सुरु भएन आंगिक क्याम्पस पुनर्निर्माण

राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरणले ती क्याम्पसको पुनर्निर्माण गर्ने योजना बनाए पनि काम सुरु नै नगरी शुक्रबार (असोज १) सम्बन्धित निकायलाई हस्तान्तरण गर्दै छ । सन् २०१६ सेप्टेम्बरमा सरकार र भारतको एक्जिम बैंकबीच त्रिविका क्षतिग्रस्त शिक्षण संस्था पुनर्निर्माणका लागि ७५ अर्बको ऋण सहायतासम्बन्धी सम्झौता भएको थियो ।

हालसम्म पनि शिक्षण संस्थाको डीपीआर (विस्तृत परियोजना प्रतिवेदन) निर्माणलगायतको प्रारम्भिक कामसमेत सुरु हुन सकेको छैन । आंगिक क्याम्पस पुनर्निर्माण नहुँदा विद्यार्थी तथा शिक्षक जोखिमपूर्ण भवनमा अध्ययन/अध्यापन गर्न बाध्य छन् ।

भूकम्पले क्षति गरेको ६ वर्षसम्म क्याम्पसहरू पुनर्निर्माण नहुनुलाई त्रिविले सबैभन्दा ठूलो चुनौतीका रूपमा लिएको छ । उपकुलपति धर्मकान्त बाँस्कोटाले क्याम्पस भवन जीर्ण हुँदा त्यसको असर पठनपाठनमा परेको जनाए । पुनर्निर्माण प्राधिकरण केन्द्रीय आयोजना कार्यान्वयन एकाइ (शिक्षा) का प्रमुख रामप्रसाद सापकोटाले क्याम्पस पुनर्निर्माणका लागि परामर्शदाता नियुक्तिको प्रक्रिया सुरु भइसकेको बताए ।

उनले पुनर्निर्माण गर्नुपर्ने सूचीमा रहेका क्याम्पसको जग्गाको अवस्थाअनुसार डीपीआर तयार पार्ने र निर्माण कम्पनी छनोट गरेर काम थालिने जनाए । २०७२ को भूकम्पलगत्तै नेपाल भ्रमणमा आएका भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले पुनर्निर्माणका लागि एक खर्ब सहयोग गर्ने प्रतिबद्धता जनाएका थिए । ७५ अर्ब रुपैयाँ ऋण सहायता र २५ अर्ब रुपैयाँ अनुदान लिने सम्झौता भएको थियो ।

अनुदान रकमबाट ८ जिल्लामा ७० वटा विद्यालय र त्रिवि केन्द्रीय पुस्तकालयको पुनर्निर्माणको काम भइरहेको छ । तीमध्ये १३ विद्यालय हस्तान्तरण भइसकेका छन् । एकाइले हालसम्म आन्तरिक र बाह्य स्रोतबाट साढे ७ हजार विद्यालयको पुनर्निर्माण गरिसकेको छ । अझै करिब १५ सय विद्यालय पुनर्निर्माण हुन बाँकी छन् । एकाइले २०७२ फागुनदेखि काम थालेको थियो तर ऋण सहायताअन्तर्गतको काम अझै सुरु भएको छैन ।

त्रिचन्द्र कलेज : शताब्दी लामो इतिहास, बर्खे झरीमा रुझिरहेछ !

सम्झौताको प्रावधान झन्झटिलो भएकाले समस्या उत्पन्न भएको प्राधिकरणका उच्च पदाधिकारी बताउँछन् । ‘ऋण सहायताबाट आएको ७५ अर्बबाट पनि विद्यालय भवन पुनर्निर्माण गर्नुपर्ने प्रस्ताव आएको थियो,’ एक अधिकारीले भने, ‘एक्जिम बैंकसँग गरिएको सम्झौता कार्यान्वयन गर्न असम्भव देखेपछि हामीले अस्वीकार गर्‍यौं, त्यही ऋणले क्याम्पस पुनर्निर्माण गरिने भनिएको हो । त्यो पनि सुरु हुन सकेको छैन ।’

ऋण सहायताबाट पुनर्निर्माण गर्दा निर्माण कम्पनी, ५० प्रतिशत जनशक्ति र निर्माण सामग्री भारतीय हुनुपर्ने र खरिद प्रक्रिया बैंकले तोकेअनुसार हुनुपर्नेलगायत प्रावधान राखिएको छ । विश्वविद्यालय अनुदान आयोग, प्राधिकरणको केन्द्रीय आयोजना कार्यान्वयन एकाइ (भवन) ले यी प्रावधानअनुसार कामअघि बढाउन नसकेपछि २०७४ मा भदौमा शिक्षा एकाइलाई नै क्याम्पसको पुनर्निर्माण गर्ने जिम्मेवारी दिइएको हो ।

‘भारतीय ठेकेदार आएर गाउँ–गाउँका स्कुल बनाउन जाँदैनन् भनेर काठमाडौं र सहरी क्षेत्रका क्याम्पस बनाउने निर्णय गरेका थियौं,’ प्राधिकरणका एक प्राविधिकले भने, ‘यहाँ एक्जिम बैंकको सम्पर्क कार्यालय छैन, भारतीय दूतावासबाट काम अघि बढाउनुपर्छ, प्रशासनिक कामको प्रक्रिया पूरा गर्न ढिला हुँदा कामले गति लिन सकेन ।’

प्राधिकरणले सबैभन्दा जेठो त्रिचन्द्र क्याम्पससहित त्रिविका ३९ वटा क्याम्पस पुनर्निर्माण गर्नुपर्ने सूची तयार पारेर स्वीकृतिका लागि एक्जिम बैंक पठाएको थियो । त्यसमध्ये ३१ वटा मात्र पुनर्निर्माणका लागि स्वीकृत भएका हुन् । ललितपुरको पाटन बहुमुखी क्याम्पस, इन्जिनियरिङ अध्ययन संस्थानअन्तर्गतको थापाथली क्याम्पस, ललितपुर नर्सिङ क्याम्पस सानेपा, त्रिवि प्रेस कीर्तिपुर, भक्तपुरको सानोठिमी क्याम्पस, गुल्मीको रेसुंगा बहुमुखी क्याम्पस, पोखराको वनविज्ञान अध्ययन संस्थान र दोलखाको जिरी टेक्निकल स्कुलको पुनर्निर्माण अझै स्वीकृत भएको छैन ।