आउँदा बस, फर्किंदा बेवास्ता

बाजुराका विभिन्न पालिकामा वडाध्यक्षदेखि प्रमुख पदका उम्मेदवार र दलहरूले निर्वाचनअघि भारतका विभिन्न ठाउँमा मजदुरी गर्दै आएका आफूलाई भोट दिन सक्ने धेरैजसो मतदातालाई गाउँ बोलाएका थिए । उनीहरूलाई धनगढी र महेन्द्रनगरदेखि बाजुरा ल्याउन बस र जिपको व्यवस्था पनि गरिदिएका थिए । तर, फर्किने बेला भने सोधपुछ नै नगरेको उनीहरूको गुनासो छ । ‘आउने बेला महेन्द्रनगरमा बस तयार थियो । बाजुरासम्म त्यही बसमा आयौं,’ बाजुरा बाह्रबिसका रनवीर लोहारले भने, ‘भोट हालिसकेपछि हालखबर सोधपुछ गर्न पनि कोही आएनन् । एक साताको छुट्टी मिलाएर आएको हुँ, भोलि फर्किंदै छु ।’ भोट हाल्नकै लागि बाजुराका हरेक गाउँमा २०/३० जना फर्किएका थिए । तीमध्ये धेरैजसो भारतमै मजदुरी गर्नेहरू थिए ।

मतदानका लागि भारतबाट घर फर्किएका बझाङ बित्थडचिरका जयबहादुर धामी पनि शनिबार फर्किने क्रममा कञ्चनपुरको गड्डाचौकी सीमानाकामा भेटिए । दिल्लीमा चौकीदारी गर्ने उनी मतदानको दिनभन्दा एक साताअघि घर आएका थिए । घरमा खेतीपातीको कामसँगै मतदान गरेर पुनः फर्केका हुन् । भारतबाट फर्केकाहरूमा धेरैजसो दलित समुदायका मतदाता छन् । पार्टी तथा उम्मेदवारले बाहिर भएकालाई चुनावका बेला खर्च तथा यातायात व्यवस्थापन गरेर गाउँ ल्याउने विगतदेखिकै चलन हो । हालै सम्पन्न स्थानीय तहको निर्वाचनमा पनि चुनाव जित्न उम्मेदवारहरूले भारतबाट ल्याउन सकिनेहरूको हिसाब राखेर खटनपटन गरेका थिए ।

‘पहिलाको चुनावमा भोट हाल्न आउनु पर्‍यो भनेर कर गर्नेहरूको कुरा काट्न नसकेर आएको थिएँ । यसपालि पनि आएँ,’ बाह्रबिसका लालबहादुर विकले भने, ‘नेताहरूले यही ठाउँमा गरिखाने वातावरण बनाएको भए त गाउँघर र परिवार छाडेर परदेश जाने रहर कहाँ थियो र ?’ जसले जिते पनि आफूहरूले भारत धाउने दिनको अन्त्य नहुने भन्दै उनले खिन्नता व्यक्त गरे । बेरोजगारी तथा गरिबीले गाँजिएको यस जिल्लाका धेरैजसो स्थानीयको रोजीरोटी जोर्ने थलो भारतका विभिन्न सहर हुन् । बेरोजगार पुरुष मौसमी र लामो समयका लागि भारतका विभिन्न ठाउँमा चौकीदारीलगायत मजदुरी गर्ने गर्छन् ।

बैतडीका लालबहादुर विष्ट पनि शनिबार मतदान गरेर फर्कने क्रममा गड्डाचौकी नाकामा भेटिए । भारत उत्तराखण्डको अल्मोडामा काम गर्ने उनी हालै गाउँ आएका थिए । निर्वाचन पनि मुखैमा आएकाले उनलाई गाउँकै उम्मेदवारहरूले फर्किन दिएनन् । ‘गाउँकै दाइ–भाइले मतदान गरेर जानुपर्छ भनेपछि रोकिए,’ विष्टले भने, ‘मतदान गरेर अब काममा लागे ।’ सुदूरपश्चिम प्रदेशको सामाजिक विकास मन्त्रालयले २०७५ सालमा गरेको एक अध्ययनअनुसार यहाँका नौ जिल्लाबाट रोजगारीका लागि भारतका विभिन्न ठाउँमा ६ महिनाभन्दा बढी समयका लागि जानेको संख्या प्रत्येक वर्ष २ लाख ६ हजार छ ।

स्थानीय तहको निर्वाचन सकिएपछि मतदानका लागि घर आएकाहरू पुनः काममा फर्किन थालेका छन् । उनीहरूमध्ये कतिपय खेतीपाती र नयाँ वर्ष बिसु मनाउन घर आएका थिए भने कतिपय उम्मेदवारको करकापमा घर फर्केका थिए । निर्वाचनपछि धेरै पालिकाको नतिजा सार्वजनिक भएर नयाँ जनप्रतिनिधिले शपथ लिइरहेका छन् । तर, मतदानका लागि भारतबाट बोलाएकाहरू फेरि कामको खोजीमा भारत पस्नुपर्ने बाध्यता छ ।