किलोमै ४२ रुपैयाँ महँगो कबोललाई १० हजार क्विन्टलको ठेक्का ?

खाद्य कम्पनीले दुर्गममा हरेक वर्ष करिब १ लाख ७० हजार क्विन्टल खाद्यान्न ढुवानी गर्दै आएको छ । यस वर्ष पनि ढुवानीकै लागि मात्र ४६ करोड रुपैयाँ छुट्याइएको छ । जसअनुसार हुम्लामा नेपालगन्जबाट ४ हजार र सुर्खेतबाट ६ हजार गरी १० हजार क्विन्टल खाद्यान्न ढुवानी गर्न बोलपत्र आह्वान गरिएको थियो । राज्यलाई क्षति पुर्‍याउन सरकारी कम्पनीका हाकिम र सुर्खेतमा कार्यालय रहेको श्रीर्मिका कार्गो कम्पनीबीच अपारदर्शी साँठगाँठ भएको कर्मचारीहरूको दाबी छ ।

खाद्य कम्पनीले असोज ५ मा प्रकाशित गरेको सूचनामा हवाई मार्गबाट खाद्यान्न ढुवानी गर्न श्रीर्मिका कार्गोले नेपालगन्जदेखि हुम्ला सदरमुकाम सिमकोटसम्म भ्याटबाहेक प्रतिकिलो १ सय १२ रुपैयाँ र सुर्खेतबाट सिमकोटसम्म १ सय ५ रुपैयाँ कबोल गरेको उल्लेख छ । तर श्रीर्मिकाभन्दा सस्तो दरमा कबोल गर्ने सीता, समिट र तारा एयरलाई ढुवानी योग्यता नपुगेको भन्दै कम्पनीले उनीहरूको प्रस्ताव अस्वीकार गरेको छ ।

अनुभव कमी भएको भन्दै आफूहरूलाई प्रतिस्पर्धाबाट हटाइएको नेपाल वायु सेवा सञ्चालक संघका पदाधिकारीहरूले बताएका छन् । जबकि श्रीर्मिका कार्गोसँग जहाज छैनन्, उसले ठेक्का पाएमा यी जहाज कम्पनीबाट ढुवानी गराउने हो ।

श्रीर्मिकाले कबोल गरेको दरमा ठेक्का भएमा हुम्लामा खाद्यान्न ढुवानी गर्न १० करोड ७८ लाख खर्च हुनेछ । यसरी सरकारी कम्पनीलाई ३ करोड ८८ लाख अतिरिक्त भार पर्नेछ । अरू तीन कम्पनीले त्योभन्दा निकै कममा ढुवानी गर्न कबोल गरेका छन् ।

‘सीता एयरले सुर्खेत–सिमकोटका लागि प्रतिकिलो ६३ रुपैयाँ र नेपालगन्ज–सिमकोटका लागि प्रतिकिलो ७८ रुपैयाँ कबोल गरेको थियो,’ खाद्य कम्पनीका एक कर्मचारीले भने, ‘सीताले जम्मा ६ करोड ९० लाख कबोल गरेको थियो ।’

त्यस्तै समिट एयरले सुर्खेत–सिमकोटको प्रतिकिलो ९७ रुपैयाँ र नेपालगन्ज–सिमकोटको प्रतिकिलो ८९ रुपैयाँ कबोल गरेको छ । यसरी समिटले कुल ९ करोड ३८ लाखमा खाद्यान्न ढुवानी गर्ने प्रस्ताव गरेको थियो । अर्को कम्पनी, तारा एयरले प्रतिकिलो सुर्खेतबाट ७८.९० र नेपालगन्जबाट १ सय १० रुपैयाँमा ढुवानी गर्न सक्ने प्रस्ताव गरेको छ । यसरी ताराको प्रस्तावअनुसार पनि कम्पनीको ९ करोड १३ लाख ४० हजार खर्च हुने हो । तर सरकारी कम्पनीका हाकिम ठूलो कमिसनको लोभमा महँगो ढुवानीको तयारीमा छन् ।

सार्वजनिक खरिद नियमावलीविपरीत ठेक्का दिन खोजिएको भन्दै वायु सेवा सञ्चालक संघ, नेपालका महासचिव मनोज कार्कीले पनि आपत्ति जनाए । ‘सिमकोटमा खाद्यान्न ढुवानीका लागि प्रस्ताव दिने ४ कम्पनीमध्ये सबैभन्दा महँगो प्रस्तावलाई स्वीकृत गर्न खोजिएको छ,’ उनले भने, ‘श्रीर्मिकाको आफ्नो जहाज छैन । उसले पनि ढुवानी गर्ने सीता, तारा र समिटबाटै हो । तर मिलेमतोमा यस्तो गरिएको छ ।’

