटरब्याजमा हुने लेनदेनलाई स्थानीय भाषामा ‘खेपी ब्याज’ भनिन्छ । यसको ब्याजदर निश्चित हुँदैन । ऋणीलाई कति समस्या छ, त्यसका आधारमा धनीले ब्याजको अधिकतम दर तोक्छन् । कारोबार दैनिक ब्याजदरमा हुन्छ । जस्तो– एक लाखको कम्तीमा दैनिक ३ सयदेखि एक हजार रुपैयाँसम्म ब्याजदर तोक्ने गरिएको छ ।
धेरै दिनका लागि पैसा लिए घरजग्गा पास गर्नुपर्ने, थोरै अवधिका लागि लिए कम्तीमा ऋणको ३ गुणा र बढीमा ५ गुणासम्मको कागज बनाइनुका साथै ब्ल्यांक चेकको समेत लेनदेन हुने गरेको छ । घरजग्गा पास, कागज र चेकलाई भने धरौटीका रूपमा लिने गरिन्छ । पैसा लिएर मिटरब्याजअनुसार नदिए तत्कालै चेक बाउन्सदेखि घरजग्गा नियन्त्रणमा लिने कार्य साहुले गर्ने गरेका छन् । कान्तिपुरको सम्पर्कमा आएकामध्ये धेरैले एउटाको ऋण निखन्न १० औं जनासँग चक्करमा फस्नुपरेको बताएका छन् । एक जनासँग लिएको पैसा बढेर माथि पुग्ने र तिर्नका लागि अर्कोसँग फेरि मिटरब्याजमै फँसिने एक पीडितले बताए ।
तिरहुत गाउँपालिकाको मयनाकरेडीका पप्पु यादवले साथीको कामका लागि जितेन्द्र गुप्तासँग मिटरब्याजमा ६ लाख रुपैयाँ लिएका थिए । दैनिक ६ हजार ब्याज तिर्ने गरी पप्पुले १५–१५ लाखको २ वटा कागज र चारवटा चेक गुप्तालाई दिए । उनले लिएको रकम केही दिनअघिसम्म ब्याजसमेत गरी २५ लाख पुग्यो । राजविराजमा बस्ने पप्पु अहिले ऋणको भारीका कारण मोबाइल बन्द गरेर बसेका छन् । दास र उनीबीच विवाद भएपछि दुई साताअघि नगर प्रहरी कार्यालय राजविराजमा पञ्चायती भएको थियो । त्यहाँ गुप्ताले दासलाई २७ लाख नभई १५ लाख ७० हजार तिर्ने सहमति भएको स्रोतले बतायो । दासले अर्कैबाट लिएर पैसा दिएकाले समस्यामा रहेको सुनाएका थिए ।
मिटरब्याजको धन्दामा जिल्लाका केही सहकारी संस्था प्रमुख, बैंकका शाखा प्रबन्धक र कर्मचारीसमेत संलग्न रहेको स्रोतको दाबी छ । उनीहरूमध्ये धेरैले दैनिक र साप्ताहिक रूपमा मात्र मिटरब्याजमा पैसा लगाउने गरेका छन् । बैंक वा सहकारी संस्थाकै पैसा दिएर त्यसबाटै मिटरब्याज कमाउन केही स्टाफ र म्यानेजरहरू लागेको एक बैंक कर्मचारीले बताए ।
घर खर्च प्रयोजनका लागि ऋण लिँदा मिटरब्याज असुल गरेको आरोप लागेका सप्तरीको खडग–७ घर भई धरान–१९ बस्दै आएका रामदेव साह तेलीविरुद्ध सोमबार राजविराजमा पीडितहरूले प्रदर्शन गरेका छन् । उनीहरूले तत्काल पक्राउ गरी कारबाही गर्न पनि माग गरे । बोदे बरसाइन–५ का ६९ वर्षीय रामप्रसाद खत्बे, ७ नम्बरका ५८ वर्षीय मो. तैयब अली, ९ का ४३ वर्षीय शीतल यादव, खडक–६ का ५१ वर्षीय छेदीलाल पासवान, ७ का ५३ वर्षीय देवनारायण साह, ८ का ६० वर्षीय बच्चालाल साह, शम्भुनाथ–११ की ४० वर्षीया ललितादेवी मण्डल, सुरुंगा–६ का ७२ वर्षीय गुलाबचन्द साह तेली र वडा २ की ३३ वर्षीया सबुरदेवी चौधरीले साहुकार रामदेवसहित उनको परिवारका सदस्यमाथि ६ महिनाअघि नै उजुरी दिएका थिए
प्रहरीले रामदेवका छोरा नन्दकिशोरलाई धरानबाट र छोरी अनुराधालाई काठमाडौंबाट पक्राउ गरे पनि रामदेव फरार छन् । सप्तरीका डीएसपी माधवप्रसाद काफ्लेका अनुसार ९ जना निवेदकले १ करोड १७ लाख ४२ हजार २ सय ५६ रुपैयाँ रामदेवसँग ऋण लिएका थिए । त्यसको ब्याज तिरिसक्दा पनि धितोबापत मालपोत कार्यालयमा लिखत पास गरिएको जग्गा फिर्ता गर्न नमानेको पीडितको भनाइ छ ।
प्रकाशित : असार १, २०७९ ११:५१