वार्डेन–गणपति टकरावले चितवन निकुञ्जमा समस्या

उनको भनाइलाई तत्कालै सेनाको राष्ट्रिय निकुञ्ज तथा वन्यजन्तु निर्देशनालयका निर्देशक सहायक रथी (जर्नेल) हिमांशु खड्काले खण्डन गरेका थिए । सम्मेलन सकियो, तर त्यसमा सहभागीलाई प्रस्ट भयो निकुञ्ज प्रमुख र सेनाबीच समस्या छ ।

विषयलाई गम्भीरतापूर्वक लिँदै तत्कालीन वन तथा वातावरणमन्त्री कृष्णगोपाल श्रेष्ठले छानबिन गर्न सहसचिव धनञ्जय पौडेलको संयोजकत्वमा टोली बनाएका थिए । निकुञ्ज प्रमुख बराल र सुरक्षार्थ तैनाथ सेनाको खड्ग दल गणका गणपति सुधीर केसीको आपसी टकरावले निकुञ्ज व्यवस्थापनमा समस्या आएको टोलीको निष्कर्ष छ । दुई बीच ‘जुँगाको लडाइँ’ ले गस्तीदेखि निकुञ्जसँग जोडिएका विभिन्न विषयमा सहकार्य नदेखिएको ठहर गरेको स्रोतले जनाएको हो । १५ दिनको समयावधि पाएको टोली निकुञ्जको अध्ययनपछि दुई दिनअघि फर्किएर अहिले प्रतिवेदन तयार पार्दै छ । संयोजक पौडेलले अर्को साता प्रतिवेदन मन्त्रालयमा बुझाउने जानकारी दिए ।

स्रोतले भन्यो, ‘सेनालाई निकुञ्जको सुरक्षा गर्ने हिसाबले मात्र खटाइएको हुन्छ । तर, सेक्युरिटीबाहेकका प्राविधिक विषयहरूका साथै निकुञ्जको दायरामा पर्ने काममा पनि सेनाले चासो राखेपछि टकराव बढेको रहेछ ।’ सेनाको खड्ग दल गण ६ महिनाअघि चितवन निकुञ्ज गएको हो । बराल भने गत वर्षको साउनमा बर्दिया निकुञ्जबाट चितवनको चिफ वार्डेनमा सरुवा भएका हुन् । सेनाको राष्ट्रिय निकुञ्ज तथा वन्यजन्तु निर्देशनालयले हरेक दुई वर्षमा गण सरुवा गर्छ । गणपति केसी साउन १० मा गणबाट सरुवा हुँदै छन् ।

आफूमातहतको काममा समेत सेनाले चासो राखेपछि वार्डेन बराल सुरुदेखि नै सेनासँग रुष्ट थिए । सेनाले निकुञ्जभित्रको मध्यवर्ती क्षेत्रमा ढुंगा, गिट्टी, बालुवामा भएको ठेक्कामा समेत वार्डेनले ‘चलखेल’ गरेको आरोप लगाएको थियो तर त्यो विषयमा टोलीले ‘फिल्डमा त्यस्तो समस्या नदेखिएको’ बुझेको छ । ‘निकुञ्ज र सेनाबीच सम्वन्ध टुटेको छ । त्यसमा सुधार ल्याउनुपर्ने देखिन्छ,’ टोली स्रोतले भन्यो, ‘त्यो हुन सक्यो भने मात्र निकुञ्जका समस्या समाधान हुन्छन् ।’ निकुञ्ज–सेनाको टकरावको फाइदा गलत समूहले उठाउन सक्ने टोलीको ठहर छ । निकुञ्जका वन्यजन्तु जोगाउन निकुञ्ज–सेना दुवैको महत्त्वपूर्ण भूमिका हुन्छ । निकुञ्जमा सुरक्षाथ्रेट जहिल्यै छ । सौराहामा बाघको आक्रमणमा परी एक महिलाको ज्यान गएपछि सौराहा सेक्टर कार्यालयमा भएको तोडफोडको विषय पनि टोलीको कार्यादेशमा थियो । असार पहिलो साता रत्ननगर–५ मगर टोलकी ३२ वर्षीया गीता अधिकारीलाई घर आडको जनकौली मध्यवर्ती सामुदायिक वनमा निउरो टिप्न गएका बेला बाघले आक्रमण गरेको थियो ।

त्यो बेला घटनास्थलनजिकै रहेको रहेको सेनाले उद्धार गर्न तत्परता नदेखाएकाले प्रहरी बोलाउनुपरेको भन्दै स्थानीयहरूले सौराहास्थित निकुञ्जको पूर्वी सेक्टर कार्यालयमा तोडफोड र आगजनी गरेका थिए । स्थानीयहरूले उद्धार गर्ने कार्यमा बरालले निर्देशन नदिँदा महिलाको ज्यानै गएको आरोप लगाएका थिए । त्यो विषयमा टोलीले चासो राखेको थियो । ‘घटनाको ४ घण्टापछि प्राविधिकले बाघलाई नियन्त्रणमा लिएको देखियो,’ टोली स्रोतले भन्यो, ‘निकुञ्जसँग चिढिएका र विभिन्न समयमा कारबाहीमा परेका व्यक्तिहरूले निकुञ्ज कार्यालय तोडफोड गर्नुका साथै अनर्गल आरोपसमेत लगाएको देखियो ।’ वार्डेन बरालले पनि घटना भएको ४५ मिनेटभित्रै हात्तीसहितको टोली घटनास्थल पुगेको दाबी गरेका थिए । छानबिन टोलीमा मन्त्रालयका कानुन उपसचिव रामजी दनाई, निकुञ्ज विभागका उपसचिव वेदकुमार ढकाल, महासेनानी (कर्णेल) अच्युतम भण्डारी सदस्य छन् ।