खाद्य कम्पनीले चालु आर्थिक वर्षका लागि हवाई मार्गबाट खाद्यान्न ढुवानी गर्न साउन १५ मा पहिलोपटक र भदौ ४ मा पुनः सूचना निकाल्दै टेन्डर आह्वान गरेको थियो । तर २०७५/७६ देखि तीन वर्षमा दुर्गम, पहाडी तथा हिमाली जिल्लामा १२ करोड रुपैयाँ बराबरको कार्गो ढुवानी भएको संस्थागत भुक्तानी विवरणको बैंक स्टेटमेन्ट हुनुपर्ने सर्त राख्यो ।

बोलपत्र खरिद गर्ने अन्तिम मिति भदौ १३ भनिए पनि म्याद फेरि थपेर भदौ २१ मा बुझाउने र भदौ २२ मा खोल्ने मिति तोकेको थियो । बिनाकारण म्याद थपेको आरोप लगाउँदै विमान सेवा सञ्चालक संघले विरोध गरेको थियो । खाद्य कम्पनीका कर्मचारीहरू बिचौलियासँग मिलेको भन्दै संघले सार्वजनिक खरिद अनुगमन कार्यालय र अख्तियारमा पत्राचारसमेत गरेको थियो । एक एयरलाइन्ससम्बद्ध अधिकारीका अनुसार टेन्डर आह्वानपश्चात् श्रीर्मिकाबाहेकका अन्य कम्पनीलाई आवेदन फारामसमेत दिइएको थिएन । अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले चासो दिएपछि मात्रै बाँकी एयरलाइन्स कम्पनीले आवेदन भर्न पाएका थिए ।

खाद्य कम्पनीले भने ‘बिड डकुमेन्ट’ मा सबैभन्दा महँगो भए पनि अनुभवका कारण श्रीर्मिका नै छनोटमा परेको जनाएको छ । तीन एयरलाइन्स कम्पनीले प्रस्तुत गरेका कागजात कार्यविधिअनुसार अपुग भएपछि छनोटमा नपरेको खाद्यको भनाइ छ । ‘ऐनअनुसार एउटा पनि कागज अपुग भएपछि छनोट गर्न मिल्दैन,’ खाद्य कम्पनीकी सूचना अधिकारी शर्मिला न्यौपानेले भनिन्, ‘विभिन्न प्रावधान थिए, त्यसअनुसार तीन एयरलाइन्सको अनुभव पुगेन ।’

यता, महासचिव कार्की भने ढुवानीको अनुभव नपुगेको भन्नु आधारहीन भएको बताउँछन् । ‘यी एयरलाइन्सले २०११ सालबाट ढुवानी गरिरहेका छन् । दुर्गममा दैनिक ५ वटा फ्लाइट हुन्छन्, कसरी अनुभव पुग्दैन ?,’ उनले भने, ‘श्रीर्मिका आफैंले उडाउने पनि होइन । उसले पनि तिनै वायु सेवाको मञ्जुरीनामा लिएर दुर्गममा ढुवानी गर्ने हो । यस्तोमा अनुभव भएन भनेर भन्न मिल्दैन ।’

हालसम्म बोलपत्र स्वीकृत गर्ने किसिमको आशयको सूचना मात्रै जारी गरेकाले अनियमितता भइसक्यो भन्न नमिल्ने बताउँछन् खाद्य कम्पनीका विभागीय प्रमुख डिल्लीराम लम्साल । ‘बोलपत्र स्वीकृत भइसकेको छैन । दाबी विरोधको निवेदन आएपछि छलफल हुन्छ,’ उनले भने, ‘सूचना निस्किएको ५ दिनभित्र दाबी विरोध नआए त्यही स्वीकृत हुन्छ ।’ यता, श्रीर्मिकाका प्रोप्राइटर मनोज भारती भने एक सातापछि ढुवानी सम्झौता हुने दाबी गर्छन् । ‘काम पनि नगर्ने कम्पनीले सस्तो मात्रै भनेर भएन नि ! कार्यविधिअनुसार अन्यको कागज नपुगेपछि श्रीर्मिका छनोट भएको हो,’ उनले भने, ‘काम गरेर खान्छु भन्दा पनि बदनाम गर्न मिल्दैन ।’ ठेक्का सम्झौता भए अहिलेको कोटाअनुसारको खाद्यान्न असार मसान्तभित्र ढुवानी हुने दाबी पनि उनले गरे । ‘त्यसका लागि तारा, सीता वा आर्मीको हेलिकोप्टर प्रयोग गर्ने कुरा भइरहेको छ,’ उनले भने ।